Jubileusz konsekracji Bazyliki Serca Pana Jezusa w Krakowie

Setna rocznica konsekracji jezuickiego kościoła Serca Jezusa w Krakowie przy ul. Mikołaja Kopernika będzie uroczyście obchodzona 29 maja 2021 roku. Świątynia nosi tytuł Bazyliki Mniejszej – otrzymała go w 1960 roku od świętego papieża Jana XXIII (1881-1963).

Kasata jezuitów, dokonana przez papieża Klemensa XIV w 1773 roku, sprawiła, że Towarzystwo Jezusowe utraciło swoje kościoły i posiadłości. Po przywróceniu jezuitów w całym świecie w 1814 roku przez papieża Piusa VII ojcowie i bracia zakonni powrócili do Krakowa w 1867 roku i zamieszkali w domu wynajętym od kanoników laterańskich przy kościele Bożego Ciała na Kazimierzu.

Rok później zakupili w dzielnicy Wesoła w Krakowie od spadkobierców Piotra Józefa Szyryna (1800-1866) kilka posiadłości, w tym dom zajezdny, który w 1869 roku zaczęli przebudowywać na kaplicę pod wezwaniem Najświętszego Serca Jezusowego.

Została ona poświęcona 5 lutego 1871 roku przez ówczesnego prowincjała jezuitów ojca Kaspra Szczepkowskiego.

Szybko okazała się ona za mała dla działalności duszpasterskiej. Podjęto więc plany wybudowania nowego kościoła pod takim samym wezwaniem. Kaplica została rozebrana w 1912 roku a architekt Franciszek Mączyński w roku 1913 wybudował na jej miejscu dwupiętrowy budynek przeznaczony dla jezuitów.

Pomoc Apostolstwa Modlitwy w powstaniu nowego kościoła

W styczniu 1905 roku „Posłaniec Serca Jezusowego” ogłosił konkurs na szkic mającego powstać kościoła: „Rozpisaliśmy konkurs na plany do tej budowy. Polecamy tę sprawę modlitwom naszych czytelników, aby Bóg architektom naszym potrzebnego światła do tej pracy obficie udzielić raczył”.

Do udziału w konkursie zaproszono pięć osób. Były to wybitnie utalentowane osobowości, z dużym dorobkiem artystycznym: Antoni Wiwulski, Józef Mikołaj Kurpierz SJ, Teodor Marian Talowski, Julius Mayreder i Józef Pokutyński.

Wynik konkursu był negatywny, żadnego z autorów nie zaproszono do opracowania szczegółowego projektu przeznaczonego do realizacji. Później jeszcze swoje dwa projekty nowego kościoła przedstawił Friedrich Ohman, austriacki nadworny architekt cesarza Franciszka Józefa. Te projekty również odrzucono.

W 1909 roku Franciszek Mączyński (1874-1947), którego ostatecznie poproszono, aby przystąpił do budowy Kościoła, przedstawił trzy różne projekty. Ostatecznie wybrano trzeci, który zrealizowano.

Kościół, według tego projektu, utrzymany był w duchu historycyzmu, nosił cechy neoromańskie, neogotyckie i neobarokowe z motywami postsecesyjnymi. Była to więc budowla wielostylowa – eklektyczna.

W „Posłańcu Serca Jezusowego” z 1909 roku, w numerze 10 czytamy: „Kościół ten, o stylu rodzimym opartym o motywy różnych kościołów krakowskich, zleje się z innymi świątyniami naszego Krakowa w harmonijną całość i spodziewamy się, że swoją szlachetną prostotą wszystkim się spodoba”.

Poświęcenie kamienia węgielnego i przygotowania do konsekracji

Dnia 1 listopada 1909 roku, w uroczystość Wszystkich Świętych, biskup sufragan krakowski, Anatol Nowak, dokonał poświęcenia kamienia węgielnego przy udziale 6 tysięcy wiernych.

W 12 lat później, 29 maja 1921 roku, ten sam biskup dokonał konsekracji kościoła. Na uroczyste Te Deum o godz. 12.30 przybyło wtedy z Wawelu 24 biskupów (w Krakowie odbywała się wówczas konferencja Episkopatu Polski). Było wśród nich 5 arcybiskupów, w tym 2 kardynałów i 11 biskupów diecezjalnych oraz 8 biskupów sufraganów i wielu prałatów i kanoników.

Pielgrzymi, którzy przybyli na konsekrację kościoła, pozostali w Krakowie aż do pierwszego piątku 3 czerwca 1921 roku, tj. do uroczystości Najświętszego Serca Pana Jezusa. W tym dniu wyruszyła procesja na Mały Rynek w Krakowie, aby tam w akcie poświęcenia oddać cały naród Najświętszemu Sercu Pana Jezusa. Uroczystości przewodniczył ks. kardynał Prymas Edmund Dalbor, 18 biskupów, duchowieństwo, siostry zakonne i około 140 tysięcy wiernych, którzy szczelnie wypełnili plac i okoliczne ulice.

Warto zapoznać się z faktami sprzed stu laty, które przedstawiam na podstawie obszernie wybranych fragmentów jednego z naocznych świadków tych chwil, anonimowego autora; prawdopodobnie był nim sam redaktor ks. Jan Rostworowski SJ.

Autor opisał je w miesięczniku Apostolstwa Modlitwy „Posłaniec Serca Jezusowego” z sierpnia 1921 roku, w artykule pt. „W górę serca”. (Powszechną praktyką stosowaną w redakcji PSJ było wtedy niepodpisywanie imieniem i nazwiskiem swego artykułu). Czytając to świadectwo z pewnością poczujemy klimat tych uroczystych i doniosłych chwil, tak ważnych dla Kościoła w Polsce wtedy i teraz, po stu latach od tego wydarzenia. Cytując autora, uwspółcześniam tylko dawną pisownię:

„Na kilka już dni przed uroczystością, odkąd po całym mieście i okolicy barwne plakaty rozgłosiły porządek obchodów, czuć było wyraźnie, nie tylko ogólne napięcie ciekawości, ale żywe poruszenia serc. Od piątku 27 maja (1921 r.) zaczęli zjeżdżać się najdostojniejsi księża Biskupi i towarzyszący im kapłani; po mieście spotykałeś co chwila pielgrzymów, których miłość Bożego Serca przywiodła do Krakowa z najdalszych nawet stron Polski; koło nowego kościoła zbierały się raz po raz gromadki pobożnych, podziwiając zewnętrzne jego mury i czekając na otwarcie jego bram. Kościół jednak stał zamknięty i cichy, by otworzyć się dopiero temu Królowi chwały, który miał niebawem założyć w nim swe mieszkanie”

Jezuici podjęli wiele starań by przygotować także wiernych na te uroczystości.

Przygotowania nabrały rozmachu od marca 1921 roku. Prowincjał jezuitów zaprosił cały polski episkopat, ale niewielu spodziewało się, że dojdzie do tak wielkiej i wspaniałej katolickiej manifestacji wiary, jakiej w tych dniach świadkiem był Kraków.

C.D.N

Autor: o. Stanisław Groń SJ

Tekst pierwotnie ukazał się w Biuletynie Apostolstwa Modlitwy „Modlitwa i Służba” 15 marca 2021 roku i za zgoda autora został przeredagowany