Pentekostalizacja w ujęciu kard. J. Ratzingera oraz dokumentów episkopatów - dar czy zagrożenie?

Coraz szersze kręgi zatacza w Polsce dyskusja o pentekostalizacji. Przedstawiana jest ona najczęściej jako zagrożenie dla tożsamości Kościoła katolickiego. Chciałbym tym artykułem włączyć się w dyskusję.

Postacią, która bez wątpienia rozpoczęła tę polemikę, jest ks. dr hab. Andrzej Kobyliński. Kilka jego artykułów, wygłoszone konferencje i podejmowana publicystyka zaowocowały zainteresowaniem się tym tematem m.in. przez ks. biskupa Andrzeja Czaję. Jako że ks. Andrzej Kobyliński w swoich publikacjach zwraca uwagę na brak naukowej dyskusji na powyższy temat w Polsce, chciałbym tym artykułem włączyć w nią, zwłaszcza, że zagadnienia związane z Duchem Świętym i pentekostalizacją Kościoła były tematem mojej pracy doktorskiej¹. Ufam, że ten artykuł będzie przyczynkiem do rozwinięcia spokojnego i rzetelnego dialogu intelektualnego, którego bardzo potrzeba nam w Kościele w Polsce.

Tematyka poruszana przez ks. Andrzeja Kobylińskiego w kontekście idei pentekostalizacji jest na tyle szeroka, że niniejsza praca ograniczy się oczywiście tylko do kilku jej aspektów. Pierwszym z nich będzie temat źródeł refleksji o pentekostalizacji, kolejnym temat możliwości bezpośredniej komunikacji z Bogiem oraz "nowych" sakramentaliów, na tej podstawie zostanie zaprezentowana definicja i doświadczenie pentekostalizacji w ujęciu kard. Ratzingera i episkopatów poszczególnych krajów.

Źródła

W zależności od źródeł, na których opieramy swoją refleksję, dochodzimy do konkretnych wniosków. Stąd tak ważne jest posiadanie możliwie szerokiego spektrum źródeł, by zapewnić maksymalnie obiektywny ogląd rzeczywistości. Natomiast w dotychczasowej refleksji na temat pentekostalizacji w Polsce wydaje się brakować jakichkolwiek (sic!) odwołań do:

• wypowiedzi papieży na temat Odnowy Charyzmatycznej,
• prac episkopatów innych krajów,
• dokumentów wypracowanych przez Komisję Doktrynalną Międzynarodowej Służby Katolickiej Odnowy Charyzmatycznej,
• wyników prac międzynarodowych konferencji poświęconych pentekostalizacji (ks. Kobyliński odwołuje się co prawda do tych wydarzeń, ale nie bada ich wniosków, a szczegółowo przywołuje temat tylko jednej prelekcji ²).
• Teksty autorów katolickich zajmujących się tematyką Odnowy Charyzmatycznej.

Ograniczone możliwości narzucone przez formę artykułu nie pozwalają na dogłębną analizę wszystkich wymienionych źródeł. Dlatego w poniższej refleksji skupię się na refleksji kard. Ratzingera ³ oraz na dokumentach tych konferencji episkopatów, które wydały dokumenty dotyczące podejmowanych zagadnień. Istnienie i żywiołowy rozwój różnego rodzaju wspólnot związanych z Odnową Charyzmatyczną na przestrzeni ostatnich 50 lat zaowocowało bowiem pasterską refleksją biskupów wielu krajów. Co istotne, zawierają one często pogłębioną analizę zjawisk i tendencji, którym nadano wspólną nazwę "pentekostalizacja".

Możliwość bezpośredniej komunikacji z Bogiem

Stwierdzenie ks. Kobylińskiego, którym rozpoczyna analizę zjawiska pentekostalizacji, musi budzić zdumienie katolickiego teologa:

Zielonoświątkowcy - pisze Andrzej Migda - wyrażają powszechne przekonanie o możliwości nawiązania niezapośredniczonej, bezpośredniej komunikacji z Bogiem. Nie odbywa się ona za pośrednictwem księgi, sakramentu, drugiego człowieka, czyjejś posługi, lecz bezpośrednio ⁴. W ten sposób zostaje zakwestionowane tradycyjne przekonanie katolickie, zgodnie z którym doświadczamy Boga w sposób jedynie pośredni, ponieważ bezpośredni kontakt z Bogiem jest wyjątkowym darem, typowym dla przeżyć mistycznych ⁵.

