Adam Bodnar pisze do prezydenckiego ministra, co warto zmienić w sądownictwie

Reforma wymiaru sprawiedliwości jest niezbędna i dla obywateli, i dla środowiska sędziowskiego - napisał RPO Adam Bodnar do prezydenckiego ministra Andrzeja Dery. Powołując się na skargi obywateli, wskazał w nim, co warto zmienić przy okazji planowanej reformy.

Wśród postulatów Bodnara są m.in.: wsparcie sędziów poprzez zwiększenie liczby ich asystentów oraz wprowadzenie specjalizacji sędziów; wzmocnienie udziału ławników w orzekaniu; zwiększenie skuteczności pozwów zbiorowych; uchylenie przepisów prowadzących do uprzywilejowania wierzytelności bankowych.

Inne postulaty RPO to np.: zapewnienie pokrzywdzonemu realnej możliwości odwołania się od wyroku nakazowego; obligatoryjne ustanawianie pełnomocnika dla osoby, wobec której trwa postępowanie o umieszczenie w szpitalu psychiatrycznym bez jej zgody; zniesienie instytucji ubezwłasnowolnienia w jej obecnym kształcie; umożliwienie sędziom odwołania się od decyzji Ministra Sprawiedliwości, odmawiającej przeniesienia na inne miejsce służbowe; przyznanie komornikom prawa do polubownego dochodzenia należności; przekazanie syndykom większości czynności w upadłości konsumenckiej; poprawa wykorzystania alternatywnych sposobów rozwiązywania sporów (np. mediacji); zagwarantowanie odpowiedniej liczby lekarzy sądowych.

"Wskazane problemy w funkcjonowaniu wymiaru sprawiedliwości wynikają z treści skarg indywidualnych, wpływających do mojego Biura, a więc stanowią wyraz oczekiwań osób mających, w taki czy inny sposób, styczność z polskim sądownictwem. Dlatego pozwalam sobie wyrazić nadzieję, że zostaną one dogłębnie rozważone w toku prowadzonych prac legislacyjnych w Kancelarii Prezydenta RP" - podkreśla Bodnar w swoim liście, umieszczonym na stronie internetowej RPO.

"W pełni podzielam stanowisko prezydenta RP, iż wymiar sprawiedliwości jest jedną z tych instytucji, które odgrywają niebywale ważną rolę w demokratycznym państwie prawa" - dodał Bodnar. Podkreślił, że od jego funkcjonowania zależy zaufanie społeczeństwa do państwa. "Dlatego, w moim przekonaniu, reforma wymiaru sprawiedliwości jest niezbędna zarówno dla obywateli, jak i dla środowiska sędziowskiego. W trakcie debaty na temat kształtu tej reformy warto zastanowić się głębiej nad jej istotą" - napisał RPO.

Wskazał, że skargi wpływające do niego ws. wymiaru sprawiedliwości można podzielić na trzy grupy. Pierwsza, to skargi na sprawność postępowania, czyli z reguły jego przewlekłość; druga - skargi na kulturę postępowania, czyli na to, co się dzieje na sali sądowej, a trzecia - skargi wyrażające niezadowolenie z wyroku jako niesprawiedliwego. Przedmiotem wystąpienia RPO są problemy z pierwszej grupy, które mogą znaleźć rozwiązanie dzięki zmianie przepisów.

Według RPO, przez pryzmat kierowanych do niego skarg, wydaje się, że głównym problemem wymiaru sprawiedliwości jest wzrost liczby spraw wpływających do sądów. "Uważam więc, że głównie nad tym problemem powinien się pochylić prawodawca i znaleźć takie rozwiązania, które dużą część tych spraw, bez uszczerbku dla ochrony praw jednostki, przekażą do rozstrzygnięć w trybie procedur pozasądowych" - napisał Bodnar. Według niego, jeśli udałoby się to uczynić, prawdopodobnie rozwiązałoby to także szereg innych problemów funkcjonowania sądów.

RPO zasygnalizował wybrane propozycje o charakterze kierunkowym, które mogą pozwolić "by planowane reformy sądownictwa były zgodne z konstytucyjną zasadą trójpodziału władz, niezależności sądownictwa oraz służyły lepszemu zagwarantowaniu obywatelom konstytucyjnego prawa do sądu". Bodnar dodał, że postulaty te mają na celu głównie zapewnienie każdemu prawa do sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki przez właściwy, niezależny, bezstronny i niezawisły sąd.

24 lipca prezydent Andrzej Duda poinformował, że podjął decyzję o zawetowaniu ustaw o Sądzie Najwyższym i o Krajowej Radzie Sądownictwa. Zapowiedział przygotowanie własnych projektów ustaw o SN i KRS w ciągu dwóch miesięcy. Rzecznik prezydenta Krzysztof Łapiński podał, że projekty "są już na ostatniej prostej". W środę zaczynają się rozmowy prezydenta z przedstawicielami wszystkich klubów parlamentarnych.