Nowe zasady zwolnień lekarskich w 2024 – co warto wiedzieć?

Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej planuje wprowadzenie nowych zasad dotyczących zwolnień lekarskich, w tym zasiłków chorobowych, kontroli zwolnień oraz pracy podczas chorobowego. To część szerszych zmian mających na celu uporządkowanie systemu zasiłków i zwolnień.

• Zaostrzenie kontroli zwolnień lekarskich – ZUS będzie miał większe uprawnienia do sprawdzania, czy aktywność osoby na zwolnieniu jest zgodna z celem leczenia.
• Zmiany dotyczące przedsiębiorców – przedsiębiorcy będą mogli wykonywać niezbędne czynności bez utraty prawa do zasiłku chorobowego.
• Skrócenie okresu zasiłkowego – nowe przepisy pozwolą na zsumowanie okresów zwolnień i ograniczenie maksymalnego czasu pobierania zasiłku.
• Uproszczenia dla rodziców – elastyczne łączenie pracy na niepełny etat z urlopem rodzicielskim bez utraty zasiłku.
• Vacatio legis i reakcje społeczne – przepisy wejdą w życie po 3 miesiącach, a reakcje wśród pracodawców i pracowników są zróżnicowane.

Nowe zasady wypłat zasiłku chorobowego

Zgodnie z obecnymi przepisami, wynagrodzenie chorobowe za pierwsze 33 dni niezdolności do pracy (lub 14 dni dla osób powyżej 50. roku życia) pokrywa pracodawca, a ZUS zaczyna wypłacać zasiłek od 34. lub 15. dnia.

ZUS przypomina, że zasiłek chorobowy przysługuje przez maksymalnie:

• 182 dni,
• 270 dni w przypadku ciąży lub choroby spowodowanej gruźlicą.

Zasiłek w wysokości 80% podstawy wymiaru jest wypłacany także za pobyt w szpitalu, a w pewnych przypadkach, takich jak ciąża lub wypadek w drodze do pracy, zasiłek wynosi 100%.

Zmiany w kontroli zwolnień lekarskich

Nowe przepisy przewidują, że ZUS będzie wypłacał zasiłek od pierwszego dnia choroby, co zmniejszy obciążenie pracodawców. Jednocześnie projekt nowelizacji wprowadza zmiany dotyczące kompetencji ZUS w zakresie kontroli zwolnień lekarskich, co ma zwiększyć efektywność tych kontroli.

Jedną z kluczowych zmian jest wprowadzenie automatycznych powiadomień telefonicznych o terminie kontroli za pomocą technologii voicebotów. Ubezpieczony będzie miał możliwość kontaktu z pracownikiem ZUS, jeśli nie zaakceptuje takiej formy powiadomienia.

Definicja pracy zarobkowej podczas zwolnienia

Projekt ustawy przewiduje również doprecyzowanie definicji "pracy zarobkowej" podczas zwolnienia lekarskiego. Praca zarobkowa nie będzie utożsamiana z każdą aktywnością, a jedynie z czynnościami mającymi charakter zarobkowy. Podjęcie czynności incydentalnych, takich jak podpisanie faktury, nie będzie skutkować utratą zasiłku chorobowego.

Utrata prawa do zasiłku chorobowego

Zgodnie z nowymi przepisami, utrata prawa do zasiłku chorobowego będzie możliwa w przypadku:

• Podjęcia działań utrudniających lub przedłużających leczenie,
• Przebywania w innym miejscu niż wskazane w zwolnieniu,
• Nieobecności podczas kontroli ZUS, chyba że była ona uzasadniona wizytą u lekarza lub innymi ważnymi okolicznościami.

Rewolucja w zapisach do lekarza

W ramach szeroko zakrojonych zmian, ministerstwo planuje także rewolucję w systemie rejestracji do lekarza. Celem jest uproszczenie procedur i zwiększenie dostępności usług medycznych.

Koniec z bezwzględnym zakazem pracy na L4

Projekt nowelizacji przewiduje również złagodzenie zakazu pracy podczas zwolnienia lekarskiego. Obecnie jakakolwiek aktywność zawodowa w trakcie chorobowego może skutkować utratą zasiłku. Nowe przepisy doprecyzowują, że nie każda czynność zawodowa będzie traktowana jako złamanie zasad zwolnienia.