Owo zdumienie wynika z faktu, że wypowiedzi Magisterium są w bowiem w tej kwestii jednoznaczne. Kościół katolicki wierzy, że chrześcijanie nie tylko posiadają możliwość bezpośredniej komunikacji z Bogiem, ale - co więcej - trwają oni w bezpośredniej, osobowej więzi z Nim. W ten sposób wyraża się zarówno Katechizm Kościoła Katolickiego⁶, jak i Kongregacja Nauki Wiary⁷, oraz poszczególne dokumenty konferencji episkopatów. Te ostatnie, mówiąc o pozytywnych owocach Odnowy Charyzmatycznej w Kościele katolickim, zaznaczają, że najważniejszym z nich jest właśnie głęboko osobista relacja z Bogiem.

Biskupi Nowej Zelandii stwierdzają, że osobiste poznanie Jezusa to istota wszelkiej odnowy Kościoła:

"Duszą odnowy jest ożywiona osobista relacja z Jezusem Chrystusem, a to jest dzieło Ducha Świętego, który bezustannie, wciąż na nowo zstępuje na Kościół, by działać w życiu każdego z nas, jako członków Ciała Chrystusa. Nie wystarcza poznać naukę Jezusa, ani nawet mówić w Jego imię; znać Go - to coś więcej (…) Istotne jest więc, dla odnowy wiary i życia w Kościele, by każdy człowiek zdobył osobiste poznanie Zmartwychwstałego Pana. W odniesieniu do tego, nie ma alternatywy. Przez całą historię odnowa Kościoła emanowała z odnowionej świadomości, że Jezus żyje i działa w życiu jednostek oraz w Kościele jako Ciele(...) Ponieważ jest to dzieło Ducha Świętego i jest ono dobrem całego Ciała, wszelka odnowa jest, mówiąc teologicznie, "charyzmatyczna"⁸.

Biskupi ze Stanów Zjednoczonych, opisując zjawisko chrztu w Duchu Świętym, stwierdzają, że dzięki niemu Jezus Chrystus jest "poznany i ukochany jako Pan i Zbawiciel przez nawiązanie lub ponowne nawiązanie intymnej relacji z wszystkich Osobami Trójcy Świętej (…) Jest w tym nowe życie i nowa świadomość Bożej mocy i obecności" ⁹.

Konferencja Episkopatu Kanady zauważa podobnie, że "tym, co może najlepiej wyjaśnia entuzjazm uczestników Odnowy Charyzmatycznej, jest fakt, że ma on swoje źródło w głębokim, osobistym doświadczeniu religijnym. Odnowa Charyzmatyczna nie jest jakąś nauką ani programem, ale po pierwsze i przede wszystkim - jest osobistym doświadczeniem albo bliskim spotkaniem z Bożym Duchem"¹⁰. Co więcej, kanadyjscy biskupi zaznaczają: "Tego rodzaju osobiste doświadczenie Ducha Świętego nie jest zarezerwowane tylko dla niektórych członków Bożej rodziny. Ono może się stać, i faktycznie staje się bezustannie, udziałem w życiu każdego chrześcijanina, który żywo przeżywa swoje powołanie chrzcielne"¹¹.

Znowu Konferencja Episkopatu Holandii, tłumacząc, czym jest Odnowa Charyzmatyczna, stwierdza, że jest ona "stylem życia, w którym obecność i aktywność Boga, zmartwychwstałego Chrystusa i Ducha Świętego, jest bezpośrednio doświadczana"¹².

Wobec tak ewidentnych źródeł można by pokusić się o następujące pytanie: Na jakiej więc podstawie, na jakich źródłach swoje wnioskowanie oparł ks. Kobyliński? Już po pobieżnej analizie jego prac na temat pentekostalizacji można zauważyć, że mocno opierają się one na twórczości p. dr. Andrzeja Migdy - religioznawcy i pastora zielonoświątkowego, którego prace zawierają paradygmaty protestanckie i ukazują perspektywę zupełnie odmienną od katolickiej. To uwaga wydaje się kluczowa.

