Sztuka bycia księdzem

Książka Sztuka bycia księdzem to swoisty podręcznik dla kapłańskiej formacji podstawowej i stałej. Ma służyć rozeznawaniu oraz samodzielnej, krytycznej i twórczej refleksji nad kapłańską postawą i posługą. Obejmuje sześć rozdziałów i ponad siedemdziesiąt artykułów różnych autorów. Zamieszczone teksty dotyczą tożsamości kapłańskiej, życia duchowego i modlitwy, duchowości i psychologii, duszpasterstwa oraz formacji do kapłaństwa. Ostatni, szósty rozdział, zawiera kilkanaście świadectw.

Autorzy artykułów wywodzą się z różnych środowisk. Obok przedstawicieli hierarchii, profesorów uniwersyteckich i seminaryjnych jest wśród nich także wielu księży zaangażowanych w bezpośrednią pracę w parafiach, szkołach i innych dziełach apostolskich. Wszystkie publikowane artykuły zawierają nie tylko bogactwo intelektualnej refleksji, ale przede wszystkim ogromne doświadczenie ludzkie, duchowe i duszpasterskie. Kapłaństwo, którym dzielą się autorzy, nie jest dla nich rodzajem interesującej pracy, ale „domem”, w którym mieszkają; a może raczej całym życiem.

Do lektury Sztuki bycia księdzem zapraszamy wszystkich księży, ale także przygotowujących się do kapłaństwa alumnów. Dla pierwszych może ona stać się zachętą do wewnętrznej odnowy i wytrwałego podążania ścieżką swojego powołania. Tym drugim może pomóc w pogłębianiu ideału i wizji kapłaństwa. Dlatego mamy nadzieję, że książka znajdzie się w każdej parafii i w każdym seminarium duchownym.

Publikacja nie została jednak przygotowywana wyłącznie dla duchownych. Można polecić ją także świeckim współpracującym z księżmi, ich rodzinom, siostrom zakonnym. Wobec rozmycia tożsamości kapłańskiej w niektórych środowiskach głębsza znajomość problematyki może być ogromną pomocą w rozeznaniu, jak pomóc księżom, którzy znaleźli się na rozdrożu.

Osoba i posługa kapłana to wyzwanie dla współczesnego świata. Dla jednych kapłan jest stałym towarzyszem na drogach życia chrześcijańskiego. Jest uczniem i sługą Jezusa Chrystusa, głoszącym Jego słowo. Umożliwia wiernym dostęp do sakramentów – źródeł łaski. Jest przewodnikiem wspólnoty. Dla innych ksiądz to ulubiony cel krytyki, wytykania słabości i niekonsekwencji w obliczu ideałów i wartości, które głosi. Chyba najmniej jest takich, którzy patrzą na księdza z obojętnością. Dlaczego? Dlatego że mimo wszystko pozostaje on znakiem rzeczywistości nieobojętnej dla człowieka.

Spośród wielu słów nadziei i oczekiwań związanych z przeżywanym przez nas Rokiem Kapłańskim przytoczmy słowa Benedykta XVI z listu na rozpoczęcie obchodów roku: „Ten rok ma pobudzić do wewnętrznej odnowy wszystkich kapłanów, aby ich świadectwo ewangeliczne we współczesnym świecie stało się silniejsze i bardziej wyraziste” (16 VI 2009). Ojciec Święty przypomniał również słowa Świętego Proboszcza z Ars: „Kapłaństwo – to miłość Serca Jezusowego”. Kapłaństwo jest darem ukrzyżowanego i zmartwychwstałego Pana dla Kościoła. Jest tajemnicą, a jednocześnie rzeczywistością codziennego życia uczniów Jezusa. Rok Kapłański stanowi zachętę dla wszystkich, aby pochylić się nad tym darem, nad jego tajemnicą i rzeczywistością.

Dar wymaga współpracy, ponieważ staje się zadaniem. Przede wszystkim wymaga stałego utożsamiania się z jedynym i najwyższym Kapłanem – Jezusem Chrystusem. Wymaga poznawania Go, przyjmowania i odtwarzania Jego stylu życia. Wymaga pogłębiania przyjaźni z Nim. Wyzwanie, jakie stale towarzyszy kapłanowi, dobrze streszczają słowa: Wypłyń na głębię (Łk 5, 4). I jeszcze inna zachęta: „Rozpalaj na nowo charyzmat Boży, który jest w tobie” (por. 2 Tm 1, 6). Komentując te słowa w adhortacji Pastores dabo vobis, Sługa Boży Jan Paweł II pisał: „Apostoł prosi Tymoteusza, by «rozpalił» Boży charyzmat niczym ogień tlący się w popiele, a więc by go przyjął i żył nim, nie tracąc i nie zapominając owej «trwałej nowości», jaka znamionuje każdy dar Boga – Tego, który wszystko czyni nowe (por. Ap 21, 5); a zatem, by go przeżywał w całej jego nieprzemijającej świeżości i pierwotnym pięknie” .

Współpraca z darem dokonuje się również w misji, spełnianej wiernie i twórczo, w odpowiedzi na problemy i potrzeby współczesnego świata. Kapłan podejmuje misję jako świadek Bożej rzeczywistości. Świadek powinien być wiarygodny i przejrzysty. Tylko wtedy jest szansa, że płomień jego wiary, nadziei i miłości rozpali serca tych, do których został posłany, i sprawi, że oni sami staną się świadkami.

W ostatnich kilkudziesięciu latach Kościół w Polsce został obdarowany wieloma powołaniami kapłańskimi. Być może Opatrzność Boża chciała nas w ten sposób wspomagać w zmaganiach z bezbożnym systemem totalitarnym, w zmaganiach o prawdę, o godność człowieka, o miejsce Boga w jego życiu i życiu narodu. Dziś dziękujemy Opatrzności za dar odzyskanej wolności i niepodległości. Jednocześnie uświadamiamy sobie, że przed całym Kościołem, a zwłaszcza kapłanami, stają nowe wyzwania i nowe zadania. Współczesna Polska jest bardziej wymagająca. Współczesna Polska jeszcze bardziej potrzebuje autentycznych świadków wiary. Potrzebuje nadziei. Potrzebuje świadectwa solidarności z ubogimi, cierpiącymi, żyjącymi na marginesie.

