Narcyzm - skąd takie nim zainteresowanie?

W ostatnim czasie coraz więcej prac badawczych* prowadzonych w ramach psychologii dotyczy narcyzmu. Według psychoanalityków zaburzenia narcystyczne stają się coraz bardziej powszechne.

Zdaniem Christophera Lascha rozpowszechnienie to jest wynikiem warunków społeczno-kulturowych: - Narcyzm wydaje się najlepszym sposobem radzenia sobie z napięciami i niepokojami współczesnego życia. Panujące warunki społeczne uwypuklają cechy narcystyczne, które są obecne, choć w różnym stopniu, w każdym z nas.

Do tych warunków należą: rozniecanie infantylnych pragnień przez reklamę, przypisywanie sobie autorytetu rodzicielskiego przez media i szkołę oraz racjonalizacja życia wewnętrznego wraz z towarzyszącą jej fałszywą obietnicą osobistego spełnienia. Cechy narcystyczne, takie jak łatwość w wywieraniu na innych dobrego wrażenia czy nieumiejętność zawiązywania bliskich relacji, preferują u swoich pracowników duże firmy i organizacje.

Z tych względów w ostatnich latach zdecydowanie wzrosła ilość badań nad osobowościami narcystycznymi.

- W prowadzonych badaniach coraz częściej pojawia się pytanie, czy skojarzony z wysoka samooceną, niekliniczny narcyzm, jest wyrazem psychologicznego nieprzystosowania czy może przeciwnie, oznaką dobrego zdrowia psychicznego - wyjaśniają badaczki.

Przeprowadzone przez zespół badania według autorek przekonująco dowodzą nieobecności emocji negatywnych, lęku, depresji, obronności czy wyparcia. Wyniki w nikłym stopniu wydają się potwierdzać tezę o niestabilnej samoocenie, która miałaby być podstawą pewnych narcystycznych reakcji, w tym reakcji agresywnych.

- Jednocześnie ów zdrowy narcyzm wykazuje ewidentne oznaki tzw. deficytów w relacjach interpersonalnych - zwracają uwagę badaczki. - Wymiar interpersonalny jest dla osób narcystycznych istotnie mniej ważny niż wymiar sukcesu osobistego, osobistej sprawności czy osobistej kompetencji.

Badaczki uważają, że ta specyficzna struktura osobowości jest odpowiedzią na wymagania współczesnej indywidualistycznej kultury, która akcentuje "Ja" i stawia "Ja" wysokie wymagania. Przewidywanie odległych negatywnych skutków narcyzmu, takich ja poczucie pustki, samotności, oparte na oczekiwaniach związanych z poczuciem przynależenia do pewnej wspólnoty nie musi być trafne.

- Wydaje się, że narcyzm jest efektywną adaptacją do rzeczywistości społecznej dopóty, dopóki kultura preferuje wymiar indywidualizmu - podsumowują wyniki badaczki - oraz dopóki sprawne są mechanizmy ucieczki od brzemienia "Ja".

*W nurt tych badań włączyć można badania przeprowadzone przez międzyuczelniany zespół w składzie dr hab. Krystyna Drat-Ruszczak ze Szkoły Wyższej Psychologii Społecznej w Sopocie oraz dr Róża Bazińska z Instytutu Psychologii Uniwersytetu Gdańskiego.