Pozwala ona wykryć "złotą nić", która rzutuje na całość analiz ks. Kobylińskiego. Z tej perspektywy łatwo zrozumieć, że teza o rzekomo typowo katolickim pochodzeniu idei niemożliwości bezpośredniego kontaktu z Bogiem jawi się jako owoc dość powszechnego protestanckiego założenia, sięgającego swoimi korzeniami Marcina Lutra, że Kościół katolicki przez naukę o kapłaństwie hierarchicznym głosi, że wierni nie mają bezpośredniego dostępu do Boga¹³.

Nowe sakramentalia

Innym błędnym wnioskiem ks. Kobylińskiego, wynikającym z przejęcia pewnych protestanckich założeń w ocenie rzeczywistości pentekostalizacji, jest teza o tzw. "nowych sakramentaliach". Stwierdza on bowiem dobitnie: "stosowane dzisiaj bardzo często w Polsce przez setki tysięcy katolików - pod wpływem religijności neopentekostalnej trzeciej fali - tzw. nowe sakramentalia (woda egzorcyzmowana, sól egzorcyzmowana i olej egzorcyzmowany) są środkami, które mają pomagać w przepędzaniu mocy złych duchów i chronić ludzi przed wpływem sił demonicznych"¹⁴.

Z protestanckiej perspektywy stosowanie sakramentaliów stanowi bez wątpienia "nowość"¹⁵, jednak dla teologii i praktyki katolickiej to rzeczywistość powszechnie znana. Egzorcyzmowana woda, sól i olej należą do wielowiekowej, liturgicznej praktyki Kościoła katolickiego. Nazywanie ich "nowymi sakramentaliami" jest kompletnym nieporozumieniem.

W Kościele Rzymskim tzw. datio salis stosowane jest m.in. w przygotowaniu chrzcielnym już od V/VI wieku. Od VII w. stosowano sól także przy błogosławieństwie domów i święceniu kościołów. Przy chrzcie w liturgii przedsoborowej stosowano egzorcyzm wody oraz soli¹⁶, natomiast egzorcyzm oleju znajduje się również w przedsoborowym Rytuale Rzymskim w dziale błogosławieństw¹⁷. Z tej perspektywy należałoby się cieszyć z odnowionej wiary w moc sakramentaliów i świadomości ich użyteczności w chrześcijańskim życiu duchowym, który zawiera przecież istotny element walki duchowej.

Oczywiście, jak każdy element życia duchowego, również korzystanie z sakramentaliów potrzebuje zdrowej formacji, bo jest zawsze zagrożone wynaturzeniem i niezdrową przesadą. Jednak straszenie "nowymi sakramentaliami" musi budzić sprzeciw. Co więcej, do stosowania zarówno święconej wody, jak i soli zachęcają Odnowę Charyzmatyczną i wszystkich wierzących np. biskupi kanadyjscy¹⁸ i afrykańscy¹⁹.

Definicja i doświadczenie pentekostalizacji w ujęciu kard. Ratzingera

Powyższe błędy w analizie pentekostalizacji wypływają z przyjęcia wybiórczych źródeł. Ich konsekwencją jest specyficzna definicja pentekostalizacji, która niestety została
powtórzona przez ks. biskupa Andrzeja Czaję:

Dosłownie "pentekostalizacja" oznacza uzielonoświątkowienie chrześcijaństwa, a przyjęło się tym słowem wyrażać dwojaki proces. Po pierwsze, proces ciągłego powstawania i szybkiego rozwoju w świecie różnego rodzaju wspólnot neopentekostalnych, od których wielokroć odżegnują się wspólnoty zielonoświątkowe powstałe w pierwszej połowie XX wieku(…) Po drugie, przez pentekostalizację rozumie się swego rodzaju "inwazję" i przenikanie zdeformowanego pentekostalizmu w tradycyjne Kościoły chrześcijańskie. Mam na myśli proces, którego skutkiem mogą być i są różne formy deformacji tożsamości wiary członków i wspólnot tychże Kościołów, zarówno w sferze jej wyznawania, jak i praktykowania, na poziomie liturgii, duchowości, pobożności²⁰.

