Książka Sztuka bycia księdzem to swoisty podręcznik dla kapłańskiej formacji podstawowej i stałej. Ma służyć rozeznawaniu oraz samodzielnej, krytycznej i twórczej refleksji nad kapłańską postawą i posługą. Obejmuje sześć rozdziałów i ponad siedemdziesiąt artykułów różnych autorów. Zamieszczone teksty dotyczą tożsamości kapłańskiej, życia duchowego i modlitwy, duchowości i psychologii, duszpasterstwa oraz formacji do kapłaństwa. Ostatni, szósty rozdział, zawiera kilkanaście świadectw.
Autorzy artykułów wywodzą się z różnych środowisk. Obok przedstawicieli hierarchii, profesorów uniwersyteckich i seminaryjnych jest wśród nich także wielu księży zaangażowanych w bezpośrednią pracę w parafiach, szkołach i innych dziełach apostolskich. Wszystkie publikowane artykuły zawierają nie tylko bogactwo intelektualnej refleksji, ale przede wszystkim ogromne doświadczenie ludzkie, duchowe i duszpasterskie. Kapłaństwo, którym dzielą się autorzy, nie jest dla nich rodzajem interesującej pracy, ale „domem”, w którym mieszkają; a może raczej całym życiem.
Do lektury Sztuki bycia księdzem zapraszamy wszystkich księży, ale także przygotowujących się do kapłaństwa alumnów. Dla pierwszych może ona stać się zachętą do wewnętrznej odnowy i wytrwałego podążania ścieżką swojego powołania. Tym drugim może pomóc w pogłębianiu ideału i wizji kapłaństwa. Dlatego mamy nadzieję, że książka znajdzie się w każdej parafii i w każdym seminarium duchownym.
Publikacja nie została jednak przygotowywana wyłącznie dla duchownych. Można polecić ją także świeckim współpracującym z księżmi, ich rodzinom, siostrom zakonnym. Wobec rozmycia tożsamości kapłańskiej w niektórych środowiskach głębsza znajomość problematyki może być ogromną pomocą w rozeznaniu, jak pomóc księżom, którzy znaleźli się na rozdrożu.
Osoba i posługa kapłana to wyzwanie dla współczesnego świata. Dla jednych kapłan jest stałym towarzyszem na drogach życia chrześcijańskiego. Jest uczniem i sługą Jezusa Chrystusa, głoszącym Jego słowo. Umożliwia wiernym dostęp do sakramentów – źródeł łaski. Jest przewodnikiem wspólnoty. Dla innych ksiądz to ulubiony cel krytyki, wytykania słabości i niekonsekwencji w obliczu ideałów i wartości, które głosi. Chyba najmniej jest takich, którzy patrzą na księdza z obojętnością. Dlaczego? Dlatego że mimo wszystko pozostaje on znakiem rzeczywistości nieobojętnej dla człowieka.
Spośród wielu słów nadziei i oczekiwań związanych z przeżywanym przez nas Rokiem Kapłańskim przytoczmy słowa Benedykta XVI z listu na rozpoczęcie obchodów roku: „Ten rok ma pobudzić do wewnętrznej odnowy wszystkich kapłanów, aby ich świadectwo ewangeliczne we współczesnym świecie stało się silniejsze i bardziej wyraziste” (16 VI 2009). Ojciec Święty przypomniał również słowa Świętego Proboszcza z Ars: „Kapłaństwo – to miłość Serca Jezusowego”. Kapłaństwo jest darem ukrzyżowanego i zmartwychwstałego Pana dla Kościoła. Jest tajemnicą, a jednocześnie rzeczywistością codziennego życia uczniów Jezusa. Rok Kapłański stanowi zachętę dla wszystkich, aby pochylić się nad tym darem, nad jego tajemnicą i rzeczywistością.
Dar wymaga współpracy, ponieważ staje się zadaniem. Przede wszystkim wymaga stałego utożsamiania się z jedynym i najwyższym Kapłanem – Jezusem Chrystusem. Wymaga poznawania Go, przyjmowania i odtwarzania Jego stylu życia. Wymaga pogłębiania przyjaźni z Nim. Wyzwanie, jakie stale towarzyszy kapłanowi, dobrze streszczają słowa: Wypłyń na głębię (Łk 5, 4). I jeszcze inna zachęta: „Rozpalaj na nowo charyzmat Boży, który jest w tobie” (por. 2 Tm 1, 6). Komentując te słowa w adhortacji Pastores dabo vobis, Sługa Boży Jan Paweł II pisał: „Apostoł prosi Tymoteusza, by «rozpalił» Boży charyzmat niczym ogień tlący się w popiele, a więc by go przyjął i żył nim, nie tracąc i nie zapominając owej «trwałej nowości», jaka znamionuje każdy dar Boga – Tego, który wszystko czyni nowe (por. Ap 21, 5); a zatem, by go przeżywał w całej jego nieprzemijającej świeżości i pierwotnym pięknie” .
Współpraca z darem dokonuje się również w misji, spełnianej wiernie i twórczo, w odpowiedzi na problemy i potrzeby współczesnego świata. Kapłan podejmuje misję jako świadek Bożej rzeczywistości. Świadek powinien być wiarygodny i przejrzysty. Tylko wtedy jest szansa, że płomień jego wiary, nadziei i miłości rozpali serca tych, do których został posłany, i sprawi, że oni sami staną się świadkami.
W ostatnich kilkudziesięciu latach Kościół w Polsce został obdarowany wieloma powołaniami kapłańskimi. Być może Opatrzność Boża chciała nas w ten sposób wspomagać w zmaganiach z bezbożnym systemem totalitarnym, w zmaganiach o prawdę, o godność człowieka, o miejsce Boga w jego życiu i życiu narodu. Dziś dziękujemy Opatrzności za dar odzyskanej wolności i niepodległości. Jednocześnie uświadamiamy sobie, że przed całym Kościołem, a zwłaszcza kapłanami, stają nowe wyzwania i nowe zadania. Współczesna Polska jest bardziej wymagająca. Współczesna Polska jeszcze bardziej potrzebuje autentycznych świadków wiary. Potrzebuje nadziei. Potrzebuje świadectwa solidarności z ubogimi, cierpiącymi, żyjącymi na marginesie.
