Święta Aniela Merici - matka urszulanek

27 stycznia siostry urszulanki obchodzą uroczystość św. Anieli Merici, swej Matki i fundatorki. Chociaż urszulanki są w Polsce znane, ich fundatorka - stosunkowo mało poza kręgami urszulańskimi.

Tymczasem święta Aniela, jedna z najwybitniejszych postaci kobiecych włoskiego XVI-go wieku, jest Matką oraz inspiratorką ponad czterdziestu rodzin zakonnych i świeckich instytutów życia konsekrowanego na całym świecie. Śmiałość jej inicjatyw apostolskich, jak również miłość mająca swe źródło w kontemplacji Boga, uczyniły z niej prekursorkę w dziedzinie wychowania młodzieży żeńskiej oraz wytyczyły nowe drogi dla apostolstwa kobiet poświęconych Bogu. Właśnie w chrześcijańskiej formacji kobiet Aniela widziała klucz do odnowy rodziny i Kościoła. Jej dzieło - założone przez nią Towarzystwo św. Urszuli - zostało uznane przez Kościół za jedną z ważniejszych inicjatyw przygotowujących trydencką odnowę Kościoła.

Życie św. Anieli Merici przypada na okres przyśpieszonych zmian mentalności, epokę bujnego rozkwitu renesansu włoskiego z jego niezwykłym bogactwem talentów. Jednak był to równocześnie czas wojen i przemarszu obcych wojsk, co pociągało za sobą upadek moralny, ubóstwo, choroby i tragedie rodzinne. Głęboki kryzys instytucji Kościoła oraz dokonujący się w nim rozłam na skutek reformacji składały się na sytuację wołającą o gruntowne reformy.

Aniela urodziła się około 1474 roku w północnych Włoszech, w miasteczku Desenzano nad jeziorem Garda, w rodzinie zamożnego rolnika. Pod wpływem lektur ojca, czytającego wieczorami zgromadzonej rodzinie żywoty świętych, pięcioletnia Aniela - jak kiedyś wyznała swym przyjaciołom Antoniemu Romano i Agostino Gallo - postanowiła rozpocząć życie oddane pokucie i modlitwie. W młodości straciła siostrę i ukochanych rodziców, prawdopodobnie na skutek epidemii. Osieroconą dziewczynkę przyjął do swego domu jej stryj Biancosi z Salò, miasteczka położonego na zachodnim brzegu jeziora Garda. Tam właśnie Aniela wstąpiła do Trzeciego Zakonu św. Franciszka i dzięki temu weszła w krąg bardzo żywotnego ruchu franciszkańskiej odnowy religijnej. Zachwycił ją ideał życia poświęconego Bogu, przeżywanego na sposób dziewic w pierwotnym Kościele. Wiele lat Aniela dojrzewała duchowo do wypełnienia zadania, które zostało jej zapowiedziane w mistycznym przeżyciu we wczesnej młodości: miała założyć wspólnotę poświęconych Bogu dziewic.

Z racji przynależności do franciszkańskiej rodziny od 1516 roku Aniela mieszkała w Brescii, gdzie zyskała zupełnie wyjątkowy autorytet. Jej głębia duchowa, żarliwość wiary i łatwość dzielenia się nią z innymi, jej urok osobisty i łatwość nawiązywania relacji sprawiły, że wywierała duży wpływ na swoje środowisko, a nawet stała się animatorką ludzi z różnych warstw społecznych: mężczyzn, kobiet oraz dziewcząt. Miała szczególny dar jednania ludzi. Franciszek II Sforza, książę Mediolanu, poprosił ją, by przyjęła go za swego syna duchowego. Była otoczona gromadką przyjaciół zaangażowanych w dzieła charytatywne oraz wdowami z wysokiej arystokracji bresciańskiej. Teologowie, księża, świeccy i zakonnicy szukali u niej rady. Jednakże Aniela obejmowała swą macierzyńska troską przede wszystkim ubogich i małych. Kronikarz bresciański napisał po jej śmierci, że "wszystkim głosiła wiarę w Boga Najwyższego w taki sposób, iż wszyscy bardzo ją kochali".