Powyższa definicja stoi w sprzeczności m.in. z nauczaniem i doświadczeniem kard. Ratzingera, który opisując odnowę teologii, która dokonała się dzięki Soborowi Watykańskiemu II, stwierdza, że zaowocowała ona poszukiwaniem "pneumatologicznej chrystologii, a to nie mogło pozostać bez wpływu na religijność, która stała się w tym czasie bardziej pneumatyczna i nauczyła się bardziej patrzeć na Chrystusa w odniesieniu do Paschy i Ducha Świętego"²¹.

Ówczesny prefekt Kongregacji Nauki Wiary jest przekonany, że po Soborze praktyczną realizacją odnowionej teologii był fakt, że "fenomen pentekostalizacji, powstały w łonie świata protestanckiego, przyjął się, w odmiennej formie, w Kościele katolickim pod nazwą Odnowa Charyzmatyczna. Podczas gdy z jednej strony fala racjonalizmu i nowego oświecenia wstrząsała Kościołem katolickim i rozprzestrzeniała się jak mróz na życie wiary, we wspólnotach charyzmatycznych i w innych ruchach, które miały świadomość bycia darem Ducha Świętego dla Kościoła, doświadczano z radością nowej Pięćdziesiątnicy i nowej obecności Ducha"²².

Dla późniejszego papieża zjawisko pentekostalizacji nie jest więc przenikaniem zdeformowanego pentekostalizmu w tradycyjne Kościoły chrześcijańskie, ani procesem deformacji tożsamości wiary. Wprost przeciwnie: jest praktycznym przejawem odnowy teologicznej Soboru Watykańskiego II oraz darem Ducha Świętego dla Kościoła katolickiego.

W ten sposób Kardynał oceniał to zjawisko już w 1984 roku. Na pytanie Vittorio Messoriego o to, czy dostrzega pozytywne sygnały odnowy w Kościele, stwierdza stanowczo:

"Oczywiście, że widzę (…) To, co budzi nadzieję Kościoła powszechnego (…) to powstawanie nowych ruchów, przez nikogo nie projektowanych, spontanicznych, będących wyrazem żywotności samej wiary. Manifestuje się w nich, choć jeszcze w sposób przyciszony, coś w rodzaju Zielonych Świąt w Kościele"²³.

Na prośbę o przybliżenie tematu stwierdza:

Przede wszystkich ruch charyzmatyczny: Cursillos, Ruch Focolari, Wspólnotę neokatechumenalną, Comunione e Liberazione itd. Oczywiście wszystkie te noszą ze sobą jakiejś problemy, mniejsze lub większe niebezpieczeństwo. Ale tak bywa w każdej żywej rzeczywistości. Coraz częściej zdarza mi się spotkać grupy młodych ludzi całkowicie oddanych wierze Kościoła. Młodych - żyjących wiarą i mających w sobie wielki zapał misjonarski. Intensywnie życie wiarą nie skłania ich wcale do ucieczki w sentymentalizm, w życie prywatne, lecz jest włączeniem w pełną integralną katolickość. Radość wiary, której dają wyraz, ma w sobie coś zaraźliwego(…) Wyłania się z nich nowe pokolenie Kościoła, na które patrzę z nadzieją(…) Stare formy, które uwikłały się w wewnętrzne sprzeczności i znalazły upodobanie w negacji, schodzą ze sceny, nowe zaś torują sobie drogę²⁴.

Jasno można więc stwierdzić, że dla kard. Ratzingera pentekostalizacja, która w Kościele katolickim przyjęła formę Odnowy Charyzmatycznej, nie stanowi pierwszorzędnie zagrożenia, ale jest konkretnym, pozytywnym przejawem odnowy Kościoła. Kilka rozdziałów dalej stwierdza, że "w sercu świata wyjałowionego przez racjonalistyczny sceptycyzm narodziło się nowe doświadczenie, przeżycie Ducha Świętego, które pobudziło do odnowy prawie cały świat.