Zgodnie z propozycją, czynności incydentalne, które mogą być niezbędne do wykonania nawet podczas choroby (np. podpisanie ważnych dokumentów), nie będą skutkowały utratą prawa do zasiłku. Podjęcie pracy, która nie przedłuża procesu leczenia i nie jest sprzeczna z celem zwolnienia, będzie dopuszczalne.

Nowe mechanizmy kontroli ZUS

Projekt przewiduje również wprowadzenie bardziej precyzyjnych mechanizmów kontroli przez ZUS, aby zapobiegać nadużyciom związanym ze zwolnieniami lekarskimi. Do najważniejszych zmian należy m.in. możliwość cofnięcia upoważnienia do wystawiania zwolnień lekarskich przez lekarzy, którzy odmawiają udostępnienia dokumentacji medycznej.

ZUS uzyska także pełne prawo do kontrolowania nie tylko zwolnień lekarskich związanych z chorobą pracownika, ale również tych dotyczących opieki nad członkami rodziny. Wszystko to ma na celu poprawę przejrzystości i skuteczności kontroli oraz zmniejszenie liczby nadużyć.

Nowa definicja aktywności niezgodnej z celem zwolnienia

W orzecznictwie sądowym i przepisach nowelizacji szczególną uwagę zwraca się na pojęcie "aktywności niezgodnej z celem zwolnienia". Nowe regulacje wyjaśniają, że aktywność, która wydłuża proces leczenia, będzie stanowić naruszenie warunków zwolnienia.

Jednakże, zwykłe czynności dnia codziennego, takie jak zakupy, wizyta u lekarza czy spacery w ramach rekonwalescencji, nie będą traktowane jako naruszenie warunków zwolnienia.

Rejestracja miejsca pobytu w okresie choroby

ZUS zyska dodatkowe narzędzie do kontroli osób przebywających na zwolnieniach lekarskich – obowiązek zgłaszania aktualnego miejsca pobytu. Osoby, które podczas kontroli nie będą przebywać w miejscu wskazanym w dokumentach zwolnienia, mogą utracić prawo do zasiłku. Jeśli jednak ich nieobecność będzie uzasadniona wizytą lekarską lub innymi ważnymi powodami, sankcje nie zostaną nałożone.

Możliwość pracy na innym stanowisku

Projekt ustawy zakłada również pewną elastyczność w zakresie pracy w czasie zwolnienia lekarskiego, szczególnie w przypadku osób zatrudnionych u więcej niż jednego pracodawcy. W sytuacjach, gdy rodzaj wykonywanej pracy nie wpływa na proces leczenia, możliwe będzie świadczenie pracy na jednym stanowisku, nawet jeśli zwolnienie obejmuje inne obowiązki zawodowe.

Podsumowanie zmian

Wprowadzone zmiany mają na celu nie tylko ochronę pracowników i pracodawców, ale również zwiększenie efektywności systemu zasiłków chorobowych oraz ograniczenie nadużyć. Ministerstwo Pracy stara się dostosować przepisy do realiów współczesnego rynku pracy, jednocześnie zapewniając, że choroba nie będzie karą dla żadnej ze stron.

Reformy te są kolejnym krokiem w porządkowaniu systemu ubezpieczeń społecznych w Polsce i mają na celu wzmocnienie ochrony pracowników oraz usprawnienie kontroli nad zwolnieniami lekarskimi.

Zmiany w przepisach dotyczących przedsiębiorców

Nowelizacja ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa ma również wpływ na przedsiębiorców. Zmienione przepisy regulują sytuacje, w których osoby prowadzące działalność gospodarczą korzystają ze zwolnień lekarskich. Często przedsiębiorcy, mimo choroby, nadal muszą prowadzić swoją działalność, choćby w ograniczonym zakresie. Nowe regulacje wprowadzają pewne ulgi dla tej grupy zawodowej.

Zgodnie z nowymi przepisami, przedsiębiorcy będą mogli podejmować niezbędne działania związane z prowadzeniem firmy, które nie wpływają na proces leczenia, bez utraty prawa do zasiłku chorobowego. Oznacza to, że czynności takie jak składanie dokumentów, odpowiadanie na pilne e-maile czy podejmowanie decyzji zarządczych, będą mogły być uznane za zgodne z celem zwolnienia lekarskiego.

