Michał

Jest to imię biblijne, pierwotnie imię sztuczne, utworzone na wzór innych imion semickich. Jest to zarazem imię teoforyczne, zawierające element -el 'Bóg'. Hebrajskie mika'el odpowiada polskiemu -Któż jak Bóg-.

W Polsce imię występuje od średniowiecza (1220 r.) w formach: Michał, Michael, Michial, Michiel, Michel, Michil, Mechel, Michałek, Michałko, Micher, Michno, Michol, Michul, Minek. Dziś prócz formy pełnej imienia są w użyciu: Michałek, Michaś, Miś, Misio, Miszo. Na ziemiach wschodnich imię to występuje w formie Michaił, Michajło.

W związku z ikonograficznym przedstawieniem św. Michała jako rycerza gromiącego szatana utarło się w Polsce powiedzenie -objechać (kogoś) jak św. Michał diabła-.

Od imienia tego pochodzą nazwiska: Michalak, Michalec, Michel, Michalczyk, Michalski, Michałowski, Michałoski, Michalczak, Michalik, Michałek, Michałkiewicz, Michna, Michnik, Michniewicz, Michnowski, a także nazwa miejscowa Michałowice, Michałkowice.

Odpowiedniki obcojęz.: łac. Michaël, ang. Michael, Mike, fr. Michel, hiszp. Miguel, niem. Michael, ros. Michaił, Misza, wł. Michele.

W literaturze hagiograficznej imię występuje ponad piętnaście razy. Piętnastu Michałów tu również przedstawimy. Pominiemy tych, których imiona pojawią się przy omawianiu w aneksie męczenników japońskich i ofiar rewolucji francuskiej, oraz tych, których nikły kult nie odzwierciedlił się dostatecznie w liturgii, piśmiennictwie i sztuce.

Michał, archanioł. Już Stary Testament wspomina go jako jednego z najpotężniejszych duchów, niebieskiego wodza Izraela, który towarzyszy temu ludowi (Dn 10, 13 i 21; 12, 1). Jeszcze bardziej akcentują jego znaczenie starotestamentalne pisma niekanoniczne, takie jak: Księga Henocha, Apokalipsa Barucha, Apokalipsa Mojżesza itd. Michał jest w tych pismach archaniołem, jednym z czterech najpotężniejszych duchów, księciem aniołów, obdarzonym przez Boga szczególnym zaufaniem i kluczami do nieba; on to składa ofiarę na niebieskim ołtarzu Świętego Świętych. Jest zarazem aniołem sprawiedliwości i sądu, ale także aniołem łaski i zlitowania. Wstawia się za Izraelitami, jest ich aniołem. W Liście św. Judy apostoła pojawia się walcząc z szatanem o ciało Mojżesza (9): to także widoczny wpływ legend żydowskich. W Apokalipsie św. Jana apostoła Michał prowadzi aniołów do zwycięskiego boju z szatanem i jego zastępami; jest także aniołem gminy Jezusowej. Również we wczesnochrześcijańskim piśmiennictwie (Tertulian, Orygenes, Hermas, Didymus itp.) uchodzi za księcia aniołów, archanioła, któremu Bóg powierza zadania wymagające szczególnej siły. Wstawia się za ludźmi u Boga, jest aniołem ludu chrześcijańskiego, stoi u wezgłowia umierających, a potem towarzyszy duszom w drodze do nieba. Z tymi właśnie funkcjami złączył się później jego patronat nad kaplicami cmentarnymi, a w w. XII także wyobrażenie z wagami do odmierzania dobrych uczynków. Poczynając od VI w. Michał uchodzi za pogromcę aniołów zbuntowanych, którzy stali się szatanami. Przeświadczenie to (Kasjodor, Ekumeniusz, Andrzej z Cezarei) pochodzi z interpretacji Apokalipsy (12, 7). W tym czasie istniało już wiele dowodów czci liturgicznej archanioła. Znacznie później pojawił się kult oddawany mu na górze Gargano pod Manfredonią (południowe Włochy); cześć ta miała zrazu charakter czysto lokalny, później jednak znalazła swój wyraz w martyrologium pod dniem 8 maja. Z czasem imię Michał weszło także do modlitw mszalnych (przy poświęceniu kadzidła) oraz do liturgii zadusznej. Grecy wspominali Michała 9 czerwca, 6 września i 8 listopada, natomiast Martyrologium Hieronimiańskie pod dniem 29 września mówiło o poświęceniu ku czci św. Michała bazyliki przy Drodze Salaryjskiej. Najsławniejszą jednak budowlą poświęconą jego czci stał się kościół i klasztor na Mont-Saint-Michel pod Avranches, dokąd w r. 966 przybyli benedyktyni. Po reformie kalendarza liturgicznego (1969) święto archanioła Michała zatrzymało swój dawny termin (29 września), dołączono doń jednak wspomnienia archaniołów Gabriela i Rafała.

Michał Sabaita. Typicon klasztoru Św. Saby wspomina tamtejszego mnicha Michała, który miał być krewnym Teodora z Edessy. O ich wspólnym kulcie świadczy w XII stuleciu Daniel, pielgrzym z Rusi. W synaksariach bizantyńskich go nie wspominano, ale zachowała się gruzińska Passio, którą opublikowano przed kilkunastu laty. Męczennicy byli zapewne ofiarami prześladowania z czasów kalifa Abd Al-Malika (685-705). W Passio jako datę dzienną podano 20 marca.

Michał, biskup Synnady. Urodził się około r. 750 w Synnadzie. Po ukończeniu studiów udał się do Konstantynopola, gdzie uwagę zwrócił nań patriarcha Tarasios. Otrzymał potem święcenia i został mnichem. W czasie gdy toczyły się obrady II soboru nicejskiego (787), był już biskupem swego rodzinnego miasta. Wziął jeszcze udział w ostatnich sesjach soboru. Potem kilkakrotnie posłował z ramienia cesarzy. Tak więc w r. 806 był u Haruna Al-Raszyda dla negocjacji pokojowych. Michał I mianował go szefem delegacji wysłanej do Karola Wielkiego (812). Gdy po wstąpieniu na tron Leona V odżyło obrazoburstwo, stał się przedmiotem prześladowań. Do r. 820 przebywał w więzieniu. Zmarł poza swą diecezją 23 maja 826 r. W ostatnich chwilach towarzyszył mu jego przyjaciel, św. Teodor Studyta.

Michał Synkellos. Urodził się około r. 761 w Jerozolimie. Był jeszcze dzieckiem, kiedy rodzice powierzyli go patriarsze Teodozemu, który udzielił mu tonsury i inkorporował do stanu duchownego. Mnichem u Św. Saby został, gdy miał lat dwadzieścia pięć. Około r. 798 otrzymał święcenia kapłańskie. Po dwóch latach upoważniono go do osiedlenia się w odosobnionej grocie. Nieco później powierzono mu Teodora i Teofana, dwóch kandydatów, przyszłych Graptoi, którym cesarz kazał wypalić na twarzach zniesławiające ich napisy, za to, że protestowali przeciw obrazoburstwu. Około r. 811 patriarcha Tomasz mianował go synkellosem, tzn. sekretarzem, spełniającym równocześnie funkcje wikariusza generalnego. W r. 813 pisał do papieża Leona III, aby interweniował w sprawie świeżej kontrowersji wokół Filioque oraz wspomógł sanktuaria Jerozolimy, zniszczone przez Arabów. Poselstwo z tym posłaniem zatrzymano w Konstantynopolu, potem zaś Michała aresztowano i osadzono we więzieniu. Po wstąpieniu na tron Michała II (820) został zesłany do klasztoru Paruzji (Prusios), w Bitynii. Sprowadzony na nowo do stolicy, trzymany był w rozmaitych karcerach. Po śmierci cesarza Teofila (842) odzyskał wolność. Nie przyjął wtedy godności patriarszej, rezygnując na rzecz swego przyjaciela Metodego. Ten ostatni mianował go ihumenem w Chora i uczynił swym synkellosem. Michał zmarł 4 stycznia 845 r., mając około 85 lat. Jego żywot sporządził mnich z Chora w drugiej połowie IX stulecia. Sam Michał pozostawił po sobie kilka dziełek: Traktat o gramatyce; Peri orthodoxou pisteos; Wyznanie chalcedońskie, tłumaczone z arabskiego. Na osobną wzmiankę zasługują pisma o charakterze hagiograficznym: Pochwała świętych archaniołów i aniołów; Panegiryk na cześć Dionizego Areopagity; Męczeństwo czterdziestu dwóch świętych męczenników z Amorium; Enkomium ku czci archaniołów Michała i Gabriela; Pochwała Zachariasza; Pochwała depozycji przepaski Bogurodzicy. Prawdopodobnie on też był autorem homilii mylnie przypisywanej Janowi Damasceńskiemu, a także żywotów Kosmy i Jana Damasceńskiego. Trudniej natomiast byłoby cokolwiek powiedzieć o autorstwie hymnów, które wiązano z jego imieniem. Wszystko to wymagałoby jeszcze dalszych badań.