Kiedy Nowy Testament mówi o charyzmatach, które są oznaką nadejścia Ducha Świętego, to nie jest to jedynie prastara historia, na zawsze już zakończona, ale prawda odzyskująca dziś aktualność"²⁵. Oczywiście przyszły papież ostrzega również, że w tych ruchach należy wystrzegać się przesadnego eksponowania roli Ducha Świętego (kosztem Osoby Syna Bożego), zbyt łatwego ekumenizmu, który prowadziłby do utraty tożsamości katolickiej, a także należy dbać o właściwy stosunek pomiędzy instytucją a charyzmatem, między wspólnotową wiarą Kościoła a osobistym doświadczeniem. Jednak zaraz po tych ostrzeżeniach dodaje "każda rzecz powierzona człowiekowi, a więc i ta, narażona jest na dwuznaczność, przesadę, nieporozumienia.

Niedobrze byłoby widzieć tylko niebezpieczeństwa, a nie dostrzegać daru Ducha Świętego. Konieczna w takich przypadkach ostrożność nie zmienia dogłębnie pozytywnego osądu"²⁶. Wydaje się, że właśnie tego typu podejście jest nam potrzebne w Polsce - dogłębnie pozytywne spojrzenie, które łączy się z konieczną ostrożnością²⁷.

Definicja i doświadczenie pentekostalizacji w nauczaniu episkopatów

Powyższa pozytywna definicja i doświadczenie pentekostalizacji jest również widoczna w dokumentach wielu episkopatów. Biskupi poszczególnych krajów zdecydowanie wspierają Odnowę Charyzmatyczną, doceniają jej wielorakie pozytywne owoce, równocześnie nie unikając omawiania zagrożeń i wyzwań, które stoją przed tego typu ruchami.

Episkopat Kanady stwierdza z okazji 35. rocznicy Odnowy Charyzmatycznej w tym kraju "z głęboką wdzięcznością i odnowioną nadzieją w naszych sercach, zapraszamy wszystkich do przyłączenia się do nas w celebrowaniu wielu błogosławieństw i darów, które Odnowa Charyzmatyczna przyniosła do życia Kościoła w Kanadzie przez ostatnie 35 lat"²⁸.

Następnie biskupi kanadyjscy nazywają Odnowę Charyzmatyczną widzialnym znakiem tego, że zmartwychwstały Pan nie zostawił nas sierotami, a jako wyróżniające dobrodziejstwa, które przyniosła dla Kościoła, wymieniają m.in.: akcentowanie osobistego doświadczenia, nowa gorliwość do modlitwy dziękczynienia i uwielbienia, zapał do nowej ewangelizacji i połączone z nią doświadczenie chrztu w Duchu Świętym, posługa darami charyzmatycznymi, odnowa posługi modlitwy o uzdrowienie²⁹.

Powyższa lista dobrodziejstw, których doświadczył Kościół w Kanadzie dzięki Odnowie Charyzmatycznej, jest zadziwiająco zgodna z listą zagrożeń pentekostalizacją Kościoła w Polsce, którą stworzył ks. Kobyliński. Trudno o bardziej rażąco odmienną ocenę rzeczywistości.

Biskupi Holandii stwierdzają, że Odnowa Charyzmatyczna to specjalna droga bycia wierzącym, to styl życia, w którym obecność i aktywność Boga, zmartwychwstałego Pana i Ducha Świętego jest bezpośrednio doświadczalna. Odnowa jest dla nich otwarciem się na ponadczasowe przychodzenia Ducha Świętego, które jest zakorzenione w wydarzeniu Pięćdziesiątnicy. To doświadczenie dla Episkopatu Holandii jest czymś bardzo ważnym i zachęcają do niego wszystkich wierzących. Co więcej holenderscy biskupi uważają, że Odnowa Charyzmatyczna nie jest ruchem w Kościele, ale jest samym Kościołem w drodze³⁰.

Co również ważne, Episkopat Holandii przypomina że choć Odnowa ma swoje korzenie w amerykańskich ruchach anglikańskich i protestanckich, to jednak nie można ich
identyfikować, bo są między nimi praktyczne i teologiczne różnice. Pierwszą z nich jest oczywisty fakt, że Odnowa rozwija się wewnątrz Kościoła katolickiego i nie tworzy i rozwija odrębnych struktur. Drugą jest teologiczne rozumienie chrztu w Duchu Świętym, który dla katolików nie jest odrębnym momentem w drodze do zbawienia, ale raczej wzrostem świadomości zamieszkiwania w wierzącym Ducha Świętego. Biskupi opisują również pozytywne skutki Odnowy w Holandii: większa znajomość Pisma Świętego; umiejętność świadczenia z radością o więzi z Jezusem; rozwinięcie modlitwy osobistej i wspólnotowej, także modlitwy w językach; upowszechnienie modlitwy o uzdrowienie, przebaczenie i uwolnienie; tworzenie wspólnot, w których można doświadczyć głębokich więzi³¹.