W Brescii Aniela spotkała wiele dziewcząt pragnących życia czystego dla Boga, życia modlitwy i kontemplacji, ale potrzebujących wciąż jeszcze opieki i wychowania. Świadoma niebezpieczeństwa, na jakie narażone były kobiety w jej czasach, w okresie głębokiego kryzysu nie tylko rodziny, ale także tradycyjnych form życia zakonnego, założyła dnia 25 listopada 1535 roku Towarzystwo św. Urszuli, które w swych początkach było instytucją wychowawczą dla dziewcząt pragnących ofiarować życie Bogu. Dziesięć ostatnich lat swego życia Aniela poświęciła organizowaniu tej wspólnoty. Napisała dla niej regułę. Podobnie jak wielu reformatorów doby przedtrydenckiej, ukazała w niej swym duchowym córkom ideał życia pierwszych chrześcijan, którzy "mieli jedno serce i jednego ducha". Wzorem męstwa, radosnej wiary i miłości miały być wybrane przez Anielę Merici patronki: św. Urszula i jej towarzyszki. Towarzystwo miało być, jak to sama Aniela podała w tytule do Reguły "Nuova Compagnia di Sant’Orsola", nowym orszakiem św. Urszuli, wspólnotą odważnych i entuzjastycznych dziewcząt pod sztandarem rycerskiej królewny, męczenniczki kolońskiej, która jest symbolem wierności Chrystusowi aż do męczeństwa oraz patronką nauczania zasad wiary chrześcijańskiej.

Prócz Reguły Aniela zostawia swym duchowym córkom jeszcze dwa krótkie pisma: Testament i Rady. Są one źródłem duchowości i zasad pedagogicznych wyprzedzających o wiele lat swoją epokę, są nasycone autentycznym humanizmem chrześcijańskim, szacunkiem dla osoby ludzkiej, opartym na dogłębnym jej poznaniu i uznaniu jej wartości. Humanizm przenika proponowane przez Anielę środki wychowawcze: łagodność i dobroć, działanie perswazją a nie siłą. Święta Aniela nie sprecyzowała jednak charakteru apostolstwa urszulanek. Ich działalność, jak napisała Aniela, "zakorzeniona w podwójnej miłości: Boga i człowieka", miała w harmonijny sposób łączyć modlitwę i służbę człowiekowi.

Aniela zmarła 27 stycznia 1540 roku w Brescii, gdzie do dnia dzisiejszego jej ciało spoczywa w kryształowej trumnie. Została beatyfikowana przez papieża Klemensa XIII w 1768 roku, kanonizował ją papież Pius VII w 1807 roku. W liturgii wspominana jest 27 stycznia. Jest dziś czczona na pięciu kontynentach dzięki różnorodnym gałęziom urszulanek i ich dziełom apostolskim.

Towarzystwo św. Urszuli rozwijało się niezmiernie prężnie. Dzięki św. Karolowi Boromeuszowi, który dostrzegł możliwość wykorzystania zapału apostolskiego tych młodych kobiet w dziele katechizacji, Włochy i Francja pokryły się siecią urszulańskich fundacji. Na początku XVII w. od 1612 roku zgodnie z decyzją Kościoła Towarzystwo św.Urszuli we Francji zostało przekształcone w Zakon (Ordo Sanctae Ursulae). Wówczas apostolstwo urszulanek ze względu na ograniczenie klauzurą wyspecjalizowało się w dziedzinie wychowawczo-nauczycielskiej. Z Francji zakon rozprzestrzenił się po całym niemal świecie. Do Wrocławia urszulanki przybyły z Bratysławy w 1686 roku, a stąd w 1857 roku wyruszyły do Polski. Wszędzie zakładały szkoły dla dziewcząt. Siostry urszulanki pragną w duchu charyzmatu swej założycielki św. Anieli Merici wiernie i radośnie kontynuować rozpoczęte dzieło oraz z pomocą Bożą kształcić umysły, przekazywać swym wychowankom entuzjazm wiary katolickiej i zamiłowanie do chrześcijańskich wartości.