Należy się cieszyć, że Rok Kapłański przynosi owoce. Te najważniejsze są niewidzialne. Rodzą się w zaciszu kapłańskich sumień i serc. To owoce nawrócenia, odnowy wewnętrznej, pogłębionej przyjaźni z Panem. Bardziej widoczne owoce to większa gorliwość, liczne inicjatywy duszpasterskie, nowe programy stałej formacji kapłanów.

W tę rzeczywistość wpisuje się również inicjatywa Wydawnictwa WAM w postaci publikacji Sztuka bycia księdzem. Jakość tekstów i szeroki wachlarz podejmowanych problemów pozwalają żywić nadzieję, że książka będzie znaczącym wkładem w refleksję Kościoła polskiego nad posługą kapłanów. W pewnym sensie Sztuka bycia księdzem tworzy swoisty „tryptyk”, którego pierwszymi częściami są cenne publikacje: Sztuka spowiadania oraz Sztuka kierownictwa duchowego.

Dziękuję Wydawnictwu WAM, jego Redaktorom i Autorom tekstów. Czytelnikom życzę, aby dzięki Sztuce bycia księdzem jeszcze bardziej cenili skarb, jakim jest Chrystusowe kapłaństwo.

Stanisław Kardynał Dziwisz
Arcybiskup Metropolita Krakowski
Przewodniczący Komisji Duchowieństwa Konferencji Episkopatu Polski

 

„Żyję tu na bardzo wysokiej górze. [...] To, co nazywają życiem, jest daleko w dole, w niewyraźnej i pogmatwanej czerni. Tu, w górze, ludzka i Boska samotność spotykają się w poważnej rozmowie. Trzeba mieć bystre oczy, inaczej nie wytrzyma się bijącego tutaj światła. Trzeba mieć dobre płuca, inaczej nie złapie się oddechu. Trzeba być wolnym od zawrotów głowy, zdolnym do przebywania samotnie na dużej wysokości, na wąskiej półce skalnej, inaczej spadnie się w dół i stanie się ofiarą małości i niewierności".

(Alfred Delp SJ, W obliczu śmierci)

Wbrew tytułowi nadanemu niniejszej publikacji - Sztuka bycia księdzem - kapłaństwo nie jest najpierw „sztuką" uprawianą przez człowieka, ale czystym darem, jaki Chrystus ofiaruje tym, których sam wybiera. Kapłaństwo to udział w Jego prorockiej, królewskiej i kapłańskiej misji.

Nie wyście Mnie wybrali, ale Ja was wybrałem i przeznaczyłem was na to, abyście szli i owoc przynosili (J 15, 16) - mówi Jezus do tych, których On sam powołuje.

1. Powołuje jednak najpierw nie do pracy i posługiwania ludziom, ale do wiernego kroczenia Jego śladami. Pójdźcie za Mną - oto Jego pierwsze zasadnicze powołanie, a obietnica: uczynię was rybakami ludzi (Mt 4, 19) - jest konsekwencją i owocem wierności powołanych. My, księża, jak też alumni - kandydaci do kapłaństwa, musimy nieustannie pamiętać, że święcenia nie są nagrodą za dobre sprawowanie, osobiste zasługi czy też posiadane talenty i nabyte umiejętności. Są wyłącznie łaską. To do nas, księży, w szczególny sposób odnoszą się słowa św. Pawła: Przeto przypatrzcie się, bracia, powołaniu waszemu! Według oceny ludzkiej niewielu [tam] mędrców, niewielu możnych, niewielu szlachetnie urodzonych. Bóg wybrał właśnie to, co głupie w oczach świata, aby zawstydzić mędrców, wybrał, co niemocne, aby mocnych poniżyć; [...] tak by się żadne stworzenie nie chełpiło wobec Boga (1 Kor 1, 26-29). W kontekście tych słów nie dziwi już nasza ludzka kruchość, ułomność i grzeszność, ujawniająca się w naszym codziennym życiu i posługiwaniu, które Jezus znał dobrze, zanim nas powołał. Sztuka bycia księdzem - to najpierw pokorne przyjmowanie zaproszenia do kroczenia za Nim, które bierze pod uwagę naszą kondycję.

Jak pisze jeden z Autorów niniejszej publikacji, najważniejsze w życiu kapłana jest doświadczenie czułej miłości Jezusa, który widząc naszą grzeszność, nie potępia nas, ale klęka przed nami i z czułością myje nasze ubrudzone przez grzech nogi: „Jakże często mówiąc o kapłaństwie, wolimy jednak przedstawiać samych siebie jako niemal idealnych i bezgrzesznych. Jakże często wstydliwie chowamy pod ornat nasze brudne nogi, powtarzając za Piotrem: Nigdy mi nie będziesz nóg umywał. I nie pomaga nawet Jezusowe wołanie: Jeśli cię nie umyję, nie będziesz miał udziału ze Mną (J 13, 8)".

I choć Jezus ma moc przekazywać wiernym swoje dary i łaski mocą samych znaków kapłańskich (ex opere operato), to jednak - jak pokazuje doświadczenie - ksiądz swoją nieuczciwą postawą może spowodować we wspólnocie Kościoła prawdziwe spustoszenie, czasami na niewyobrażalną wręcz skalę. Owocność posługi kapłańskiej zależna jest więc także od postawy księdza, który jej udziela. Liczne przypadki zgorszenia, jakie miały miejsce w Kościele w ostatnich latach, świadczą o tym najlepiej. Czyż Jezus nie upominał Apostołów: Kto nie wchodzi do owczarni przez bramę, ale wdziera się inną drogą, ten jest złodziejem i rozbójnikiem. Kto jednak wchodzi przez bramę, jest pasterzem owiec (J 10, 1-2)?

