Zespół niedoboru uwagi - skuteczne leczenie

ZNU nie jest przeznaczeniem. Można stosować terapię towarzyszącą, wskutek której wszyscy mający do czynienia z dzieckiem z zaburzeniami, mogą z nim żyć, szanować i respektować się nawzajem. Inaczej powiedziawszy: nawet jeśli ZNU jest z zasady nieuleczalny, dziecko może nauczyć się z nim żyć - jak na przykład z nieśmiałością.

Dla rodziców dzieci z ZNU może być kamieniem z serca spadającym i otuchą zarazem, jeśli dowiaduj ą się, że w ZNU nie gromadzą się ich błędy wychowawcze. Dlatego celem każdego towarzyszącego zabiegu terapeutycznego powinno być staranie, aby dziecko nauczyło się akceptowania siebie takim, jakie jest. I żeby środowisko, które otacza dziecko, dało przykład podobnej postawy w codziennym życiu. Tak wpływa się na wzrost poczucia własnej wartości dziecka i odciąża rodzinę.

Postępowanie terapeutyczne obowiązują te oto wytyczne:

• Warunkiem terapii jest orzeczenie lekarskie i psychologiczne.
• Terapia bez dokładnej diagnozy jest niedopuszczalna i stanowi jednocześnie zaniedbanie podlegające karze.
• W terapii chodzi o współdziałanie wszystkich zaangażowanych (na przykład domu i przedszkola, domu i szkoły).
• To zakłada znajomość objawów i przyczyn ZNU u wszystkich zaangażowanych: rodziców, wychowawców i nauczycieli.

Istnieje duża liczba zabiegów terapeutycznych, stosowanych z myślą o towarzyszeniu dzieciom z ZNU pod hasłem "pomóc, żeby same mogły sobie radzić":

• Terapia poprzez zabawę może być ważna dla dzieci z destrukcyjnymi elementami osobowości.
• Terapia zachowania może pokazać techniki rozluźniania się i pomóc dziecku w poprawie umiejętności kierowania sobą.
• Towarzyszenie ergoterapeutyczne służy integracji sensomotorycznej, zręczniejszej koordynacji ruchowej, małej i dużej motoryce, podniesieniu świadomości ciała razem ze zmysłem skóry i równowagi, jak i poprawie postrzegania samego siebie.
• Systemowo, ale też psychoanalitycznie ukierunkowane poradnictwo rodzinne może osiągnąć jasność reguł i rytuałów w wychowaniu na co dzień, jak i przyczynić się do rozwiązania konfliktów. Rozwiązanie w dosłownym znaczeniu, to wprowadzenie "przerwy technicznej", żeby nie dopuścić do dalszej eskalacji sytuacji. Później - gdy sytuacja się uspokoi - należy porozmawiać z sobą o konflikcie.
• Nie można zapominać o terapiach skierowanych na ciało.

Czasami, niestety, nie da się uniknąć podawania leków

Zdarzają się pojedyncze przypadki, w których zabiegi terapeutyczne dopiero wtedy mogą odnieść skutek, gdy podaje się leki. To jest ważne przede wszystkim wtedy, gdy:

• stwierdza się zespół niedoboru uwagi w trudnym okresie przejściowym (np.: pójście do szkoły, dojrzewanie),
• zachowanie dziecka nasilało się na skutek kryzysów (np. problemów szkolnych),
• szczególnie silna jest hiperaktywność i impulsywność, towarzyszące zachowaniom ryzykownym, których nie da się utrzymać pod kontrolą,
• doszło do powstania wyraźnie negatywnego obrazu własnego, czemu towarzyszą depresje i poczucie mniejszej wartości.

Kiedy u dziecka występują wszystkie te objawy, to jako pierwszy środek może zostać przepisany lek. Stosowanie go jako jedynego środka byłoby karygodnym zaniedbaniem i brakiem odpowiedzialności. Przed szóstym rokiem życia nie wolno oczywiście przepisywać leków.

Najczęściej przepisywane medykamenty, jak Ritalin, Captagon i soki z siarczanem amfetaminy pobudzają mózg, prowadzą do zwiększenia koncentracji, rozbudzają dziecko, pozwalają odpowiedniej reagować na sytuacje. Inaczej mówiąc: dziecko nie musi pobudzać się samo, nie reaguje już na każdy bodziec odwracający uwagę. Jest faktem, że u 70% wszystkich dzieci z czasem dochodzi do redukcji uciążliwych, zwracających uwagę zachowań, poprawia się sposób bycia w szkole i w świetlicy. Zmienia się obraz siebie. Dziecko spostrzega się inaczej, nie jak ciągle uciążliwe, zwracające uwagę. Jeśli jednak nie zadziałajątu bardziej zasadnicze środki terapeutyczne, dziecko niczego się nie nauczy.

Najsurowsze wytyczne

Lek jest zawsze ingerencją w osobowość dziecka. Dlatego leki psychotropowe wolno przepisywać tylko w wyjątkowych przypadkach i tylko razem z innymi środkami terapeutycznymi. Jeśli lek służy tylko temu, żeby uspokoić dziecko, to obraca się on przeciwko dziecku. Ritalin czy porównywalne leki nie są cudownymi środkami, którymi usuwa się problem. Około 20% dzieci z zaburzeniami uwagi z syndromem hiperaktywnym nie reaguje na lek, w trakcie j ego podawania staj ą się nawet jeszcze bardziej zdekoncentrowane i niespokojne. U innych dzieci trudne doświadczenia wniknęły już tak głęboko w psychikę, że podawanie leku nie wywołuje radykalnej zmiany.

Przepisywanie leku obwarowane jest surowymi wytycznymi:

• Na początku sprawdza się, czy lek jest naprawdę konieczny. Ritalin czy jemu podobne środki są skuteczne tylko u dzieci z zaburzeniami uwagi z zespołem hiperaktywnym.
• Podawanie leku nie stanowi terapii, gdyż działanie siarczanów amfetaminy ustępuje po dwóch - czterech godzinach.
• Lekarz musi monitorować przyjmowanie leku, ciągle kontrolować ogólny stan zdrowia dziecka, bowiem każdy lek ma działania uboczne i Ritalin może spowodować zakłócenia snu, płaczliwość, bóle brzucha i głowy. Jednak - jak przekonują nowsze badania - nie uzależnia.
• Ponieważ dzieci reagują bardzo różnie na leki, należy dawkować je bezwzględnie indywidualnie. Rozpoczyna się od niskiej dawki (w przypadku Ritalinu 0,2 do 0,6 mg na 1 kilogram wagi ciała). Ritalin działa około 30 do 45 minut po zażyciu. Pierwsze przyjęcie leku rano pomaga zazwyczaj przetrwać szkolną codzienność. Jeśli nie jest konieczny (np. w czasie ferii albo po południu), nie trzeba go już wtedy podawać.
• Na wszelki wypadek należy robić regularne przerwy w podawaniu leku - co sześć do ośmiu miesięcy - żeby sprawdzić działania uboczne i przetestować, czy da się ustabilizować zachowanie dziecka także bez podawania leku.
• Przepisanie leku może nastąpić tylko we współpracy ze wszystkimi zaangażowanymi. Tak dzieciom, jak i młodzieży trzeba wyjaśnić potrzebę i następstwa, wziąć poważnie ich lęki i niepokoje.
• Przepisanie leku jest wyjątkiem. Nie stanowi terapii, lecz muszą mu towarzyszyć środki ergoterapeutyczne, terapia poprzez zabawę, terapia zachowania, uzupełnione poradnictwem rodzinnym.

Więcej w książce: Jak wychowywać wyjątkowe dzieci. Poradnik dla rodziców - Jan Uwe Rogge, Bettina Mähler