Stolica w obiektywie Juliena Bryana

Zdjęcia, materiały filmowe i nagrania dźwiękowe przybliżające obraz Warszawy i jej mieszkańców z lat 1936-74 autorstwa amerykańskiego fotografa i reportera Juliena Bryana znalazły się na wystawie czynnej od piątku w stołecznym Domu Spotkań z Historią.

Główną część wystawy "Amerykanin w Warszawie. Stolica w obiektywie Juliena Bryana 1936-1974", którą współtworzył Instytut Pamięci Narodowej, stanowią fotografie, wykonane przez Bryana podczas wizyt w stolicy w latach 1936, 1939, 1946, 1959 oraz 1974. Jak podkreślają autorzy ekspozycji, zdjęcia te zostały ze sobą zestawiono celowo, by ukazać obraz zmieniającego się miasta - od kwitnącego "Paryża wschodniej Europy", przez tragiczne chwile okupacji i zniszczenia, po odbudowę z pożogi wojennej.

- Charakterystyczne dla fotografii Bryana jest to, że skupiał się przede wszystkim na ludziach i ich codziennym losie. Jak sam podkreślał, "fotografował ich takimi, jakimi ich odnajdywał". Lubił ich, a oni to odwzajemniali. I ślady tej sympatii dostrzegamy na zdjęciach, gdzie prezentuje mieszkańców Warszawy przy zwykłych czynnościach - w pracy, na spacerach, z bliskimi. Potem w codzienność tę brutalnie wkracza wojna, zmuszając warszawiaków do walki w obronie ich miasta m.in. przy budowie umocnień. Bryan dokumentował także zniszczenia miasta i cierpienie jego mieszkańców, którzy nie znajdowali schronienia nawet w bombardowanych przez Niemców szpitalach - opowiadała podczas wernisażu wystawy jej kuratorka Monika Cichocka.

Jak zaznaczyła, widoczna na zdjęciach troska fotografa o swoich bohaterów, znalazła wyraz w jego kolejnych wizytach w Polsce, już po zakończeniu wojny. - Bryan przyjeżdżał nie tylko po to, by dokumentować zniszczenia wojenne i odbudowę. Poszukiwał także bohaterów swoich wcześniejszych zdjęć, których dzięki pomocy "Expressu Wieczornego", udało mu się odnaleźć. Podczas ostatniej wizyty, tuż przed śmiercią, po raz ostatni powrócił w fotografowane wcześniej miejsca, przekazując ich historię towarzyszącemu mu synowi Samowi - mówiła Cichocka.

Fotografiom i filmom nagrywanym przez Bryana podczas podróży do Polski, towarzyszą zdjęcia i materiały filmowe powstałe w czasie wizyt autora w Niemczech i Związku Radzieckim. Elementem ekspozycji jest również nagranie apelu Juliena Bryana z 16 września 1939 r. do amerykańskiego prezydenta o pomoc dla warszawiaków. Posłuchać można także fragmentów wywiadu fotografa dla jednej z amerykańskich stacji, gdzie opowiadał o swoim kredo życiowym.

Wystawa rozpoczyna cykl spotkań "Dni Bryana", które odbędą się w Domu Spotkań z Historią w dniach 19-21 listopada. W ich ramach zaplanowano m.in. spotkanie z jego synem Samem Bryanem, warsztaty poświęcone fotografii wojennej i pokazy filmów dokumentalnych.

Ekspozycji towarzyszą dwa albumy prezentujące fotografie Bryana z oblężenia stolicy: czarno-białe w wydawnictwie "Oblężenie Warszawy w fotografii Juliena Bryana" i kolorowe w albumie "Kolory wojny. Oblężenie Warszawy w barwnej fotografii Juliena Bryana".

Julien Hequembourg Bryan był amerykańskim dokumentalistą i fotografikiem, autorem pierwszych kolorowych zdjęć Warszawy z II wojny światowej. Do walczącej stolicy przybył ostatnim pociągiem 4 września 1939 roku. Podczas pobytu w mieście nakręcił wiele filmów dokumentujących obronę Warszawy podczas kampanii wrześniowej oraz bombardowanie miasta przez Luftwaffe.

Bryan jest uważany za jedynego zagranicznego dziennikarza będącego w tym czasie w Warszawie. Przez Polskie Radio zaapelował wówczas do amerykańskiego prezydenta Franklina Roosevelta o pomoc dla warszawskich cywili, którzy znaleźli się na celu niemieckich bombowców. 21 września 1939 roku wyjechał z płonącej Warszawy do USA, zabierając ze sobą bogaty materiał dokumentujący życie ludności cywilnej w walczącym mieście. Zdjęcia Warszawy, ilustrujące artykuły jego autorstwa, znalazły się w grudniu 1939 roku na okładkach amerykańskich magazynów "Look" oraz "Life".