Równie ciekawą analizę rzeczywistości pentekostalizacji przedstawia list biskupów Archidiecezji Bombaj z Indii z okazji 25-lecia Odnowy Charyzmatycznej z 1996 r. Biskupi najpierw przedstawiają różnego rodzaju zachęty i przemówienia papieży do Odnowy Charyzmatycznej³², a później dziękują Bogu za 25 lat istnienia Odnowy Charyzmatycznej w Archidiecezji i stwierdzają, że Odnowa jest zdolna odpowiedzieć na potrzeby duszpasterskie, które nie są adekwatnie zaspokajane w zwykłym duszpasterstwie parafialnym. Wymieniają ich siedem:

1. Potrzebę przynależności do bliskiej wspólnoty, a nie tylko bycie anonimowym, indywidualnym parafianinem, zagubionym w tłumie.
2. Potrzebę uczestnictwa w personalnej, aktywnej, autentycznej i ubogacającej drodze jako uczeń Pana, a nie bycie tylko pasywnym i zbytnio zależnym od duchowieństwa.
3. Potrzebę doświadczenia mocy sakramentów i całościowego uzdrowienia oraz ożywienia, a nie tylko mechaniczne i przesądne "bycie obecnym" na kościelnych
4. ceremoniach.
5. Potrzebę pogłębionej modlitwy i świadomego celebrowania, ze wszystkimi naszymi uczuciami, włączając w to niewerbalną i nie konceptualną komunikację, a nie tylko
6. suche wypowiadania formuł.
7. Potrzebę bycia porwanym przez słowo Boga i wcielenia go w codzienne życie na konkretne sposoby.
8. Potrzebę bycia zanurzonym w Bożej miłości w osobisty sposób i doświadczenie Jezusowego przebaczenia i zbawienia w samym rdzeniu ludzkiej istoty.
9. Potrzebę umocnienia do tego, by móc świadczyć o Jezusie przez rozpalenie Duchem ³³.

Następnie biskupi zwracają uwagę na efekty pentekostalizacji w Archidiecezji:

"Nigdy wcześniej nie było tu takiego spontanicznego głodu osobistej modlitwy, Bożego słowa, modlitwy wspólnotowej oraz wspólnoty. Chrzest w Duchu Świętym, albo wylanie Ducha Świętego, wewnętrzne uzdrowienie, dary charyzmatyczne, znajomość Pisma radykalnie zmieniły jakość doświadczania przez wielu Eucharystii, sakramentu Pojednania, więzi małżeńskiej, mocy kapłaństwa i aktywności młodych. To nie jest tylko jakaś odnowa na papierze, to nowe, namacalne doświadczenie ludzi"³⁴.

Powyższe słowa to kolejna radykalnie odmienna analiza rzeczywistości hierarchów kościelnych od przeważającej w Polsce narracji. Biskupi Bombaju widzą Odnowę jako
niezwykle istotny i owocny element życia diecezji. Pentekostalizacja nie jest dla nich zagrożeniem, ale darem, który oczywiście trzeba prowadzić i którym należy kierować.

Indyjscy biskupi widzą w Odnowie praktyczną realizację roli świeckich w misji Kościoła. Wspominają również, że pieśni powstałe w Odnowie Charyzmatycznej ubogaciły liturgię Kościoła Indii. Biskupi podkreślają w końcu, że Odnowa jest "w" i "dla" Kościoła, a nie obok niego. Zaznaczają, że udowodniła ona swoje oddanie Kościołowi, prosząc biskupów i papieży o pastoralne prowadzenie³⁵.

W podobnym tonie wypowiadają się również episkopaty Stanów Zjednoczonych³⁶, Nowej Zelandii³⁷, Antyli³⁸, Belgii³⁹, Niemiec⁴⁰ oraz Episkopat Ameryki Łacińskiej⁴¹.

