Cezary

Jest to imię pochodzenia łacińskiego. W literaturze występuje w postaci Caesarius. Formalnie zostało ono utworzone od imienia Caesar za pomocą sufiksu -ius, który tworzył nomina gentilicia lub przymiotniki oznaczające przynależność i pochodzenie. Imię Caesar ma etymologię do dziś nie wyjaśnioną. W archaicznej łacinie słowem caesar określano dziecko urodzone w wyniku cesarskiego cięcia (sectio caesarea).

W Polsce imię poświadczone w 1399 r. w formie Cezar, w 1478 jako nazwisko. Warto też podkreślić, że bohaterem -Przedwiośnia- S. Żeromskiego jest Cezary Baryka. Występujące w tej powieści formy zdrobniałe to Czaruś i Czarowniczek (ta ostatnia jako kontaminacja formy Czaruś i czarownik). Forma Cezary jest spolonizowaną formą łacińskiego Caesarius.

Odpowiedniki obcojęz.: łac. Caesarius, fr. Césaire, wł. Cesario.

Święci, którzy nosili to imię, są dość liczni i reprezentują chrześcijaństwo zarówno Wschodu, jak i Zachodu. W Bibliotheca Sanctorum zestawiono ich jedenastu. Tu o dwóch najbardziej znanych oraz o postaci z czasów nowszych.

Cezary z Nazjanzu. Był młodszym bratem św. Grzegorza. Głód wiedzy zawiódł go do szkół w Aleksandrii. Studiował w nich geometrię, astronomię, a zwłaszcza medycynę. W tej ostatniej rychło zdystansował innych. Potem (360) wrócił z bratem do rodzinnego domu. Za Konstancjusza oraz Juliana Odstępcy był jednak lekarzem dworu. Julian na próżno skłaniał go do przyjęcia religii pogańskiej. Za Walensa przebywał w Bitynii, zajęty sprawami finansów cesarskich. Przeżył wówczas groźne trzęsienie ziemi i cudem uszedł śmierci. Gdy wydobyto go spod ruin Nicei, na nalegania brata i Bazylego przyjął chrzest i postanowił porzucić życie wśród świata. Wkrótce jednak zachorował i po kilku dniach zmarł (368). Wspomnienie przypada 9 marca (u Greków) lub 25 lutego (w Martyrologium Rzymskim).

Cezary z Arles. Urodził się w r. 470 lub 471 w okolicach Chalon-sur-Saône. W osiemnastym roku życia wstąpił do stanu duchownego. Wnet porzucił jednak strony ojczyste i udał się do słynnego klasztoru na Lerynie (Lérins), by zostać mnichem. Zbytnie surowości, którym zaczął się tam oddawać, nadszarpnęły jego siły i wówczas przełożeni wyprawili go do krewnych, których miał w Arles, by poratował zdrowie. Czas przeznaczał teraz na dalsze studia, póki miejscowy biskup, jego krewny, nie wyświęcił go na kapłana i nie powierzył jego pieczy klasztoru położonego na wysepce na Rodanie. Dla mnichów, których był przełożonym, napisał regułę złożoną z dwudziestu dziewięciu rozdziałów. Najciekawszym i najbardziej oryginalnym z nich jest rozdział pierwszy, który żąda, by mnisi składali obietnicę stabilności i wyrzekali się wszelkiej osobistej własności. Gdy w r. 503 zmarł biskup Eoniusz, Cezary mimo prób ucieczki wybrany został na jego następcę. W czasie swoich rządów biskupich podlegał kolejno trzem różnym władzom, przy czym dwie pierwsze: wizygocka Alaryka II oraz ostrogocka Teodoryka i jego następców były ariańskie. Toteż Cezary, z pochodzenia Burgundczyk, wydawać się im musiał podejrzanym. Stąd jego podróże do Bordeaux (505) i Rawenny (513), podejmowane dla usprawiedliwienia się przed panującymi z czynionych mu zarzutów. Cezary wracał z nich z odzyskanym zaufaniem władców. Z Rawenny udał się również do Rzymu, gdzie otrzymał uznanie metropolitalnych, potem zaś także prymasowskich uprawnień swego biskupstwa. Cieszył się odtąd dużą powagą wśród episkopatu południowej Galii. Jego wpływ zaznaczył się zwłaszcza w czasie licznych synodów, którym przewodniczył (524-533). Brał również udział w soborach w Orleanie oraz w Clermont (533-541) i przeprowadził tam swe projekty. Szczególnie umiłowanym jego dziełem był założony przezeń klasztor żeński w Arles, dla którego napisał drugą regułę, obok augustiańskiej najstarszą tego typu w Kościele. Oznaczała się ona nie tylko dużą praktycznością, ale także znamienną troską o poziom intelektualny zakonnic. Pozostawił po sobie szereg innych pism, które miały przede wszystkim znaczenie duszpasterskie albo też kaznodziejskie. W dziedzinie dogmatyki zbyt czynnym i oryginalnym nie był, niemniej napisał przeciw arianom traktat O tajemnicy Trójcy Świętej i zajmował się żywo semipelagianizmem. Przypisywano mu także zbiór znany pod nazwą Statuta Ecclesiae antiqua, ale krytyka historyczna uznała je ostatecznie za wcześniejsze. Cezary zmarł 27 sierpnia 543 r., uznawany powszechnie za bardzo wybitnego biskupa, sławnego dzięki duszpasterskiej gorliwości i rozlicznym dziełom miłosierdzia.

Cezary de Bus urodził się 3 lutego 1544. w Cavaillon, pod Awinionem, jako siódme z trzynaściorga dzieci szlacheckiej rodziny, która do Prowansji przybyła z Rzymu lub z okolic jeziora Como. Wcześnie wysłano go na dwór Karola IX, gdzie jako kapitan gwardii przebywał już jego brat Aleksander. Układał wówczas wiersze i sztuki teatralne. Około r. 1574 dokonało się jego -nawrócenie-. Współdziałało w tym kilka zaprzyjaźnionych z nim osób. Wtedy rozpoczął też przygotowania do przyjęcia święceń kapłańskich. W r. 1579 przyłączył się do niego kuzyn Romillon, świeżo nawrócony z kalwinizmu. Cezary przyjął święcenia w r. 1582, Romillon w sześć lat później. Współpracowali potem w nauczaniu wiary. Z czasem do ich działalności katechetyczno-misyjnej włączyli się inni. Cezary spostrzegł wówczas, że dla grupy należy opracować statut. W jego pojmowaniu pojawiły się jednak zasadnicze różnice. W końcu doszło do podziału grupy. Cezary ze zwolennikami składania ślubów zakonnych pozostał w Awinionie, natomiast Romillon z innymi przeniósł się do Aix. Cezary był już wówczas poważnie chory. Zmarł 15 kwietnia 1607. Jego Institutions wydrukowano w Paryżu w r. 1666. Założyciela beatyfikował w r. 1975 Paweł VI.