Skrócenie okresu zasiłkowego

Kolejną ważną zmianą jest wprowadzenie limitów czasowych dotyczących wypłaty zasiłku chorobowego. Nowelizacja zakłada, że osoby długotrwale przebywające na zwolnieniu lekarskim będą miały ograniczoną możliwość pobierania zasiłku. Obecnie maksymalny czas pobierania świadczenia wynosi 182 dni, a w przypadku chorób związanych z ciążą lub gruźlicą – 270 dni.

W myśl nowych przepisów, dla osób, które będą korzystać ze zwolnień wielokrotnie w krótkich odstępach czasu, możliwe będzie zsumowanie okresów zwolnienia i skrócenie maksymalnego okresu pobierania zasiłku. To rozwiązanie ma na celu zapobieganie nadużywaniu systemu, zwłaszcza przez osoby, które próbują unikać powrotu do pracy przez kolejne krótkotrwałe zwolnienia.

Zasiłek macierzyński i urlop rodzicielski

Nowelizacja ustawy przewiduje również zmiany w zakresie zasiłku macierzyńskiego i urlopu rodzicielskiego. Uproszczenia mają dotyczyć przede wszystkim osób, które łączą korzystanie z urlopu z pracą na niepełny etat. Dotychczas przepisy w tym zakresie były dość skomplikowane, co często prowadziło do niejasności i trudności interpretacyjnych zarówno dla pracodawców, jak i pracowników.

Nowe regulacje ułatwiają łączenie pracy zawodowej z opieką nad dzieckiem, umożliwiając elastyczne rozliczanie czasu pracy i urlopu rodzicielskiego. Dzięki temu rodzice, którzy zdecydują się na podjęcie pracy w ograniczonym wymiarze godzin podczas urlopu, nie będą musieli obawiać się utraty części zasiłku.

Kwestie przejściowe i vacatio legis

Wprowadzenie nowych przepisów przewiduje okres przejściowy, aby pracodawcy, pracownicy oraz organy kontrolne mogły dostosować się do zmian. Vacatio legis wynosić będzie 3 miesiące od momentu podpisania ustawy przez Prezydenta RP i jej publikacji w Dzienniku Ustaw. W tym czasie ZUS przeprowadzi kampanię informacyjną, mającą na celu wyjaśnienie nowych zasad, aby uniknąć nieporozumień i błędów w interpretacji przepisów.

Reakcje społeczne i opinie ekspertów

Proponowane zmiany wywołały różne reakcje zarówno wśród pracodawców, jak i pracowników. Organizacje pracodawców, takie jak Konfederacja Lewiatan czy Pracodawcy RP, wyrażają nadzieję, że nowe przepisy pozwolą na zmniejszenie liczby nadużyć związanych ze zwolnieniami lekarskimi, co wpłynie na poprawę sytuacji na rynku pracy. Zwracają jednak uwagę, że konieczne będą dokładne wytyczne dotyczące interpretacji przepisów, aby uniknąć dowolności w ocenie "zgodności aktywności z celem zwolnienia".

Z kolei związki zawodowe, w tym NSZZ Solidarność, zgłaszają pewne zastrzeżenia co do zbyt restrykcyjnych rozwiązań, które mogą ograniczać prawa pracowników. Związkowcy obawiają się, że nowe mechanizmy kontroli ZUS mogą prowadzić do nadużyć ze strony pracodawców i nadmiernego nadzoru nad pracownikami.

Eksperci prawniczy zwracają uwagę, że zmiany w ustawie mogą pozytywnie wpłynąć na ograniczenie absencji chorobowej, jednak podkreślają konieczność precyzyjnego określenia, jakie czynności są dozwolone w trakcie zwolnienia lekarskiego. Prawnicy podkreślają, że kluczowe będzie zrównoważenie interesów pracowników i pracodawców w nowym systemie.

Podsumowanie

Proponowane zmiany w ustawie o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego mają na celu zmodernizowanie systemu zasiłków chorobowych i dostosowanie go do realiów współczesnego rynku pracy. Nowelizacja wprowadza szereg ułatwień dla pracowników, przedsiębiorców oraz ZUS, jednocześnie zaostrzając kontrole w celu ograniczenia nadużyć.

Wprowadzenie nowych regulacji wymaga jednak dokładnej interpretacji i przeszkolenia zarówno pracodawców, jak i pracowników, aby uniknąć nieporozumień. Nowe przepisy mają być bardziej elastyczne, szczególnie dla osób prowadzących działalność gospodarczą oraz dla tych, którzy łączą pracę z opieką nad dziećmi, jednak pozostają pewne wątpliwości co do ich praktycznego zastosowania.