Szczegółowa analiza tych dokumentów nie jest możliwa w ramach tego artykułu, jednak znaczące jest to, że doświadczenie pentekostalizacji we wszystkich tych krajach jest zdecydowanie pozytywne. Mimo odmiennych kultur i tradycji, biskupi poszczególnych krajów, powołując się na wypowiedzi papieskie, uważają Odnowę Charyzmatyczną za Boży dar, którym trzeba się cieszyć, rozwijać i oczywiście umiejętnie formować.

Wyzwania związane z pentekostalizacją

Dopiero na tej bardzo pozytywnej wizji Odnowy Charyzmatycznej biskupi poszczególnych krajów ewentualnie mówią o wyzwaniach pentekostalizacji, uwagach
pastoralnych, albo o związanych z nią zagrożeniach. Jest to ewidentnie odmienna narracja od tej, którą możemy spotkać w refleksji ks. Kobylińskiego.

Episkopat Niemiec po dogłębnej i bardzo pozytywnej analizie zjawiska pentekostalizacji, w ostatnim, siódmym rozdziale swojego dokumentu na temat Odnowy,
mówi o zagrożeniach związanych z pentekostalizacją. Są nimi: przeakcentowanie uczuć, "demonizowanie" świata, fundamentalizm biblijny, religijne "samozadowolenie" oraz ucieczka od rzeczywistości⁴².

Biskupi Ameryki Łacińskiej mówią o "uwagach pastoralnych" związanych z Odnową Charyzmatyczną. Są one następujące: należy dbać o równowagę pomiędzy charyzmatami a sakramentami, unikać fundamentalizmu biblijnego, włączać do formacji zdrową duchowość maryjną, unikać szukania sensacji i sentymentalizmu oraz strzec się fałszywego ekumenizmu⁴³.

Biskupi Archidiecezji Bombaj mówią natomiast o "rzeczach, których należy unikać" w Odnowie Charyzmatycznej: przesadnego akcentowania uzdrowień fizycznych, znaków i cudów, szukania sensacji i emocjonalizmu; demonizowania rzeczywistości; przeakcentowania modlitwy w językach; egalitaryzmu - wywyższanie się ponad "nie

duchowych" chrześcijan; fundamentalizmu biblijnego; dyskredytowania ludzi innych wyznań.

Równocześnie indyjscy biskupi wskazują, na czym Odnowa w Indiach powinna się skupić, jest to: pełna integracja z sakramentalnym i liturgicznym życiem Kościoła; trzymanie się nauczania katolickiego; odnowienie rodzin przez modlitwę rodzinną, ewangelizacja dzieci, rekolekcje dla par; równowaga między czasem na spotkaniach modlitewnych, posługą parafialną, małymi grupami, pracą zarobkową i zobowiązaniami rodzinnymi; zaangażowanie w prace socjalne, zwłaszcza wśród zmarginalizowanych; dialog z osobami innych wyznań, odkrywanie wszystkiego, co dobre i piękne w ich kulturach⁴⁴.

Biskupi kanadyjscy mówią natomiast o wyzwaniach, które stoją przed Odnową. Pierwszym z nich jest właściwe "ustawienie" charyzmatycznej posługi uzdrowienia - nie
może być ona włączona w liturgię Eucharystii, ale może odbywać się przed lub po Mszy św. Tego typu charyzmatyczna modlitwa o uzdrowienie powinna stać się normalną praktyką wierzących, zwłaszcza w rodzinach, ponieważ jest ona prawem dla każdego wierzącego chrześcijanina i nie jest zarezerwowana dla duchownych. Jednak kiedy w czasie takiej posługi następuje namaszczenie olejem, należy zadbać o całkowitą klarowność, iż nie jest to namaszczenie sakramentalne.

Kolejnym wyzwaniem biskupi nazywają większe zainteresowanie i zaangażowanie kapłanów Odnową Charyzmatyczną - o co często proszą sami zaangażowani w ten ruch. Inną ważną kwestią dla Kościoła w Kanadzie jest troska o odpowiednią formację liderów Odnowy i przekazywanie odpowiedzialności za nią kolejnym pokoleniom liderów. Biskupi zwracają w końcu uwagę, że należy zadbać jeszcze bardziej o integralną formację ciągłą wiernych świeckich. Hierarchowie przypominają w tym punkcie, że założyli specjalny serwis internetowy, z bogatą propozycją formacji ciągłej dla wiernych⁴⁵.