Należy się cieszyć, że Rok Kapłański przynosi owoce. Te najważniejsze są niewidzialne. Rodzą się w zaciszu kapłańskich sumień i serc. To owoce nawrócenia, odnowy wewnętrznej, pogłębionej przyjaźni z Panem. Bardziej widoczne owoce to większa gorliwość, liczne inicjatywy duszpasterskie, nowe programy stałej formacji kapłanów.
W tę rzeczywistość wpisuje się również inicjatywa Wydawnictwa WAM w postaci publikacji Sztuka bycia księdzem. Jakość tekstów i szeroki wachlarz podejmowanych problemów pozwalają żywić nadzieję, że książka będzie znaczącym wkładem w refleksję Kościoła polskiego nad posługą kapłanów. W pewnym sensie Sztuka bycia księdzem tworzy swoisty „tryptyk”, którego pierwszymi częściami są cenne publikacje: Sztuka spowiadania oraz Sztuka kierownictwa duchowego.
Dziękuję Wydawnictwu WAM, jego Redaktorom i Autorom tekstów. Czytelnikom życzę, aby dzięki Sztuce bycia księdzem jeszcze bardziej cenili skarb, jakim jest Chrystusowe kapłaństwo.
Stanisław Kardynał Dziwisz
Arcybiskup Metropolita Krakowski
Przewodniczący Komisji Duchowieństwa Konferencji Episkopatu Polski
„Żyję tu na bardzo wysokiej górze. [...] To, co nazywają życiem, jest daleko w dole, w niewyraźnej i pogmatwanej czerni. Tu, w górze, ludzka i Boska samotność spotykają się w poważnej rozmowie. Trzeba mieć bystre oczy, inaczej nie wytrzyma się bijącego tutaj światła. Trzeba mieć dobre płuca, inaczej nie złapie się oddechu. Trzeba być wolnym od zawrotów głowy, zdolnym do przebywania samotnie na dużej wysokości, na wąskiej półce skalnej, inaczej spadnie się w dół i stanie się ofiarą małości i niewierności".
(Alfred Delp SJ, W obliczu śmierci)
Wbrew tytułowi nadanemu niniejszej publikacji - Sztuka bycia księdzem - kapłaństwo nie jest najpierw „sztuką" uprawianą przez człowieka, ale czystym darem, jaki Chrystus ofiaruje tym, których sam wybiera. Kapłaństwo to udział w Jego prorockiej, królewskiej i kapłańskiej misji.
Nie wyście Mnie wybrali, ale Ja was wybrałem i przeznaczyłem was na to, abyście szli i owoc przynosili (J 15, 16) - mówi Jezus do tych, których On sam powołuje.
1. Powołuje jednak najpierw nie do pracy i posługiwania ludziom, ale do wiernego kroczenia Jego śladami. Pójdźcie za Mną - oto Jego pierwsze zasadnicze powołanie, a obietnica: uczynię was rybakami ludzi (Mt 4, 19) - jest konsekwencją i owocem wierności powołanych. My, księża, jak też alumni - kandydaci do kapłaństwa, musimy nieustannie pamiętać, że święcenia nie są nagrodą za dobre sprawowanie, osobiste zasługi czy też posiadane talenty i nabyte umiejętności. Są wyłącznie łaską. To do nas, księży, w szczególny sposób odnoszą się słowa św. Pawła: Przeto przypatrzcie się, bracia, powołaniu waszemu! Według oceny ludzkiej niewielu [tam] mędrców, niewielu możnych, niewielu szlachetnie urodzonych. Bóg wybrał właśnie to, co głupie w oczach świata, aby zawstydzić mędrców, wybrał, co niemocne, aby mocnych poniżyć; [...] tak by się żadne stworzenie nie chełpiło wobec Boga (1 Kor 1, 26-29). W kontekście tych słów nie dziwi już nasza ludzka kruchość, ułomność i grzeszność, ujawniająca się w naszym codziennym życiu i posługiwaniu, które Jezus znał dobrze, zanim nas powołał. Sztuka bycia księdzem - to najpierw pokorne przyjmowanie zaproszenia do kroczenia za Nim, które bierze pod uwagę naszą kondycję.
Jak pisze jeden z Autorów niniejszej publikacji, najważniejsze w życiu kapłana jest doświadczenie czułej miłości Jezusa, który widząc naszą grzeszność, nie potępia nas, ale klęka przed nami i z czułością myje nasze ubrudzone przez grzech nogi: „Jakże często mówiąc o kapłaństwie, wolimy jednak przedstawiać samych siebie jako niemal idealnych i bezgrzesznych. Jakże często wstydliwie chowamy pod ornat nasze brudne nogi, powtarzając za Piotrem: Nigdy mi nie będziesz nóg umywał. I nie pomaga nawet Jezusowe wołanie: Jeśli cię nie umyję, nie będziesz miał udziału ze Mną (J 13, 8)".
I choć Jezus ma moc przekazywać wiernym swoje dary i łaski mocą samych znaków kapłańskich (ex opere operato), to jednak - jak pokazuje doświadczenie - ksiądz swoją nieuczciwą postawą może spowodować we wspólnocie Kościoła prawdziwe spustoszenie, czasami na niewyobrażalną wręcz skalę. Owocność posługi kapłańskiej zależna jest więc także od postawy księdza, który jej udziela. Liczne przypadki zgorszenia, jakie miały miejsce w Kościele w ostatnich latach, świadczą o tym najlepiej. Czyż Jezus nie upominał Apostołów: Kto nie wchodzi do owczarni przez bramę, ale wdziera się inną drogą, ten jest złodziejem i rozbójnikiem. Kto jednak wchodzi przez bramę, jest pasterzem owiec (J 10, 1-2)?
Równie mocne napomnienie pod adresem duchownych usłyszeliśmy w czasie Drogi Krzyżowej w Koloseum w Wielki Piątek 2005 roku, w której uczestniczył duchowo także Jan Paweł II w swojej prywatnej kaplicy w Watykanie, trzymając w rękach krucyfiks. Kard. Joseph Ratzinger jak prorok Jeremiasz wołał: „Ile brudu jest w Kościele i to właśnie wśród tych, którzy poprzez kapłaństwo powinni należeć całkowicie do Niego! Ileż pychy i samouwielbienia! Jakże mało cenimy sakrament pojednania, w którym On oczekuje, by nas podnieść z naszych upadków! To wszystko jest obecne w Jego męce. Zdrada uczniów, niegodne przyjmowanie Jego Ciała i Krwi jest z pewnością największym bólem Zbawiciela, który przeszywa Mu serce. Nie pozostaje nam nic innego, jak zwrócić się ku Niemu z całej głębi duszy, wołając: Kyrie, eleison, Panie, ratuj".
2. Biorąc pod uwagę z jednej strony naszą ludzką kruchość, z drugiej zaś narastające cywilizacyjne zagrożenia i pokusy dotykające także środowiska duchownych, Benedykt XVI na Rok Kapłański zaproponował hasło: „Wierność Chrystusa - wierność kapłana".
to najpierw szukanie wierności Jezusowi wbrew wszelkim przejawom ludzkiej słabości. Ułomność i codzienna grzeszność nie zagrażają bynajmniej naszej wierności. Więcej nawet - dają one szczególną okazję do nieustannej walki o nią i wzmacnianie jej. Sztuki bycia księdzem uczymy się przede wszystkim, obcując codziennie z Jezusem „jak przyjaciel z Przyjacielem, jak sługa z Panem, jak uczeń z Mistrzem" (św. Ignacy Loyola). Odnowienie naszego kapłaństwa może więc dokonać się tylko na drodze przylgnięcia do Osoby Jezusa, rozważania Jego słowa oraz nieustannego powierzania się Mu z wszystkimi naszymi potrzebami, pragnieniami i tęsknotami, jak też lękami, obawami i ułomnościami. Stajemy się przykładem dla wiernych, wśród którym żyjemy, nie poprzez naszą nienaganność moralną czy tym bardziej zawodowy profesjonalizm, ile raczej poprzez postawę szczerości i otwartości w relacji z Jezusem. To On daje nam prawdziwe poznanie samych siebie, dzięki któremu możemy rozeznać, co naprawdę w naszej posłudze kapłańskiej zależy wyłącznie od Niego, a co zależy przede wszystkim od nas samych. Pełne poznanie siebie chroni nas przed pysznym przypisywaniem sobie tego, co należy wyłącznie do Boga, a przerzucaniu na Niego tego, co należy do zakresu naszej odpowiedzialności. Tylko kapłan, który zna siebie, doskonale wie, że jest jedynie sługą nieużytecznym, wykonującym, co mu polecono (por. Łk 17, 10).
Wszystkie inne aspekty sztuki bycia księdzem, które będą szeroko omawiane w niniejszej publikacji: poszukiwanie tożsamości kapłańskiej, kapłańskie posłuszeństwo, postawa ubóstwa, zachowanie celibatu, posługa słowa Bożego, sprawowanie sakramentu pokuty, troska o ubogich, praca intelektualna, praca z młodzieżą, obecność w kancelarii, w szkole oraz wszystkie inne prace duszpasterskie - będą możliwe dzięki naszemu uczestnictwu w Eucharystii, codziennej zaangażowanej modlitwie, szczerej spowiedzi.
3. To prawda, że współczesna cywilizacja zachodnia, usiłująca kwestionować i redefiniować najbardziej oczywiste ludzkie wartości, na przykład małżeństwo czy rodzinę, nie sprzyja wierności i stałości kapłańskiej. Trudno nie kojarzyć łatwej rezygnacji ze
sprawowania funkcji kapłańskiej przez wielu młodych księży z rozpowszechnioną praktyką małżeńskich rozwodów. Jednak, paradoksalnie rzecz biorąc, to właśnie ów niesprzyjający wierności klimat może pełniej objawić autentyczność, piękno i głębię postawy oraz posługi kapłańskiej.
Jeżeli Mnie prześladowali, to i was będą prześladować (J 15, 20) - powiedział Jezus. Słowa te nabierają dzisiaj szczególnej wagi, choć w innym nieco znaczeniu, niż miało to miejsce w okresie komunistycznej walki z Kościołem. Podważanie autorytetu księży, medialne ośmieszanie głoszonych przez nich zasad moralnych (szczególnie tych odnoszących się do ludzkiej miłości i seksualności), nagłaśnianie skandali seksualnych z udziałem księży, zmanipulowane informowanie o wydarzeniach kościelnych, oskarżanie o korporacjonizm - to tylko niektóre przykłady „sprawdzania" nas i poddawania próbie naszej kapłańskiej wiarygodności. Te i inne - często jawnie niesprawiedliwe - manipulacje medialne zwykle bolą.
Bądźmy jednak szczerzy, bolą także dlatego, że rozliczają nas - i to publicznie - z naszego zachowania i postawy moralnej. Informacje medialne o księżach i Kościele, nawet jeżeli są wyolbrzymione, sięgają przecież do faktów. Pogrążamy się jeszcze bardziej, gdy całą naszą uwagę poświęcamy na tłumaczenie gorszących wydarzeń i prostowanie tego, co jest samo z siebie krzywe. Domagając się od mediów rzeczowego informowania o nas, musimy jednocześnie uznać ze skruchą każdy przedłożony nam przed oczy nasz grzech. I tak na przykład tłumaczenie pedofilii księży tym, że wśród lekarzy, nauczycieli, trenerów czy duchownych innych wyznań i religii jest tyle samo osób o tej skłonności, nie rozwiązuje problemu. Każdy pojedynczy grzech wymaga potępienia, a cała góra cudzych grzechów postawiona obok jednego naszego nie usprawiedliwi go. Wierni nie gorszą się najpierw nieuczciwością konkretnych duchownych, ile raczej tolerancją na zło przełożonych i środowiska duchownych. Nikt z nas nie czyni zarzutów Jezusowi, że w Jego otoczeniu był zdrajca i złodziej. Czujemy się raczej zbudowani publicznym upomnieniem skierowanym pod adresem Judasza: Czyż nie wybrałem was dwunastu? A jeden z was jest diabłem (J 6, 70). Kościół nie może przecież obiecywać społeczeństwu, że w szeregach duchownych nie będzie nigdy ludzi nieuczciwych, ponieważ nie ma władzy nad wolnością swoich księży. Może powinien natomiast dać rzetelną obietnicę, że każde nadużycie i niemoralność będą potępione i zostaną wyciągnięte konsekwencje wobec ludzi w sposób oczywisty nieuczciwych.
Nawet jeżeli niektóre wielkie media traktują nas „bez znieczulenia"
1 nierzadko stosują wobec nas prowokacyjny ton i styl, nie możemy obrażać się, zamykać w sobie i wycofywać z przestrzeni publicznej i medialnej. Taką postawą potwierdzalibyśmy jedynie czynione nam niekiedy zarzuty, że w całej naszej działalności szukamy własnej chwały, korzyści i przyjemności. Trzeba nam raczej naszą postawą bezinteresowności i przejrzystości moralnej oraz ofiarnej służby ludziom, szczególnie zaś ubogim i wydziedziczonym, przekonywać świat, że celem naszego życia jest głoszenie Jezusa oraz wychodzenie naprzeciw tym, którzy oczekują od nas pomocy.
4. Książka Sztuka bycia księdzem nie daje oczywiście gotowych odpowiedzi na wszystkie kapłańskie trudności i pytania. Nie taki jest jej cel. Pragnie natomiast uczyć duchowego rozeznania oraz samodzielnej, krytycznej i twórczej refleksji nad naszą postawą i posługą. Możemy ją potraktować jako osobisty rachunek sumienia z naszego dotychczasowego kapłańskiego posługiwania.
Zwłaszcza młodzi księża od chwili święceń, z miesiąca na miesiąc, z roku na rok, winni zadawać sobie jasne pytania, jakiego kapłaństwa się uczą: Czym jest ono dla nich? W jaki sposób wykonują codzienne kapłańskie posługi? Ile jest w nich osobistego zaangażowania i serca? W jaki sposób przygotowują się do głoszenia słowa Bożego? Jak traktują wiernych, szczególnie zaś ludzi ubogich, słabych i upokorzonych przez życie? W jaki sposób spowiadają? Ile jest w ich posłudze poświęcenia i ofiary? Jak łączą swoje osobiste życie duchowe z pracą kapłańską?
5. Publikacja zawiera sześć rozdziałów, które obejmują najważniejsze kapłańskie tematy: tożsamość kapłańska, czyli kim jest ksiądz; życie duchowe i modlitwa; duchowość i psychologia; duszpasterstwo; formacja do kapłaństwa. Ten bogaty materiał nie wyczerpuje oczywiście całego opisu „sztuki bycia księdzem". Wobec wielu wątków podjętych w niektórych tekstach przyporządkowanie ich do konkretnego rozdziału było nieco umowne. W ostatnim, szóstym rozdziale publikujemy kilkanaście świadectw. Niektóre z nich są jednak nie tyle opisem własnej drogi kapłańskiej, co raczej osobistą refleksją o życiu i posłudze księdza w naszych czasach. Otwartość i szczerość świadectw doskonale pokazuje, że dobrym księdzem jest nie ten, kto nigdy się nie myli, nie błądzi i nie upada, ale ten, kto żyje w postawie prawdy i - razem z wiernymi, którym posługuje - podejmuje codzienny wysiłek nawrócenia i przemiany serca.
Autorzy - ich zwięzłe biogramy znajdzie Czytelnik pod tekstem - wywodzą się z różnych środowisk: obok przedstawicieli hierarchii, profesorów uniwersyteckich i seminaryjnych jest także wielu księży zaangażowanych w bezpośrednią pracę w parafii, szkole i innych dziełach apostolskich.
Wszystkie publikowane artykuły zawierają nie tylko bogactwo intelektualnej refleksji, ale przede wszystkim ogromne doświadczenie ludzkie, duchowe i duszpasterskie. Kapłaństwo, którym dzielą się Autorzy, jak możemy to łatwo wyczytać między wierszami, nie jest dla nich najpierw rodzajem interesującej pracy, ale „domem", w którym mieszkają; a może raczej całym życiem. Szczególnie dla nas, księży katolickich, którzy świadomie i dobrowolnie rezygnujemy z życia małżeńskiego i rodzinnego ze względu na królestwo niebieskie, kapłaństwo tutaj, na ziemi, jest najcenniejszym darem. To dzięki niemu możemy realizować także nasze pragnienia i fascynacje ludzkie, które zostają wpisane w kapłańskie posługiwanie.
Prezentowana publikacja posiada niemal symboliczny charakter. Ukazuje bowiem to, co w życiu i działalności polskich księży jest najlepsze. Krytykując naganne postawy „księżowskiego marginesu", który z czasem sam się demaskuje i o którym też głośno w mediach, trzeba oddać sprawiedliwość polskim księżom, ich postawie i duszpasterskiemu zaangażowaniu. Książka jest też niewątpliwie pięknym świadectwem harmonijnej współpracy środowisk diecezjalnych i zakonnych w polskim Kościele. Do księży piszących o kapłaństwie dołączyliśmy osoby świeckie, które piszą o tym, jakiego kapłana potrzebują współcześni mężczyźni i kobiety oraz jak pomagać księżom w chwilach kryzysu.
6. Choć Sztuka bycia księdzem była przygotowywana jako swoisty podręcznik dla kapłańskiej formacji podstawowej i stałej, to jednak - wbrew pozorom - nie jest ona przeznaczona jedynie dla duchownych. Polecamy ją gorąco także osobom świeckim współpracującym na co dzień z księżmi, ich rodzinom, siostrom zakonnym. Wobec rozmycia tożsamości kapłańskiej w niektórych środowiskach głębsza znajomość problematyki kapłańskiej może być ogromną pomocą w rozeznaniu, jak pomóc księdzu, który znalazł się na rozdrożu. Jak pokazuje doświadczenie, wielu młodych księży rezygnuje z pełnienia posługi kapłańskiej tylko dlatego, że nie znajduje w otoczeniu osób, które przyszłyby im ze stosowną pomocą.
Do lektury książki zapraszamy szczególnie alumnów. Może ona pomóc im poszerzyć i pogłębić ideał oraz wizję kapłaństwa. W okresie seminarium alumni winni we współpracy z przełożonymi i wychowawcami wypracować nie tylko solidną decyzję, która byłaby dla nich ostoją w chwilach trudności, ale także szeroką wizję kapłańskiego życia i kapłańskiej posługi.
Pomysł zbiorowej pracy Sztuka bycia księdzem narodził się w Wydawnictwie WAM już po ogłoszeniu przez Benedykta XVI Roku Kapłańskiego. Na przygotowanie tak obszernej publikacji czas był więc bardzo krótki. Chciałbym więc w imieniu Wydawnictwa i własnym wyrazić serdeczne podziękowanie naszym Autorom oraz wszystkim współpracującym przy wydaniu niniejszej pozycji za ich ogromny wysiłek i współpracę. Niech Sztuka bycia księdzem, owoc wielkiej pracy niemal setki osób, pomoże polskim księżom odnowić w sobie ideał kapłańskiego życia i kapłańskiej posługi.
Kraków, 25 I 2010
W święto Nawrócenia św. Pawła Apostoła
Józef Augustyn SJ
* W całej książce stosujemy skróty: KKK - Katechizm Kościoła Katolickiego; KPK - Kodeks Prawa Kanonicznego. Cytaty z Pisma Świętego podajemy za Biblią Tysiąclecia, wydanie V.
SPIS TREŚCI
SŁOWO WSTĘPNE
WPROWADZENIE
I. TOŻSAMOŚĆ KAPŁAŃSKA, CZYLI KIM JEST KSIĄDZ
Benedykt XVI
KAPŁAN EKSPERTEM W DZIEDZINIE ŻYCIA DUCHOWEGO
Jan Paweł II
LIST DO KAPŁANÓW NA WIELKI CZWARTEK 2000
List z Wieczernika
Zrodzeni z miłości
Skarb w naczyniach glinianych
Sacerdos et Hostia
Czyńcie to na moją pamiątkę
Pamiątka uobecniająca
Zadanie Wieczernika
Bp Zbigniew Kiernikowski
KAPŁAŃSTWO POWSZECHNE A KAPŁAŃSTWO MINISTERIALNE
Potrzeba kapłaństwa dla pojednania
Droga spełniania się kapłaństwa
Kapłaństwo w Nowym Testamencie
Urzeczywistnianie się kapłaństwa Jezusa Chrystusa
Jerzy Sermak SJ
WZÓR DLA KAPŁAŃSKIEGO SERCA
Jezus kocha swojego ucznia
Uczeń kocha swojego Mistrza
Serce otwarte na braci
Ks. Alfons J. Skowronek
KIM JEST, A KIM NIE JEST KAPŁAN?
Duchowa sylwetka kapłana
Powołanie do misji kapłańskiej
Pasterz w owczarni Pana
Specjalista od świata wewnętrznego
Henryk Pietras SJ
TOŻSAMOŚĆ KAPŁAŃSKA W KOŚCIELE STAROŻYTNYM
Kapłan w pierwszych wspólnotach chrześcijańskich
Kapłan w pismach Orygenesa i Cypriana z Kartaginy
Kapłaństwo według Konstytucji Apostolskich
Kapłani - biskupi i prezbiterzy
Gerard Siwek CSsR
GŁOSICIEL SŁOWA BOŻEGO
Rola słowa w historii zbawienia
Teologia przepowiadania
Przepowiadanie liturgiczne
Przepowiadanie pozaliturgiczne
Wyzwania stojące przed głoszącym słowo Boże
Ks. Roman E. Rogowski
EUCHARYSTIA W ŻYCIU KAPŁANA
Eucharystia jako ofiara
Eucharystia jako uczta
Sprawowanie Eucharystii
Robert Wieczorek OFMCap
WRAŻLIWOŚĆ MISYJNA KAPŁANÓW
Ubogacać własnym ubóstwem
Misyjna wrażliwość naszych parafii
Wolontariat misyjny
Dlaczego jechać na misje?
Ks. Janusz Bujak
KAPŁAN W DIALOGU MIĘDZYRELIGIJNYM I EKUMENICZNYM
Teologiczne podstawy dialogu
Dialog międzyreligijny
Dialog ekumeniczny
Wojciech Ziółek SJ
BRUDNE NOGI POD ORNATEM.
KSIĄDZ JAKO GRZESZNIK POTRZEBUJĄCY PRZEBACZENIA
Uznać prawdę o swojej grzeszności
Być wszystkim w rękach Pana
Cud Bożej miłości i przebaczenia
Bogusław Steczek SJ
WSPÓLNOTA KAPŁAŃSKA
Pierwotne doświadczenie wspólnoty Kościoła
Charakterystyczne rysy wspólnoty kapłańskiej
Laboratorium życia wspólnotowego
Wspólnota w codzienności życia
Dar i zadanie
Lucjan Balter SAC
INTELEKTUALNY WYMIAR PRACY DUSZPASTERSKIEJ KAPŁANA
Teologia żyjąca w duszy kapłana
Zmysł Transcendencji i autentyzm życia
Głosiciel słowa Bożego, a nie zapożyczonych myśli
Ks. Józef Kudasiewicz
MISJA KAPŁANÓW PODESZŁEGO WIEKU
Bóg powołuje i Bóg odwołuje
Ludzie świeccy i kapłani podeszłego wieku w dziejach zbawienia
Kapłani podeszłego wieku dziś
Aż do końca
II ŻYCIE DUCHOWE I MODLITWA
Ks. Stanisław Haręzga
MEDYTACJA SŁOWA BOŻEGO PODSTAWOWĄ MODLITWĄ KAPŁANA
Założenia teologiczne
Przebieg i dynamika medytacji biblijnej
Medytacja biblijna a głoszenie słowa Bożego
Uwagi praktyczne
Jacek Bolewski SJ
MIŁOŚĆ DO MARYI W ŻYCIU KAPŁANA
Miłość Matki Pana
Miłość Oblubienicy Chrystusa
Miłość i modlitwa Maryjna
Marek Blaza SJ
KAPŁAŃSKIE UŚWIĘCANIE CZASU
Uświęcanie czasu jako modlitwa Kościoła
Klerykalizacja modlitwy brewiarzowej
Modlitwa brewiarzowa dzisiaj
Leon Nieścior OMI
ASCEZA KAPŁAŃSKA.
W ŚWIETLE KSIĘGI REGUŁY PASTERSKIEJ ŚW. GRZEGORZA WIELKIEGO
Czystość w myślach
O czym myśleć?
Być nieprzeciętnym
Między milczeniem a mową
Kontemplacja Boga a służba innym
Władza i pokora
Nie szukając poklasku
Z dala od chciwości i gniewu
Krzysztof Wons SDS
KAPŁAŃSKIE REKOLEKCJE.
CZYLI O GŁODZIE PUSTYNI, CISZY I SŁOWA BOŻEGO
Rekolekcje dla spragnionych duchowo
Głód pustyni
Głód ciszy
Głód Słowa
Głód bliskich relacji
Rekolekcje i głód codzienności
Ks. Andrzej Santorski
KIEROWNICTWO DUCHOWE W ŻYCIU I POSŁUDZE KSIĘDZA
Pojęcie kierownictwa duchowego
Zasady kierownictwa duchowego w duszpasterstwie
Kierownictwo duchowe a decyzja dojrzałego życia chrześcijańskiego
Pomoc w duchowym rozwoju
Osoba kierownika duchowego
Korzystanie z kierownictwa duchowego przez kapłana
Ks. Marek Chmielewski
LEKTURA DUCHOWA KAPŁANA
Lektura duchowa jako praktyka ascetyczna
Metody lektury duchowej
Przedmiot lektury duchowej
Stanisław Morgalla SJ
O RELACJACH EMOCJONALNYCH KSIĘŻY
Między słowem a czynem
Między swojskością a innością
Między przeszłością a przyszłością
Między winą a nieporadnością
Między poetą a kapłanem
Stanisław Łucarz SJ
RADY EWANGELICZNE W ŻYCIU KAPŁANA
Istota rad ewangelicznych
Paschalność ubóstwa
Paschalność czystości
Paschalność posłuszeństwa
Marian Zawada OCD
POSŁUSZEŃSTWO KAPŁAŃSKIE W NASZYCH CZASACH
Wolność i godność życia
Istota posłuszeństwa
Kapłan w splocie posłuszeństw
Posłuszeństwo Bogu, sobie i Kościołowi
Trud posłuszeństwa
Zamiast postscriptum
Ks. Grzegorz Ryś
WYCHOWANIE DO CELIBATU
Charyzmatyczny dar i nakaz prawa kanonicznego
Dar z siebie samego
Powołanie do miłości Kościoła
Jak wychowywać do celibatu
Ks. Zdzisław Chlewiński
UBÓSTWO ŚWIADECTWEM
Koncepcja ubóstwa
Ubóstwo duchownych
Psychologiczny mechanizm uzależnienia
Wychowanie do ubóstwa
Pomoc ubogim
Ks. Jan Machniak
ŚWIADECTWO MIŁOŚCI DO CHRYSTUSA
Pojęcie ubóstwa w tradycji chrześcijańskiej
Ubóstwo Chrystusa
Ubóstwo drogą do zjednoczenia z Chrystusem
Ubóstwo jako zawierzenie Bożej Opatrzności
Wybór Chrystusa ubogiego
III DUCHOWOŚĆ I PSYCHOLOGIA
Ks. Romuald Jaworski
POSTAWY I ZACHOWANIA KSIĘŻY WOBEC WIERNYCH.
REFLEKSJA PSYCHOLOGICZNA
Psychologiczne rozumienie postawy
Obraz świeckich w oczach księży
Stosunek emocjonalny księży do osób świeckich
Zaburzenia w funkcjonowaniu psychospołecznym u osób duchownych
Zachowania w konkretnych sytuacjach
Sytuacje konfliktowe okazją do weryfikacji postaw
Ks. Józef Kudasiewicz
GODNI SZAFARZE WIELKIEJ TAJEMNICY WIARY
Wielka tajemnica wiary
Wiara szukająca zrozumienia
Charyzmat spotkania
Aktywność celebransa
Ostatnia deska ratunku
Aleksander Jacyniak SJ
KRYZYSY W ŻYCIU SEMINARYJNYM I KAPŁAŃSKIM
Kryzys wierności
Kryzys moralny
Kryzys wiary
Kryzys rytmu życia
Kryzys życia w samotności
Kryzys altruizmu
Kryzys eschatologicznego myślenia i wartościowania
Niebezpieczeństwo wypalenia
Artur Radacki MIC
WYPALENIE W POSŁUDZE KAPŁAŃSKIEJ
Charakterystyka syndromu wypalenia
Przyczyny wypalenia
Kilka zapobiegawczych postulatów
Thomas P. Rausch SJ
KAPŁAŃSTWO I UCZUCIOWOŚĆ
Kim jest mój duchowy powiernik?
Czy mam bliskich i zażyłych przyjaciół?
W jakiej wspólnocie żyję?
Jakie są zakazane obszary w moim życiu?
Czy włączam uczucia do modlitwy?
Ks. Romuald Jaworski
CO KSIĄDZ POWINIEN WIEDZIEĆ O SWEJ SEKSUALNOŚCI?
Specyfika sfery seksualnej
Tożsamość seksualna
Seksualność w życiu psychospołecznym i duchowym
Kontrola i integracja
Bogusław Szpakowski SAC
ZAGUBIENI KSIĘŻA W KRAINIE CIENIA
Konfrontacja z własnymi słabościami
Alkoholizm
Homoseksualizm
Podwójne życie
Pedofilia
Pokora i nadzieja
Jacek Prusak SJ
KSIĘŻA W PSYCHOTERAPII
Między enigmą a stereotypem
Kapłani z rodzin dysfunkcyjnych
Niebezpieczna triada
Kryzysy odejścia
Ksiądz to człowiek
Elżbieta Sujak
JAK POMAGAĆ KSIĘŻOM W ZNIECHĘCENIU I DEPRESJI?
Kiedy pojawia się zniechęcenie
Akceptacja własnych granic
Przyjazne towarzyszenie drugiego człowieka
Wsparcie psychoterapeutyczne w depresji
Andrzej Ruszała OCD
ODEJŚCIA Z KAPŁAŃSTWA
Złożoność problematyki
Odejścia z kapłaństwa w świetle wiary
Niewierność a zgorszenie
Panie, Ty wszystko wiesz
Nie daj się zwyciężyć złu
IV. DUSZPASTERSTWO
Kard. Stefan Wyszyński
MIŁOŚĆ PASTERSKA
Krzyż Chrystusowy
Pokusy współczesnego świata
Strzeżcie się pokus
Do kogo posyła was Chrystus?
Bp Wiktor Skworc
KAPŁAN WE WSPÓŁCZESNYM ŚWIECIE
Świat w ujęciu Biblii
Świat w świetle wybranych dokumentów Kościoła
Kapłan w świecie i Kościele
Kościół wobec świata
Prowadzić ludzi do Boga
Człowiek misji i dialogu
Ks. Henryk Sławiński
DLACZEGO I JAK KORZYSTAĆ Z CUDZYCH HOMILII?
Kwestie terminologiczne
Argumenty za korzystaniem z cudzych homilii
Sposoby korzystania z cudzych homilii
Kryteria wyboru
Ks. Wojciech Rzeszowski
KANCELARIA MIEJSCEM TRUDNYCH SPOTKAŃ
Jezusowy styl działania
Praca w kancelarii na tle innych posług
Kancelaria parafialna a doświadczenie śmierci
Stając przed Nieznanym i tym, co nieznane
Wobec tajemnicy człowieka
Pogrzeb i pieniądze
Msza pogrzebowa - homilia czy kazanie?
Dariusz Kowalczyk SJ
WSPÓŁCZUCIE W KONFESJONALE
Bóg współczujący
Współczujący spowiednik
Współczujący penitent
Zdzisław J. Kijas OFMConv
KSIĄDZ - PENITENT I SPOWIEDNIK
Ksiądz grzesznikiem
Grzesznik bliski Bogu
Społeczne znaczenie postawy kapłana-penitenta
Kapłan szafarzem sakramentu pojednania
Ks. Jakub Szcześniak
DUSZPASTERSTWO OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH
Kim są niepełnosprawni
Współczucie i miłość wobec cierpiących
Osobisty kontakt duszpasterzy z niepełnosprawnymi
Pokorny udział w potrzebie i cierpieniu bliźniego
Pytania o sens cierpienia
Modlitwa rozjaśniająca cierpienie
Wojciech Jędrzejewski OP
KIM SĄ MŁODZI, KTÓRZY PRZYCHODZĄ DO KSIĘDZA?
Ci, którzy są daleko
Ci, którzy są blisko
Wojciech Żmudziński SJ
KAPŁAN JAKO NAUCZYCIEL W SZKOLE PONADGIMNAZJALNEJ
Przygotowanie księży do prowadzenia katechezy w szkole
Kapłan towarzyszący poszukiwaniom ucznia
Kapłan wobec klimatu i kultury szkoły
Dylematy moralne i realne problemy uczniów
Bezpośredni przykład własnego życia
Władysław Kubik SJ
POSŁUGA KATECHETYCZNA KSIĘŻY
Pokazać dzieciom Jezusa
Autentyczne świadectwo wiary
Przygotowanie dzieci do Pierwszej Komunii Świętej
Sakrament bierzmowania - potwierdzenie więzi z Chrystusem
Katecheza parafialna
Pilna potrzeba wychowania
Józef Augustyn SJ
POSŁUGA REKOLEKCYJNA KAPŁANA WOBEC LUDZI MŁODYCH
Autentyzm w postawie i przepowiadaniu
Przepowiadanie słowa Bożego budzące nadzieję
Sztuka walki o życie
Uszanowanie wolności ludzi młodych
Pozytywna wizja człowieka i świata
Wyciszenie i dialog
Metody przepowiadania
Ważne tematy w rekolekcjach młodzieżowych
Rafał Szymkowiak OFMCap
KAPŁAN WŚRÓD MŁODYCH I TRUDNYCH.
CZYLI PAPIEROS NA CZOLE
Być kapłanem - być dla innych
Umiejętność słuchania
Poznać świat młodych
Starać się zrozumieć
Współpracować i dawać
Przejąć się losem młodych i nie rezygnować z nich
Bp Józef Kupny
POLITYCZNE ZAANGAŻOWANIE KSIĘŻY
Polityka na ambonie
Nauczanie Kościoła a prywatne opinie księży
Dariusz Kowalczyk SJ
KSIĄDZ W MEDIACH ŚWIECKICH.
POMIĘDZY DIALOGIEM A KONFRONTACJĄ
Media własne czy cudze?
Media w poszukiwaniu księży
Kłopoty księdza z mediami
Czy przyszłość należy do Internetu?