Michał Male-nos. Urodził się w r. 894 w Charsianon, w ufortyfikowanej osadzie kapadockiej, w rodzinie zamożnego ziemianina. Jego siostra poślubi później Bardasa Fokasa, ojca cesarza Nicefora. Na chrzcie nazwano go Manuelem. Około r. 910 ojciec zabrał go do Konstantynopola. Przez dwa lata przebywał na dworze. Poruszony śmiercią Leona VI (912), udał się do samotni u stóp góry Kyminas. Powierzył się tam kierownictwu starca Jana Elatity, który wręczył mu habit mnisi i nazwał Michałem. Gdy w r. 915 ojciec zmarł w Ancyrze, a matka schroniła się w klasztorze, zlikwidował rodzinną schedę, potem osiadł na skale w pobliżu klasztoru. Zstępował z niej na wspólne posiłki w soboty i niedziele. W latach 919-921 razem z mnichem Agapiuszem, swym krewnym, przebywał w górach Prousias, gdzie ćwiczyli się w życiu pustelniczym. Niebawem wokół nich zgromadziło się już pięćdziesięciu mnichów. Kierował nimi przez trzy lata. Potem troskę o nich powierzył Agapiuszowi, a sam zaś wrócił na górę Kyminas. Wybudował tam ławrę i kościół pod wezwaniem Bogurodzicy. Około r. 930 przyjął Michał święcenia kapłańskie. Wśród wielu jego uczniów był też Atanazy, ten który założy ławrę na Athosie. Michał Male-nos zmarł 12 lipca 961 r.

Michał, domniemany biskup Kijowa. Jeszcze Martinov w dobrej wierze streszczał w swym cennym Annus ecclesiasticus Graeco-Slavicus późną legendę o tym rzekomym biskupie. Miał być Grekiem lub Bułgarem, którego patriarcha Konstantynopola wyświęcił, a potem razem z dopiero co ochrzczonym Włodzimierzem wysłał na Ruś (988). Dzięki staraniom Michała Włodzimierz wyposażył młody Kościół w liczne przywileje i immunitety. Michał miał także wybudować wiele kościołów i klasztorów. Przede wszystkim schrystianizował wielką część Rusi, przy czym przekazał jej wiarę nieskażoną, nie tkniętą zmazą schizmy. Zmarł rzekomo w r. 992, a pochowano go najpierw w kijowskiej cerkwi pod wezwaniem Najśw. Panny. Dopiero później szczątki przeniesiono do Ławry Pieczerskiej. Wspomnienie obchodzono 30 września. Niestety, krytyka historyczna zaprzeczyła tej późnej tradycji. Powstała ona na tle opowiadania z XII lub XIII stulecia, wedle którego Michał musiał być współczesnym Włodzimierzowi. Ten ostatni miał przecież otrzymać Pouczenie o prawdziwej wierze (Nastawlenie o wieríe), a to dokonało się dzięki Michałowi. W rzeczy samej była to adaptacja Peri orthodoxou pisteos Michała Synkellosa; mówiliśmy o nim powyżej. Tak to doszło do podwojenia świętego, a więc do zjawiska, które w dziejach kultu nie jest czymś odosobnionym.