Równie mocne napomnienie pod adresem duchownych usłyszeliśmy w czasie Drogi Krzyżowej w Koloseum w Wielki Piątek 2005 roku, w której uczestniczył duchowo także Jan Paweł II w swojej prywatnej kaplicy w Watykanie, trzymając w rękach krucyfiks. Kard. Joseph Ratzinger jak prorok Jeremiasz wołał: „Ile brudu jest w Kościele i to właśnie wśród tych, którzy poprzez kapłaństwo powinni należeć całkowicie do Niego! Ileż pychy i samouwielbienia! Jakże mało cenimy sakrament pojednania, w którym On oczekuje, by nas podnieść z naszych upadków! To wszystko jest obecne w Jego męce. Zdrada uczniów, niegodne przyjmowanie Jego Ciała i Krwi jest z pewnością największym bólem Zbawiciela, który przeszywa Mu serce. Nie pozostaje nam nic innego, jak zwrócić się ku Niemu z całej głębi duszy, wołając: Kyrie, eleison, Panie, ratuj".

2. Biorąc pod uwagę z jednej strony naszą ludzką kruchość, z drugiej zaś narastające cywilizacyjne zagrożenia i pokusy dotykające także środowiska duchownych, Benedykt XVI na Rok Kapłański zaproponował hasło: „Wierność Chrystusa - wierność kapłana".

to najpierw szukanie wierności Jezusowi wbrew wszelkim przejawom ludzkiej słabości. Ułomność i codzienna grzeszność nie zagrażają bynajmniej naszej wierności. Więcej nawet - dają one szczególną okazję do nieustannej walki o nią i wzmacnianie jej. Sztuki bycia księdzem uczymy się przede wszystkim, obcując codziennie z Jezusem „jak przyjaciel z Przyjacielem, jak sługa z Panem, jak uczeń z Mistrzem" (św. Ignacy Loyola). Odnowienie naszego kapłaństwa może więc dokonać się tylko na drodze przylgnięcia do Osoby Jezusa, rozważania Jego słowa oraz nieustannego powierzania się Mu z wszystkimi naszymi potrzebami, pragnieniami i tęsknotami, jak też lękami, obawami i ułomnościami. Stajemy się przykładem dla wiernych, wśród którym żyjemy, nie poprzez naszą nienaganność moralną czy tym bardziej zawodowy profesjonalizm, ile raczej poprzez postawę szczerości i otwartości w relacji z Jezusem. To On daje nam prawdziwe poznanie samych siebie, dzięki któremu możemy rozeznać, co naprawdę w naszej posłudze kapłańskiej zależy wyłącznie od Niego, a co zależy przede wszystkim od nas samych. Pełne poznanie siebie chroni nas przed pysznym przypisywaniem sobie tego, co należy wyłącznie do Boga, a przerzucaniu na Niego tego, co należy do zakresu naszej odpowiedzialności. Tylko kapłan, który zna siebie, doskonale wie, że jest jedynie sługą nieużytecznym, wykonującym, co mu polecono (por. Łk 17, 10).

Wszystkie inne aspekty sztuki bycia księdzem, które będą szeroko omawiane w niniejszej publikacji: poszukiwanie tożsamości kapłańskiej, kapłańskie posłuszeństwo, postawa ubóstwa, zachowanie celibatu, posługa słowa Bożego, sprawowanie sakramentu pokuty, troska o ubogich, praca intelektualna, praca z młodzieżą, obecność w kancelarii, w szkole oraz wszystkie inne prace duszpasterskie - będą możliwe dzięki naszemu uczestnictwu w Eucharystii, codziennej zaangażowanej modlitwie, szczerej spowiedzi.

3. To prawda, że współczesna cywilizacja zachodnia, usiłująca kwestionować i redefiniować najbardziej oczywiste ludzkie wartości, na przykład małżeństwo czy rodzinę, nie sprzyja wierności i stałości kapłańskiej. Trudno nie kojarzyć łatwej rezygnacji ze

sprawowania funkcji kapłańskiej przez wielu młodych księży z rozpowszechnioną praktyką małżeńskich rozwodów. Jednak, paradoksalnie rzecz biorąc, to właśnie ów niesprzyjający wierności klimat może pełniej objawić autentyczność, piękno i głębię postawy oraz posługi kapłańskiej.

Jeżeli Mnie prześladowali, to i was będą prześladować (J 15, 20) - powiedział Jezus. Słowa te nabierają dzisiaj szczególnej wagi, choć w innym nieco znaczeniu, niż miało to miejsce w okresie komunistycznej walki z Kościołem. Podważanie autorytetu księży, medialne ośmieszanie głoszonych przez nich zasad moralnych (szczególnie tych odnoszących się do ludzkiej miłości i seksualności), nagłaśnianie skandali seksualnych z udziałem księży, zmanipulowane informowanie o wydarzeniach kościelnych, oskarżanie o korporacjonizm - to tylko niektóre przykłady „sprawdzania" nas i poddawania próbie naszej kapłańskiej wiarygodności. Te i inne - często jawnie niesprawiedliwe - manipulacje medialne zwykle bolą.

Bądźmy jednak szczerzy, bolą także dlatego, że rozliczają nas - i to publicznie - z naszego zachowania i postawy moralnej. Informacje medialne o księżach i Kościele, nawet jeżeli są wyolbrzymione, sięgają przecież do faktów. Pogrążamy się jeszcze bardziej, gdy całą naszą uwagę poświęcamy na tłumaczenie gorszących wydarzeń i prostowanie tego, co jest samo z siebie krzywe. Domagając się od mediów rzeczowego informowania o nas, musimy jednocześnie uznać ze skruchą każdy przedłożony nam przed oczy nasz grzech. I tak na przykład tłumaczenie pedofilii księży tym, że wśród lekarzy, nauczycieli, trenerów czy duchownych innych wyznań i religii jest tyle samo osób o tej skłonności, nie rozwiązuje problemu. Każdy pojedynczy grzech wymaga potępienia, a cała góra cudzych grzechów postawiona obok jednego naszego nie usprawiedliwi go. Wierni nie gorszą się najpierw nieuczciwością konkretnych duchownych, ile raczej tolerancją na zło przełożonych i środowiska duchownych. Nikt z nas nie czyni zarzutów Jezusowi, że w Jego otoczeniu był zdrajca i złodziej. Czujemy się raczej zbudowani publicznym upomnieniem skierowanym pod adresem Judasza: Czyż nie wybrałem was dwunastu? A jeden z was jest diabłem (J 6, 70). Kościół nie może przecież obiecywać społeczeństwu, że w szeregach duchownych nie będzie nigdy ludzi nieuczciwych, ponieważ nie ma władzy nad wolnością swoich księży. Może powinien natomiast dać rzetelną obietnicę, że każde nadużycie i niemoralność będą potępione i zostaną wyciągnięte konsekwencje wobec ludzi w sposób oczywisty nieuczciwych.