V. FORMACJA DO KAPŁAŃSTWA
Józef Augustyn SJ
WERYFIKACJA TREŚCI I METOD FORMACJI KAPŁAŃSKIEJ
Metody modlitwy
Kierownictwo duchowe
Życie wspólnotowe w seminarium
Korzystanie z nowych technologii
Wychowanie do celibatu
Rozeznanie powołania
Potrzeba weryfikacji postaw wychowawców
Ks. Mirosław Cholewa
TOŻSAMOŚĆ DUCHOWA PREZBITERA DIECEZJALNEGO
Fundament wiary
W relacji do biskupa i prezbiterium
Wobec owczarni Chrystusa
Księża diecezjalni wobec osób konsekrowanych
Ks. Zdzisław Kroplewski
WOLNOŚĆ W WYCHOWANIU SEMINARYJNYM
Wolność decyzji w trakcie formacji seminaryjnej
Wolność a decyzja o kapłaństwie
Wolność i życie według regulaminu w seminarium
Wolność i otwartość na formację
Ks. Romuald Jaworski
SEMINARIUM MIEJSCEM DOJRZEWANIA SUMIENIA
Świat nawyków i przyzwyczajeń
U początku seminaryjnej drogi
Rozwój sumienia podczas formacji seminaryjnej
W kierunku dojrzałości sumienia
Ks. Dariusz Jastrząb
O ROZMOWACH Z KLERYKIEM
Dialog - wychowawcza konieczność
Zalety prowadzącego dialog
Rozmowa otwarta na dobro i prawdę
Ks. Krzysztof Pawlina
OKRES PROPEDEUTYCZNY W FORMACJI SEMINARYJNEJ
Typologia okresów propedeutycznych
Sugestie dotyczące roku propedeutycznego
Cele czasu propedeutycznego
Sposoby realizacji celów czasu propedeutycznego
Lucyna Słup
JAKIEGO KSIĘDZA POTRZEBUJĄ KOBIETY DZISIAJ?
Szacunek kapłana do kobiety
Kapłan ojcem i bratem
Szafarz łaski i duchowy przewodnik
Bogdan Białek
JAKIEGO KSIĘDZA POTRZEBUJĄ MĘŻCZYŹNI DZISIAJ?
Wczoraj i dziś
Tęsknota za ojcem
Osobisty kontakt
Troszczyć się o swoją wiarę
Z perspektywy własnego kresu
VI ŚWIADECTWA I OSOBISTE PRZEMYŚLENIA
Kard. Henryk Gulbinowicz
DO OSTATNIEGO TCHNIENIA
Jak rodziło się moje powołanie kapłańskie
Droga do kapłaństwa
Trudności na drodze kapłańskiej
By pokonać trudności
Modlitwa kapłańska
Radość kapłańskiego życia
Dążenie do kapłańskiej dojrzałości
Abp Józef Michalik
FASCYNUJĄCA RZECZYWISTOŚĆ
Świadek obecności Boga w świecie
Bogactwo kapłańskiej posługi
Ku Bogu i człowiekowi
Ks. Henryk Ciereszko
NIEGASNĄCE WEZWANIE
Dojrzewanie do podjęcia decyzji
W Twoje ręce oddaję mój wybór
Pomoc bliźnim w drodze do Boga
Ciągłe wyzwanie i nieustanne zmaganie
Ks. Marek Dziewiecki
RADOŚĆ BYCIA KSIĘDZEM
Dziecko miłości
Troska o człowieka na wzór Chrystusa
Mieć czas dla Boga
Mieć czas dla człowieka
Mieć czas dla siebie
Obrońca kobiet i rodzin
Wojciech Giertych OP
OBIEKTYWIZM KAPŁAŃSTWA
Działanie łaski Bożej w sakramentach
Mechaniczny rytualizm a obiektywizm sakramentów
Głosić Chrystusa, nie siebie
Ks. Tomasz Horak
ZNALAZŁEM SWÓJ DOM
Czym jest powołanie?
Ryzyko nadziei
Antyklerykał
Wierność podjętym zobowiązaniom
Tadeusz Kotlewski SJ
MIŁOŚĆ ZSTĘPUJE Z GÓRY
Wezwanie do miłości
Stół grzeszników - Boże miłosierdzie
Stół uczniów - słowo Boże
Stół przyjaciół - Eucharystia
Stół posłanych - błogosławienie
Wzrastanie w miłości
Leon S. Knabit OSB
JEDEN JEST TYLKO MÓJ MISTRZ
Ku zrozumieniu sensu Bożej służby
Praca duszpasterska i początek drogi zakonnej
Mistrzowie życia kapłańskiego
Ks. Stanisław Lekavy
NIEZWYKŁE KAPŁAŃSKIE ŚCIEŻKI W CZASACH KOMUNIZMU
Niespełnione powołanie
Tajne święcenia
Czekam i służę Kościołowi
Ks. Mieczysław Maliński
BYĆ KSIĘDZEM
Dojrzewanie
Wikary w Rabce
Katecheta w liceum
Duszpasterz studentów w Krakowie
Filozofia na KUL-u
Doktorat w Rzymie
W Krakowie do specjalnych poruczeń
Rektor kościoła Sióstr Wizytek
Być księdzem
Wacław Oszajca SJ
OGRODY BOGA
Rachunek sumienia prezbitera
Wyjść naprzeciw nowej rzeczywistości
Z obfitości serca usta mówią
Ks. Aleksander Radecki
W TOBIE, PANIE, ZAUFAŁEM
Powołanie - nieprzenikniona tajemnica
Formacja seminaryjna
Wikariaty
Być proboszczem
Znów w seminarium
Jerzy Sermak SJ
MOJE KAPŁAŃSTWO W TOWARZYSTWIE JEZUSOWYM
Dzieciństwo w cieniu jezuitów
Nowicjat i studia
Spotkania z Ojcem Świętym
Dużo gości i telefonów
Pośród amerykańskiej Polonii
Ks. Artur Stopka
DZIENNIKARZ KSIĘDZEM
Dość paskudny nastolatek
Kłopotliwy alumn
Pedagogiczny antytalent
Czas nowych problemów
Niestandardowy rodzaj posługi
Wojciech Zagrodzki CSsR
DWADZIEŚCIA LAT ZADZIWIENIA
Pójdź za Mną!
Nie brać samemu, ale otrzymywać
Głosiciel Ewangelii, a nie społecznik
Nie troszczcie się zbytnio
Tajemnica posługi słowa i konfesjonału
Wolność od pogoni za apostolskim sukcesem
Jan W. Góra OP
WYZNANIE WIARY
Józef Augustyn SJ
MODLITWA O ŁASKĘ KAPŁAŃSKIEJ WIERNOŚCI
Praca zbiorowa pod red. Józefa Augustyna SJ
Wydawnictwo WAM
Kraków 2010
Skomentuj artykuł