Michał Czernihowski i bojar Teodor (Michaił - Fiodor). Michał był Rurykowiczem, synem Wsiewołoda Światosławowicza. Panował w Nowogrodzie, Haliczu i Kijowie. Gdy w r. 1240 to ostatnie miasto zniszczyli Tatarzy, uszedł na Węgry. Po powrocie osiadł w Czernihowie, ale już w rok później także to miasto uległo zniszczeniu. Musiał się potem stawić w Saraju nad dolną Wołgą, na dworze Batu-chana. Miano go tam przynaglać do oddania hołdu jakiemuś pogańskiemu bożkowi, a gdy odmówił, zaczęto się nad nim okrutnie znęcać. Jakiś apostata o imieniu Daman miał mu w końcu odrąbać głowę. Razem z nim zginął towarzyszący mu bojar Teodor. Szczątki wydano na pastwę zwierząt, ale cudownie ocalały. Przeniesiono je do Włodzimierza, stamtąd do Czernichowa. Gdy w r. 1578 to ostatnie miasto zajmowali Polacy, relikwie przeniesiono do Moskwy. W r. 1774 złożono je w kremlowskiej cerkwi katedralnej. Tych, których lud uznał za męczenników, synod z r. 1547 wprowadził do wspomnień liturgicznych. Zajęli tam miejsce pod dniem 20 września.

Starsze u Martinova, 228. Inne w Bibl. Ss. 9 (1967), 464 n. oraz u G. Podskalsky'ego, 144 n. - Urywki z siedemnastowiecznego Prologu także u R. Łużnego, Opowieść o niewidzialnym grodzie Kietieżu, Warszawa 1988, 182 n. - Ikonografia w LCI 8 (1976), 16.

Michał Kłopskij. Był rzekomo bliskim krewnym samego księcia Moskwy. Pewnego razu w żebraczym stroju zapukał do bramy monastyru pod Nowogrodem. Został przyjęty, a potem żyjąc jako mnich dawał przykład miłosierdzia i bogomyślności. Troszczył się serdecznie o ubogich, a piętnował niesprawiedliwość czynioną przez możnych. Słynął z daru proroctwa. Przepowiedzieć miał śmierć księciu Szemjace i arcybiskupowi Eutymiuszowi, a także upadek niezawisłości Nowogrodu. Przy tym wszystkim zachowywał się w sposób bulwersujący, który przypominał postępowanie jurodiwych. Zresztą sam przydomek Kłopskij wydaje się pochodzić z greckiego klopios, a to oznacza głupiego (szalonego dla Chrystusa). Zmarł w r. 1453. Po uchwałach synodu z r. 1537 wspominano go 11 stycznia lub 23 czerwca.

Michał de Sanctis. Miguel Argemir - tak właściwie brzmiało jego hiszpańskie imię i nazwisko - urodził się 29 września 1591 r. w Vich, w Katalonii, jako syn Enrica i Monserate Mitja. Dzieciństwo miał podobne do tego, które znamy z życiorysu św. Teresy z Avili. W r. 1603 wstąpił w Barcelonie do trynitarzy. W latach 1606-1607 przebywał w Saragossie. Chociaż złożył profesję u trynitarzy trzewiczkowych, przeszedł do trynitarzy bosych, u których też znów odbywał nowicjat. W styczniu 1609 r. złożył w Alcali powtórną profesję. Przebywał następnie w La Solanie, w Sewilli, w Baezie, w Salamance i znów w Baezie, gdzie ukończył teologię. Oddał się wówczas kazanodziejstwu. W r. 1622 obrano go ministrem domu w Valladolid. Tam zmarł 10 kwietnia 1625 r. Pozostawił po sobie Breve tratado de la tranquilidad del alma i kilka listów. Już w dwa lata po śmierci rozpoczęto starania o beatyfikację, ale beatyfikował go dopiero Pius VI (1779), kanonizował zaś w r. 1862 Pius IX.

Michał Garico-ts. Urodził się 15 kwietnia 1797 r. w Ibarre (dziś depart. Basses-Pyrénées), w rodzinie bardzo bogobojnej, która w czasie rewolucji użyczała schronienia ukrywającym się kapłanom. Zaczął od wypasania bydła. Kiedy wyjawił, że pragnie zostać kapłanem, rodzina uznała to za brak poczucia rzeczywistości. Nieoczekiwanie proboszcz i ciotka przyobiecali mu pomoc. Mimo to jego droga do kapłaństwa łatwą nie była. W r. 1823 otrzymał upragnione święcenia. Przez dwa lata był wikarym w Cambo, potem wezwano go do seminarium duchownego w Bétharram. Wykładał tam filozofię, teologię i Pismo Św. Został potem przełożonym zakładu. Odnowił wówczas dyscyplinę i pobożność, zwalczał pozostałości jansenizmu, propagował częstą Komunię św. Do końca życia był również ojcem duchownym Córek Krzyża Św., które swój dom prowincjalny miały w Igon. Kiedy seminarium przeniesiono do Bayonne, pozostał na miejscu. Wypracował wówczas plan założenia kongregacji kapłanów, która pracowałaby pod patronatem Najśw. Serca Jezusowego. Po rekolekcjach w r. 1832 przystąpił do realizacji tego planu. Nowo utworzone zgromadzenie na swoją aprobatę czekać będzie do r. 1875, ale już wcześniej zaczęło ono otwierać szkoły i swych przedstawicieli wysłało do Argentyny i Urugwaju. Nie obeszło się jednak bez pewnej rozbieżności wśród nowych członków. Do trosk, wywołanych tymi nieporozumieniami, dołączyły się jeszcze choroby założyciela. Pod koniec swego życia Michał szedł więc rzeczywiście drogą krzyżową. Zmarł w Bétharram w dniu Wniebowstąpienia Pańskiego, 14 maja 1863 r. Beatyfikował go w r. 1923 Pius XI, kanonizował zaś w r. 1947 Pius XII.

Michał Febres Cordero y Mu-oz. Urodził się 15 listopada 1854 r. w Cuence, w Ekwadorze. Na chrzcie nadano mu imię Franciszek. Przez całe swe życie cierpiał na niedowład nóg. Matka wychowała go bardzo starannie i z wielką czułością. Nauki pobierał u Braci Szkolnych. Mimo oporu rodziców, którzy byli radzi widzieć go w seminarium diecezjalnym, wstąpił do zgromadzenia swoich dotychczasowych nauczycieli. Działał potem w szkole, do której sam uczęszczał. W latach 1869-1907 przebywał w stołecznym Quito. Cały ten czas wypełniał wytrwałym, pogodnym i bardzo owocnym apostołowaniem wśród młodzieży. Przez krótki czas (1906) był także przełożonym domu. Stale zajmował się przygotowaniem małych dzieci do przyjęcia pierwszej Komunii św. Robił to zresztą świetnie. Wyczucie pedagogiczne łączył z gorącym nabożeństwem do Eucharystii. Sporo także wydawał, w tym pożyteczne katechizmy. Okazał się przy tym mistrzem języka hiszpańskiego, co zjednało mu potem uznanie wielu oraz wybór do licznych akademii. W r. 1907 ściągnięto go do Europy. W Lembecq pod Brukselą miał teraz redagować zakonne czasopismo. Przy tamtejszym klimacie pogorszył się jednak stan jego zdrowia, wobec czego musiano go przenieść do Premia de Mar, pod Barceloną, gdzie mieścił się nowicjat. Zmarł tam 10 lutego 1910 r. Paweł VI beatyfikował go w r. 1977, natomiast Jan Paweł II kanonizował w r. 1984.

Michał Rua. Urodził się w Turynie 9 czerwca 1837 r. Ze św. Janem Bosco zetknął się w jego oratorium. W r. 1854 był już w jego szeregach, a gdy w rok później składał śluby zakonne, stawał się oto jednym z pierwszych członków zgromadzenia salezjańskiego. W r. 1860 otrzymał święcenia kapłańskie. Nigdy potem nie nauczał, ale zdobył także dyplom nauczyciela gimnazjalnego. Mistrz nieustannie powierzał mu kierownictwo swych licznych przedsięwzięć. Gdy w r. 1888 zmarł, było oczywiste, że Rua będzie jego następcą. Wybrano go jednogłośnie. Zgromadzeniem rządził przez dwadzieścia dwa lata. Liczba domów zakonnych wzrosła w tym czasie z 64 do 341. Rządząc nimi, umiał łączyć energię z łagodnością i poczuciem dyscypliny. Był też głęboko pobożny i szczególne nabożeństwo żywił do Matki Boskiej jako Wspomożenia wiernych. Zmarł na serce 6 kwietnia 1910 r. Paweł VI beatyfikował go w r. 1972.

Michał Augustyn Pro. Urodził się 13 stycznia 1891 r. w Gwadelupie, w środkowomeksykańskim stanie Zacatecas, w dość licznej rodzinie. Ojciec był dyrektorem kopalń. Nauki pobierał w dwóch kolegiach, ale wybitnych uzdolnień nie wykazywał. Chętniej przebywał u boku ojca, któremu też później sekretarzował. Kiedy jednak dwie jego siostry wstąpiły do zakonu, doznał niepokoju, a następnie usunął się do samotności, aby przemyśleć swe życie. W sierpniu 1911 r. wstąpił do nowicjatu u jezuitów. Na kraj nadciągały burze, wobec czego wysłano go do Kalifornii. Studia kontynuował natomiast w hiszpańskiej Grenadzie, w Grenadzie nikaraguańskiej, w Sarria, także w Hiszpanii, oraz w belgijskim Enghien. W sierpniu 1925 r. otrzymał święcenia kapłańskie. Wkrótce potem przebył trzykrotną operację żołądka. Do Meksyku powrócił tuż po ogłoszeniu drakońskich zarządzeń antyreligijnych dyktatora Callesa. Schronienia musiał teraz szukać u krewnych i przyjaciół. Z poświęceniem i efektywnie apostołował i organizował pomoc dla potrzebujących, a wszystko to z ciągłym narażaniem siebie, potajemnie. Przez dłuższy czas udawało mu się uniknąć zastawianych nań zasadzek. Aresztowano go razem z braćmi, Robertem i Humbertem, w dniu 18 listopada 1927 r. Oskarżenie oparto na fikcji: przygotowywali rzekomo zamach na byłego prezydenta Obregona. Michał rozstrzelany został publicznie w dniu 23 listopada wspomnianego roku. Zginął z rozkrzyżowanymi ramionami, po modlitwie, słowach przebaczenia i ucałowaniu różańca. -Dobrze wiem, że był niewinny - powiedział o nim szef policji - ale trzeba było zabić kapłana, aby inni się bali-. Pogrzeb stał się pierwszym aktem składanych mu hołdów. Jan Paweł II beatyfikował go w r. 1988.

Michał Kozal. Urodził się 25 września 1893 r. w Nowym Folwarku pod Krotoszynem. W gimnazjum należał do tajnej organizacji, zajmującej się samokształceniem. W r. 1914 wstąpił do seminarium duchownego. W cztery lata później otrzymał święcenia kapłańskie oraz nominację na wikarego w Kościelcu koło Inowrocławia. Pracował następnie w Pobiedziskach, skąd przeszedł jako administrator parafii do Krostkowa pod Nakłem. Przeniesiony do Bydgoszczy, nauczał w tamtejszym gimnazjum żeńskim. Spełniał równocześnie rozmaite funkcje w kurii arcybiskupiej w Gnieźnie. W sierpniu 1939 r. otrzymał sakrę biskupią i nominację na biskupa pomocniczego we Włocławku. W jesieni tego roku zarządzał diecezją pod nieobecność biskupa Radońskiego. Niemcy aresztowali go 7 listopada tego roku. W styczniu roku następnego przewieziono go wraz z innymi do Lądu. Potem poprzez obozy w Inowrocławiu, Poznaniu i Berlinie przetransportowano go do Dachau. Szykanowano go tam w sposób szczególny. Przeniesiony na obozowy rewir, zmarł z wycieńczenia, dobity śmiertelnym zastrzykiem w dniu 26 stycznia 1943 r. Jan Paweł II beatyfikował go w Warszawie w r. 1987.