Naagroda Nobla z ekonomii dla Rotha i Shapleya

Amerykańscy naukowcy Alvin E. Roth i Lloyd S. Shapley zostali laureatami ekonomicznej Nagrody Nobla za prace nad metodami maksymalnie efektywnego dopasowywania do siebie różnych czynników, np. na rynku.

W uzasadnieniu Komitet Noblowski podał, że nagroda dla pracującego na Harvardzie Rotha oraz związanego z Uniwersytetem Kalifornijskim Shapleya, została przyznana za prace nad głównym problemem ekonomii - jak dopasować do siebie w sposób możliwie najlepszy różne czynniki.

Laureaci opracowali metodę, która w najbardziej efektywny sposób dopasowuje np. studentów do szkół, a dawców organów do potrzebujących. W dodatku - podkreślono w uzasadnieniu - nagrodzeni przeszli przez cały proces naukowy, od sformułowania teorii, przez badania empiryczne, po praktyczne zaprojektowanie instytucji, działających na danym rynku.

Alvin E. Roth urodził się w 1951 roku. Jest profesorem ekonomii na Uniwersytecie Harvarda, zajmuje się eksperymentalną teorią gier, projektowaniem rynku oraz szeroko pojętą ekonomią eksperymentalną.

Urodzony 1923 roku Lloyd S. Shapley jest profesorem ekonomii i matematyki, zajmuje się także teorią gier. Pracował m.in. na Uniwersytecie Kalifornijskim.

W latach 50. i 60. Shapley ze współpracownikami opracował algorytm, który dopasowuje w efektywny sposób uczestników rynku. W uzasadnieniu Komitetu Noblowskiego podany jest przykład dopasowania do siebie 10 kobiet i 10 mężczyzn, tak by uwzględniając ich preferencje stworzyć najtrwalsze możliwe związki. Opisana przez Shapleya metoda zakłada działanie według określonego wzoru - nazwanego "odroczoną akceptacją" - w procesie dopasowywania ofert i preferencji obu stron - kobiet i mężczyzn. Shapley ze współpracownikami matematycznie dowiódł, że opracowana metoda - tzw. algorytm Gale'a-Shapleya - prowadzi do rozwiązania najbardziej stabilnego, czyli takiego w którym związki nie rozpadają się, bo potrzeby i oczekiwania ich uczestników są maksymalnie dobrze dopasowane.

Komitet w uzasadnieniu podkreślił, że na powiązanie z praktyką teoria Shapleya musiała poczekać 20 lat, kiedy to drugi z laureatów, Alvin Roth badał problem rynku nowych lekarzy w Stanach Zjednoczonych. Zauważył, że wprowadzony w latach 50. algorytm mający efektywnie dopasowywać oczekiwania i preferencje wchodzących na rynek pracy lekarzy z oczekiwaniami szpitali - National Resident Matching Program (NRMP) - jest bardzo podobny do algorytmu z teorii Shapleya. Roth zwrócił uwagę, że NRMP był powszechnie uważany za sukces właśnie dlatego, że z dobrym przybliżeniem wprowadzał rozwiązania, opracowane niezależnie w teorii. Roth, badając tę kwestię głębiej, znalazł słabe punkty praktycznego rozwiązania i zaproponował odpowiednie modyfikacje NRMP, które po wdrożeniu okazały się bardzo udane.

Komitet Noblowski podkreślił, że dzięki teoretycznym i praktycznym pracom laureatów udało się opracować metodę działającą w sytuacji, gdy chodzi o maksymalnie efektywne dopasowanie do siebie zbiorów elementów rynku, z których jeden ma swoje oczekiwania i preferencje, a druga strona określone potrzeby. Z takimi sytuacjami - oprócz lekarzy i szpitali - mamy też do czynienia, gdy z jednej strony występuje zbiór ludzi potrzebujących przeszczepu organu o pewnych parametrach, a z drugiej strony zbiór dawców organów.