Nawet jeżeli niektóre wielkie media traktują nas „bez znieczulenia"

1 nierzadko stosują wobec nas prowokacyjny ton i styl, nie możemy obrażać się, zamykać w sobie i wycofywać z przestrzeni publicznej i medialnej. Taką postawą potwierdzalibyśmy jedynie czynione nam niekiedy zarzuty, że w całej naszej działalności szukamy własnej chwały, korzyści i przyjemności. Trzeba nam raczej naszą postawą bezinteresowności i przejrzystości moralnej oraz ofiarnej służby ludziom, szczególnie zaś ubogim i wydziedziczonym, przekonywać świat, że celem naszego życia jest głoszenie Jezusa oraz wychodzenie naprzeciw tym, którzy oczekują od nas pomocy.

4. Książka Sztuka bycia księdzem nie daje oczywiście gotowych odpowiedzi na wszystkie kapłańskie trudności i pytania. Nie taki jest jej cel. Pragnie natomiast uczyć duchowego rozeznania oraz samodzielnej, krytycznej i twórczej refleksji nad naszą postawą i posługą. Możemy ją potraktować jako osobisty rachunek sumienia z naszego dotychczasowego kapłańskiego posługiwania.

Zwłaszcza młodzi księża od chwili święceń, z miesiąca na miesiąc, z roku na rok, winni zadawać sobie jasne pytania, jakiego kapłaństwa się uczą: Czym jest ono dla nich? W jaki sposób wykonują codzienne kapłańskie posługi? Ile jest w nich osobistego zaangażowania i serca? W jaki sposób przygotowują się do głoszenia słowa Bożego? Jak traktują wiernych, szczególnie zaś ludzi ubogich, słabych i upokorzonych przez życie? W jaki sposób spowiadają? Ile jest w ich posłudze poświęcenia i ofiary? Jak łączą swoje osobiste życie duchowe z pracą kapłańską?

5. Publikacja zawiera sześć rozdziałów, które obejmują najważniejsze kapłańskie tematy: tożsamość kapłańska, czyli kim jest ksiądz; życie duchowe i modlitwa; duchowość i psychologia; duszpasterstwo; formacja do kapłaństwa. Ten bogaty materiał nie wyczerpuje oczywiście całego opisu „sztuki bycia księdzem". Wobec wielu wątków podjętych w niektórych tekstach przyporządkowanie ich do konkretnego rozdziału było nieco umowne. W ostatnim, szóstym rozdziale publikujemy kilkanaście świadectw. Niektóre z nich są jednak nie tyle opisem własnej drogi kapłańskiej, co raczej osobistą refleksją o życiu i posłudze księdza w naszych czasach. Otwartość i szczerość świadectw doskonale pokazuje, że dobrym księdzem jest nie ten, kto nigdy się nie myli, nie błądzi i nie upada, ale ten, kto żyje w postawie prawdy i - razem z wiernymi, którym posługuje - podejmuje codzienny wysiłek nawrócenia i przemiany serca.

Autorzy - ich zwięzłe biogramy znajdzie Czytelnik pod tekstem - wywodzą się z różnych środowisk: obok przedstawicieli hierarchii, profesorów uniwersyteckich i seminaryjnych jest także wielu księży zaangażowanych w bezpośrednią pracę w parafii, szkole i innych dziełach apostolskich.

Wszystkie publikowane artykuły zawierają nie tylko bogactwo intelektualnej refleksji, ale przede wszystkim ogromne doświadczenie ludzkie, duchowe i duszpasterskie. Kapłaństwo, którym dzielą się Autorzy, jak możemy to łatwo wyczytać między wierszami, nie jest dla nich najpierw rodzajem interesującej pracy, ale „domem", w którym mieszkają; a może raczej całym życiem. Szczególnie dla nas, księży katolickich, którzy świadomie i dobrowolnie rezygnujemy z życia małżeńskiego i rodzinnego ze względu na królestwo niebieskie, kapłaństwo tutaj, na ziemi, jest najcenniejszym darem. To dzięki niemu możemy realizować także nasze pragnienia i fascynacje ludzkie, które zostają wpisane w kapłańskie posługiwanie.

Prezentowana publikacja posiada niemal symboliczny charakter. Ukazuje bowiem to, co w życiu i działalności polskich księży jest najlepsze. Krytykując naganne postawy „księżowskiego marginesu", który z czasem sam się demaskuje i o którym też głośno w mediach, trzeba oddać sprawiedliwość polskim księżom, ich postawie i duszpasterskiemu zaangażowaniu. Książka jest też niewątpliwie pięknym świadectwem harmonijnej współpracy środowisk diecezjalnych i zakonnych w polskim Kościele. Do księży piszących o kapłaństwie dołączyliśmy osoby świeckie, które piszą o tym, jakiego kapłana potrzebują współcześni mężczyźni i kobiety oraz jak pomagać księżom w chwilach kryzysu.

6. Choć Sztuka bycia księdzem była przygotowywana jako swoisty podręcznik dla kapłańskiej formacji podstawowej i stałej, to jednak - wbrew pozorom - nie jest ona przeznaczona jedynie dla duchownych. Polecamy ją gorąco także osobom świeckim współpracującym na co dzień z księżmi, ich rodzinom, siostrom zakonnym. Wobec rozmycia tożsamości kapłańskiej w niektórych środowiskach głębsza znajomość problematyki kapłańskiej może być ogromną pomocą w rozeznaniu, jak pomóc księdzu, który znalazł się na rozdrożu. Jak pokazuje doświadczenie, wielu młodych księży rezygnuje z pełnienia posługi kapłańskiej tylko dlatego, że nie znajduje w otoczeniu osób, które przyszłyby im ze stosowną pomocą.

Do lektury książki zapraszamy szczególnie alumnów. Może ona pomóc im poszerzyć i pogłębić ideał oraz wizję kapłaństwa. W okresie seminarium alumni winni we współpracy z przełożonymi i wychowawcami wypracować nie tylko solidną decyzję, która byłaby dla nich ostoją w chwilach trudności, ale także szeroką wizję kapłańskiego życia i kapłańskiej posługi.

Pomysł zbiorowej pracy Sztuka bycia księdzem narodził się w Wydawnictwie WAM już po ogłoszeniu przez Benedykta XVI Roku Kapłańskiego. Na przygotowanie tak obszernej publikacji czas był więc bardzo krótki. Chciałbym więc w imieniu Wydawnictwa i własnym wyrazić serdeczne podziękowanie naszym Autorom oraz wszystkim współpracującym przy wydaniu niniejszej pozycji za ich ogromny wysiłek i współpracę. Niech Sztuka bycia księdzem, owoc wielkiej pracy niemal setki osób, pomoże polskim księżom odnowić w sobie ideał kapłańskiego życia i kapłańskiej posługi.

Kraków, 25 I 2010

W święto Nawrócenia św. Pawła Apostoła

Józef Augustyn SJ

* W całej książce stosujemy skróty: KKK - Katechizm Kościoła Katolickiego; KPK - Kodeks Prawa Kanonicznego. Cytaty z Pisma Świętego podajemy za Biblią Tysiąclecia, wydanie V.

 

SPIS TREŚCI

SŁOWO WSTĘPNE

WPROWADZENIE

I. TOŻSAMOŚĆ KAPŁAŃSKA, CZYLI KIM JEST KSIĄDZ

Benedykt XVI

KAPŁAN EKSPERTEM W DZIEDZINIE ŻYCIA DUCHOWEGO

Jan Paweł II

LIST DO KAPŁANÓW NA WIELKI CZWARTEK 2000

List z Wieczernika

Zrodzeni z miłości

Skarb w naczyniach glinianych

Sacerdos et Hostia

Czyńcie to na moją pamiątkę

Pamiątka uobecniająca

Zadanie Wieczernika

Bp Zbigniew Kiernikowski

KAPŁAŃSTWO POWSZECHNE A KAPŁAŃSTWO MINISTERIALNE

Potrzeba kapłaństwa dla pojednania

Droga spełniania się kapłaństwa

Kapłaństwo w Nowym Testamencie

Urzeczywistnianie się kapłaństwa Jezusa Chrystusa

Jerzy Sermak SJ

WZÓR DLA KAPŁAŃSKIEGO SERCA

Jezus kocha swojego ucznia

Uczeń kocha swojego Mistrza

Serce otwarte na braci

Ks. Alfons J. Skowronek

KIM JEST, A KIM NIE JEST KAPŁAN?

Duchowa sylwetka kapłana

Powołanie do misji kapłańskiej

Pasterz w owczarni Pana

Specjalista od świata wewnętrznego

Henryk Pietras SJ

TOŻSAMOŚĆ KAPŁAŃSKA W KOŚCIELE STAROŻYTNYM

Kapłan w pierwszych wspólnotach chrześcijańskich

Kapłan w pismach Orygenesa i Cypriana z Kartaginy

Kapłaństwo według Konstytucji Apostolskich

Kapłani - biskupi i prezbiterzy

Gerard Siwek CSsR

GŁOSICIEL SŁOWA BOŻEGO

Rola słowa w historii zbawienia

Teologia przepowiadania

Przepowiadanie liturgiczne

Przepowiadanie pozaliturgiczne

Wyzwania stojące przed głoszącym słowo Boże

Ks. Roman E. Rogowski

EUCHARYSTIA W ŻYCIU KAPŁANA

Eucharystia jako ofiara

Eucharystia jako uczta

Sprawowanie Eucharystii

Robert Wieczorek OFMCap

WRAŻLIWOŚĆ MISYJNA KAPŁANÓW

Ubogacać własnym ubóstwem

Misyjna wrażliwość naszych parafii

Wolontariat misyjny

Dlaczego jechać na misje?

Ks. Janusz Bujak

KAPŁAN W DIALOGU MIĘDZYRELIGIJNYM I EKUMENICZNYM

Teologiczne podstawy dialogu

Dialog międzyreligijny

Dialog ekumeniczny

Wojciech Ziółek SJ

BRUDNE NOGI POD ORNATEM.

KSIĄDZ JAKO GRZESZNIK POTRZEBUJĄCY PRZEBACZENIA

Uznać prawdę o swojej grzeszności

Być wszystkim w rękach Pana

Cud Bożej miłości i przebaczenia

Bogusław Steczek SJ

WSPÓLNOTA KAPŁAŃSKA

Pierwotne doświadczenie wspólnoty Kościoła

Charakterystyczne rysy wspólnoty kapłańskiej

Laboratorium życia wspólnotowego

Wspólnota w codzienności życia

Dar i zadanie

Lucjan Balter SAC

INTELEKTUALNY WYMIAR PRACY DUSZPASTERSKIEJ KAPŁANA

Teologia żyjąca w duszy kapłana

Zmysł Transcendencji i autentyzm życia

Głosiciel słowa Bożego, a nie zapożyczonych myśli

Ks. Józef Kudasiewicz

MISJA KAPŁANÓW PODESZŁEGO WIEKU

Bóg powołuje i Bóg odwołuje

Ludzie świeccy i kapłani podeszłego wieku w dziejach zbawienia

Kapłani podeszłego wieku dziś

Aż do końca

II ŻYCIE DUCHOWE I MODLITWA

Ks. Stanisław Haręzga

MEDYTACJA SŁOWA BOŻEGO PODSTAWOWĄ MODLITWĄ KAPŁANA

Założenia teologiczne

Przebieg i dynamika medytacji biblijnej

Medytacja biblijna a głoszenie słowa Bożego

Uwagi praktyczne

Jacek Bolewski SJ

MIŁOŚĆ DO MARYI W ŻYCIU KAPŁANA

Miłość Matki Pana

Miłość Oblubienicy Chrystusa

Miłość i modlitwa Maryjna

Marek Blaza SJ

KAPŁAŃSKIE UŚWIĘCANIE CZASU

Uświęcanie czasu jako modlitwa Kościoła

Klerykalizacja modlitwy brewiarzowej

Modlitwa brewiarzowa dzisiaj

Leon Nieścior OMI

ASCEZA KAPŁAŃSKA.

W ŚWIETLE KSIĘGI REGUŁY PASTERSKIEJ ŚW. GRZEGORZA WIELKIEGO

Czystość w myślach

O czym myśleć?

Być nieprzeciętnym

Między milczeniem a mową

Kontemplacja Boga a służba innym

Władza i pokora

Nie szukając poklasku

Z dala od chciwości i gniewu

Krzysztof Wons SDS

KAPŁAŃSKIE REKOLEKCJE.

CZYLI O GŁODZIE PUSTYNI, CISZY I SŁOWA BOŻEGO

Rekolekcje dla spragnionych duchowo

Głód pustyni

Głód ciszy

Głód Słowa

Głód bliskich relacji

Rekolekcje i głód codzienności

Ks. Andrzej Santorski

KIEROWNICTWO DUCHOWE W ŻYCIU I POSŁUDZE KSIĘDZA

Pojęcie kierownictwa duchowego

Zasady kierownictwa duchowego w duszpasterstwie

Kierownictwo duchowe a decyzja dojrzałego życia chrześcijańskiego

Pomoc w duchowym rozwoju

Osoba kierownika duchowego

Korzystanie z kierownictwa duchowego przez kapłana

Ks. Marek Chmielewski

LEKTURA DUCHOWA KAPŁANA

Lektura duchowa jako praktyka ascetyczna

Metody lektury duchowej

Przedmiot lektury duchowej

Stanisław Morgalla SJ

O RELACJACH EMOCJONALNYCH KSIĘŻY

Między słowem a czynem

Między swojskością a innością

Między przeszłością a przyszłością

Między winą a nieporadnością

Między poetą a kapłanem

Stanisław Łucarz SJ

RADY EWANGELICZNE W ŻYCIU KAPŁANA

Istota rad ewangelicznych

Paschalność ubóstwa

Paschalność czystości

Paschalność posłuszeństwa

Marian Zawada OCD

POSŁUSZEŃSTWO KAPŁAŃSKIE W NASZYCH CZASACH

Wolność i godność życia

Istota posłuszeństwa

Kapłan w splocie posłuszeństw

Posłuszeństwo Bogu, sobie i Kościołowi

Trud posłuszeństwa

Zamiast postscriptum

Ks. Grzegorz Ryś

WYCHOWANIE DO CELIBATU

Charyzmatyczny dar i nakaz prawa kanonicznego

Dar z siebie samego

Powołanie do miłości Kościoła

Jak wychowywać do celibatu

Ks. Zdzisław Chlewiński

UBÓSTWO ŚWIADECTWEM

Koncepcja ubóstwa

Ubóstwo duchownych

Psychologiczny mechanizm uzależnienia

Wychowanie do ubóstwa

Pomoc ubogim

Ks. Jan Machniak

ŚWIADECTWO MIŁOŚCI DO CHRYSTUSA

Pojęcie ubóstwa w tradycji chrześcijańskiej

Ubóstwo Chrystusa

Ubóstwo drogą do zjednoczenia z Chrystusem

Ubóstwo jako zawierzenie Bożej Opatrzności

Wybór Chrystusa ubogiego

 

III DUCHOWOŚĆ I PSYCHOLOGIA

Ks. Romuald Jaworski

POSTAWY I ZACHOWANIA KSIĘŻY WOBEC WIERNYCH.

REFLEKSJA PSYCHOLOGICZNA

Psychologiczne rozumienie postawy

Obraz świeckich w oczach księży

Stosunek emocjonalny księży do osób świeckich

Zaburzenia w funkcjonowaniu psychospołecznym u osób duchownych

Zachowania w konkretnych sytuacjach

Sytuacje konfliktowe okazją do weryfikacji postaw

Ks. Józef Kudasiewicz

GODNI SZAFARZE WIELKIEJ TAJEMNICY WIARY

Wielka tajemnica wiary

Wiara szukająca zrozumienia

Charyzmat spotkania

Aktywność celebransa

Ostatnia deska ratunku

Aleksander Jacyniak SJ

KRYZYSY W ŻYCIU SEMINARYJNYM I KAPŁAŃSKIM

Kryzys wierności

Kryzys moralny

Kryzys wiary

Kryzys rytmu życia

Kryzys życia w samotności

Kryzys altruizmu

Kryzys eschatologicznego myślenia i wartościowania

Niebezpieczeństwo wypalenia

Artur Radacki MIC

WYPALENIE W POSŁUDZE KAPŁAŃSKIEJ

Charakterystyka syndromu wypalenia

Przyczyny wypalenia

Kilka zapobiegawczych postulatów

Thomas P. Rausch SJ

KAPŁAŃSTWO I UCZUCIOWOŚĆ

Kim jest mój duchowy powiernik?

Czy mam bliskich i zażyłych przyjaciół?

W jakiej wspólnocie żyję?

Jakie są zakazane obszary w moim życiu?

Czy włączam uczucia do modlitwy?

Ks. Romuald Jaworski

CO KSIĄDZ POWINIEN WIEDZIEĆ O SWEJ SEKSUALNOŚCI?

Specyfika sfery seksualnej

Tożsamość seksualna

Seksualność w życiu psychospołecznym i duchowym

Kontrola i integracja

Bogusław Szpakowski SAC

ZAGUBIENI KSIĘŻA W KRAINIE CIENIA

Konfrontacja z własnymi słabościami

Alkoholizm

Homoseksualizm

Podwójne życie

Pedofilia

Pokora i nadzieja

Jacek Prusak SJ

KSIĘŻA W PSYCHOTERAPII

Między enigmą a stereotypem

Kapłani z rodzin dysfunkcyjnych

Niebezpieczna triada

Kryzysy odejścia

Ksiądz to człowiek

Elżbieta Sujak

JAK POMAGAĆ KSIĘŻOM W ZNIECHĘCENIU I DEPRESJI?

Kiedy pojawia się zniechęcenie

Akceptacja własnych granic

Przyjazne towarzyszenie drugiego człowieka

Wsparcie psychoterapeutyczne w depresji

Andrzej Ruszała OCD

ODEJŚCIA Z KAPŁAŃSTWA

Złożoność problematyki

Odejścia z kapłaństwa w świetle wiary

Niewierność a zgorszenie

Panie, Ty wszystko wiesz

Nie daj się zwyciężyć złu

IV. DUSZPASTERSTWO

Kard. Stefan Wyszyński

MIŁOŚĆ PASTERSKA

Krzyż Chrystusowy

Pokusy współczesnego świata

Strzeżcie się pokus

Do kogo posyła was Chrystus?

Bp Wiktor Skworc

KAPŁAN WE WSPÓŁCZESNYM ŚWIECIE

Świat w ujęciu Biblii

Świat w świetle wybranych dokumentów Kościoła

Kapłan w świecie i Kościele

Kościół wobec świata

Prowadzić ludzi do Boga

Człowiek misji i dialogu

Ks. Henryk Sławiński

DLACZEGO I JAK KORZYSTAĆ Z CUDZYCH HOMILII?

Kwestie terminologiczne

Argumenty za korzystaniem z cudzych homilii

Sposoby korzystania z cudzych homilii

Kryteria wyboru

Ks. Wojciech Rzeszowski

KANCELARIA MIEJSCEM TRUDNYCH SPOTKAŃ

Jezusowy styl działania

Praca w kancelarii na tle innych posług

Kancelaria parafialna a doświadczenie śmierci

Stając przed Nieznanym i tym, co nieznane

Wobec tajemnicy człowieka

Pogrzeb i pieniądze

Msza pogrzebowa - homilia czy kazanie?

Dariusz Kowalczyk SJ

WSPÓŁCZUCIE W KONFESJONALE

Bóg współczujący

Współczujący spowiednik

Współczujący penitent

Zdzisław J. Kijas OFMConv

KSIĄDZ - PENITENT I SPOWIEDNIK

Ksiądz grzesznikiem

Grzesznik bliski Bogu

Społeczne znaczenie postawy kapłana-penitenta

Kapłan szafarzem sakramentu pojednania

Ks. Jakub Szcześniak

DUSZPASTERSTWO OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH

Kim są niepełnosprawni

Współczucie i miłość wobec cierpiących

Osobisty kontakt duszpasterzy z niepełnosprawnymi

Pokorny udział w potrzebie i cierpieniu bliźniego

Pytania o sens cierpienia

Modlitwa rozjaśniająca cierpienie

Wojciech Jędrzejewski OP

KIM SĄ MŁODZI, KTÓRZY PRZYCHODZĄ DO KSIĘDZA?

Ci, którzy są daleko

Ci, którzy są blisko

Wojciech Żmudziński SJ

KAPŁAN JAKO NAUCZYCIEL W SZKOLE PONADGIMNAZJALNEJ

Przygotowanie księży do prowadzenia katechezy w szkole

Kapłan towarzyszący poszukiwaniom ucznia

Kapłan wobec klimatu i kultury szkoły

Dylematy moralne i realne problemy uczniów

Bezpośredni przykład własnego życia

Władysław Kubik SJ

POSŁUGA KATECHETYCZNA KSIĘŻY

Pokazać dzieciom Jezusa

Autentyczne świadectwo wiary

Przygotowanie dzieci do Pierwszej Komunii Świętej

Sakrament bierzmowania - potwierdzenie więzi z Chrystusem

Katecheza parafialna

Pilna potrzeba wychowania

Józef Augustyn SJ

POSŁUGA REKOLEKCYJNA KAPŁANA WOBEC LUDZI MŁODYCH

Autentyzm w postawie i przepowiadaniu

Przepowiadanie słowa Bożego budzące nadzieję

Sztuka walki o życie

Uszanowanie wolności ludzi młodych

Pozytywna wizja człowieka i świata

Wyciszenie i dialog

Metody przepowiadania

Ważne tematy w rekolekcjach młodzieżowych

Rafał Szymkowiak OFMCap

KAPŁAN WŚRÓD MŁODYCH I TRUDNYCH.

CZYLI PAPIEROS NA CZOLE

Być kapłanem - być dla innych

Umiejętność słuchania

Poznać świat młodych

Starać się zrozumieć

Współpracować i dawać

Przejąć się losem młodych i nie rezygnować z nich

Bp Józef Kupny

POLITYCZNE ZAANGAŻOWANIE KSIĘŻY

Polityka na ambonie

Nauczanie Kościoła a prywatne opinie księży

Dariusz Kowalczyk SJ

KSIĄDZ W MEDIACH ŚWIECKICH.

POMIĘDZY DIALOGIEM A KONFRONTACJĄ

Media własne czy cudze?

Media w poszukiwaniu księży

Kłopoty księdza z mediami

Czy przyszłość należy do Internetu?

 

 

V. FORMACJA DO KAPŁAŃSTWA

Józef Augustyn SJ

WERYFIKACJA TREŚCI I METOD FORMACJI KAPŁAŃSKIEJ

Metody modlitwy

Kierownictwo duchowe

Życie wspólnotowe w seminarium

Korzystanie z nowych technologii

Wychowanie do celibatu

Rozeznanie powołania

Potrzeba weryfikacji postaw wychowawców

Ks. Mirosław Cholewa

TOŻSAMOŚĆ DUCHOWA PREZBITERA DIECEZJALNEGO

Fundament wiary

W relacji do biskupa i prezbiterium

Wobec owczarni Chrystusa

Księża diecezjalni wobec osób konsekrowanych

Ks. Zdzisław Kroplewski

WOLNOŚĆ W WYCHOWANIU SEMINARYJNYM

Wolność decyzji w trakcie formacji seminaryjnej

Wolność a decyzja o kapłaństwie

Wolność i życie według regulaminu w seminarium

Wolność i otwartość na formację

Ks. Romuald Jaworski

SEMINARIUM MIEJSCEM DOJRZEWANIA SUMIENIA

Świat nawyków i przyzwyczajeń

U początku seminaryjnej drogi

Rozwój sumienia podczas formacji seminaryjnej

W kierunku dojrzałości sumienia

Ks. Dariusz Jastrząb

O ROZMOWACH Z KLERYKIEM

Dialog - wychowawcza konieczność

Zalety prowadzącego dialog

Rozmowa otwarta na dobro i prawdę

Ks. Krzysztof Pawlina

OKRES PROPEDEUTYCZNY W FORMACJI SEMINARYJNEJ

Typologia okresów propedeutycznych

Sugestie dotyczące roku propedeutycznego

Cele czasu propedeutycznego

Sposoby realizacji celów czasu propedeutycznego

Lucyna Słup

JAKIEGO KSIĘDZA POTRZEBUJĄ KOBIETY DZISIAJ?

Szacunek kapłana do kobiety

Kapłan ojcem i bratem

Szafarz łaski i duchowy przewodnik

Bogdan Białek

JAKIEGO KSIĘDZA POTRZEBUJĄ MĘŻCZYŹNI DZISIAJ?

Wczoraj i dziś

Tęsknota za ojcem

Osobisty kontakt

Troszczyć się o swoją wiarę

Z perspektywy własnego kresu

 

VI ŚWIADECTWA I OSOBISTE PRZEMYŚLENIA

Kard. Henryk Gulbinowicz

DO OSTATNIEGO TCHNIENIA

Jak rodziło się moje powołanie kapłańskie

Droga do kapłaństwa

Trudności na drodze kapłańskiej

By pokonać trudności

Modlitwa kapłańska

Radość kapłańskiego życia

Dążenie do kapłańskiej dojrzałości

Abp Józef Michalik

FASCYNUJĄCA RZECZYWISTOŚĆ

Świadek obecności Boga w świecie

Bogactwo kapłańskiej posługi

Ku Bogu i człowiekowi

Ks. Henryk Ciereszko

NIEGASNĄCE WEZWANIE

Dojrzewanie do podjęcia decyzji

W Twoje ręce oddaję mój wybór

Pomoc bliźnim w drodze do Boga

Ciągłe wyzwanie i nieustanne zmaganie

Ks. Marek Dziewiecki

RADOŚĆ BYCIA KSIĘDZEM

Dziecko miłości

Troska o człowieka na wzór Chrystusa

Mieć czas dla Boga

Mieć czas dla człowieka

Mieć czas dla siebie

Obrońca kobiet i rodzin

Wojciech Giertych OP

OBIEKTYWIZM KAPŁAŃSTWA

Działanie łaski Bożej w sakramentach

Mechaniczny rytualizm a obiektywizm sakramentów

Głosić Chrystusa, nie siebie

Ks. Tomasz Horak

ZNALAZŁEM SWÓJ DOM

Czym jest powołanie?

Ryzyko nadziei

Antyklerykał

Wierność podjętym zobowiązaniom

Tadeusz Kotlewski SJ

MIŁOŚĆ ZSTĘPUJE Z GÓRY

Wezwanie do miłości

Stół grzeszników - Boże miłosierdzie

Stół uczniów - słowo Boże

Stół przyjaciół - Eucharystia

Stół posłanych - błogosławienie

Wzrastanie w miłości

Leon S. Knabit OSB

JEDEN JEST TYLKO MÓJ MISTRZ

Ku zrozumieniu sensu Bożej służby

Praca duszpasterska i początek drogi zakonnej

Mistrzowie życia kapłańskiego

Ks. Stanisław Lekavy

NIEZWYKŁE KAPŁAŃSKIE ŚCIEŻKI W CZASACH KOMUNIZMU

Niespełnione powołanie

Tajne święcenia

Czekam i służę Kościołowi

Ks. Mieczysław Maliński

BYĆ KSIĘDZEM

Dojrzewanie

Wikary w Rabce

Katecheta w liceum

Duszpasterz studentów w Krakowie

Filozofia na KUL-u

Doktorat w Rzymie

W Krakowie do specjalnych poruczeń

Rektor kościoła Sióstr Wizytek

Być księdzem

Wacław Oszajca SJ

OGRODY BOGA

Rachunek sumienia prezbitera

Wyjść naprzeciw nowej rzeczywistości

Z obfitości serca usta mówią

Ks. Aleksander Radecki

W TOBIE, PANIE, ZAUFAŁEM

Powołanie - nieprzenikniona tajemnica

Formacja seminaryjna

Wikariaty

Być proboszczem

Znów w seminarium

Jerzy Sermak SJ

MOJE KAPŁAŃSTWO W TOWARZYSTWIE JEZUSOWYM

Dzieciństwo w cieniu jezuitów

Nowicjat i studia

Spotkania z Ojcem Świętym

Dużo gości i telefonów

Pośród amerykańskiej Polonii

Ks. Artur Stopka

DZIENNIKARZ KSIĘDZEM

Dość paskudny nastolatek

Kłopotliwy alumn

Pedagogiczny antytalent

Czas nowych problemów

Niestandardowy rodzaj posługi

Wojciech Zagrodzki CSsR

DWADZIEŚCIA LAT ZADZIWIENIA

Pójdź za Mną!

Nie brać samemu, ale otrzymywać

Głosiciel Ewangelii, a nie społecznik

Nie troszczcie się zbytnio

Tajemnica posługi słowa i konfesjonału

Wolność od pogoni za apostolskim sukcesem

Jan W. Góra OP

WYZNANIE WIARY

Józef Augustyn SJ

MODLITWA O ŁASKĘ KAPŁAŃSKIEJ WIERNOŚCI

Praca zbiorowa pod red. Józefa Augustyna SJ

Wydawnictwo WAM

Kraków 2010