Również biskupi Antyli zachęcają prezbiterów do włączenia się w Odnowę Charyzmatyczną, by zapewnić jej duchowe i doktrynalne towarzyszenie, m.in. przez głoszenie
słowa Bożego i tłumaczenie katolickiego rozumienia rzeczywistości pentekostalnej. Episkopat Antyli mówi również o niebezpieczeństwach, których należy unikać: tworzenia "Kościoła w Kościele" - czyli izolowania się grup od parafii i diecezji; uznawania daru języków za konieczny znak otrzymania Ducha Świętego; braku dbania o rozeznawanie prawdziwości daru proroctwa; mylnego rozumienia nakładania rąk jako substytutu sakramentów; wywyższania się nad osoby niezaangażowane w Odnowę; interkomunii; nadmiernej emocjonalności; demonizowania rzeczywistości; zbyt małego dbania o dary uświęcające, bez których dary charyzmatyczne mogą być niebezpieczne⁴⁶.

Wspólną cechą wszystkich tych wypowiedzi jest wzywanie do zdrowej równowagi i unikanie postaw skrajnych. Wydaje się, że jest to klucz do zrównoważonego nauczania na ten temat. Biskupi cieszą się z nowych i owocnych sposobów przeżywania wiary przez wiernych, ale równocześnie zachęcają do doceniania form tradycyjnych. Cenią pogłębioną miłość do słowa Bożego, ale wzywają, by dbać o harmonijne połączenie go z miłością do sakramentów i Tradycji Apostolskiej. Widzą potrzebę wspólnot, w których doświadcza się głębokich więzi, ale jednocześnie proszą o docenienie wymiaru powszechności Kościoła.

Cenią odnowienie posługi charyzmatycznej, ale proszą, by dbać o jej rozeznawanie. Uważają za dobre i ważne zaangażowanie ekumeniczne Odnowy, ale wzywają do dbania o własną katolicką tożsamość. Co wydaje się również istotne, większość konferencji episkopatów prosi prezbiterów o większe zaangażowanie się w Odnowę Charyzmatyczną⁴⁷.

Powyższe wyzwania, uwagi i zagrożenia są istotne, jednak w żadnym z dokumentów poszczególnych episkopatów nie stanowią miejsca centralnego. Podobnie jak w refleksji kard. Ratzingera, biskupi widzą bowiem w Odnowie Charyzmatycznej Boży dar dla dzisiejszego Kościoła. Stanowi to zdecydowane przeciwieństwo oceny pentekostalizacji, która dominuje dziś w Polsce.

Zakończenie

Podsumowując, należy stwierdzić, że jednostronna wizja pentekostalizacji, która wyolbrzymia kwestię zagrożeń z nią związanych, jest zbudowana na błędnej, protestanckiej wizji Kościoła katolickiego oraz na uwypukleniu pewnych skrajnych ruchów protestanckich.

Skutkuje to postawą, przed którą przestrzegał przeszło 30 lat temu kard. Ratzinger - zbytniego skupienie się na zagrożeniach i niedostrzegania daru Ducha Świętego. Przeciwnie, zarówno przyszły papież, jak i episkopaty poszczególnych krajów z różnych kontynentów zgodnie rozumieją pentekostalizację jako praktyczny wymiar odnowy Soboru Watykańskiego II, wynikający z odnowionej pneumatologicznej chrystologii.

Z tej perspektywy pentekostalizacja to Boży dar, którym jest żywe doświadczenie ponadczasowego wydarzenia Pięćdziesiątnicy. Owa łaska skutkuje odnowieniem chrześcijańskiego życia w wielu wymiarach, zarówno w życiu osobistym, jak i wspólnotowym. Zatem jeśli na całym świecie episkopaty poszczególnych krajów uznają doświadczenie pentekostalizacji jako rzeczywistość zdecydowanie pozytywną, choć wymagającą oczywiście rozważnego prowadzenia i oczyszczenia, należy żywić nadzieję, że również w Polsce zmieni się narracja na ten temat.

Przypisy: