Amuzja, czyli zaburzenie percepcji muzyki

Prezentację "Muzyka w mózgu czyli czym jest amuzja i jak się objawia" przygotowała na X Kielecki Festiwal Nauki studentka psychologii Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Paulina Piotrowska.

Czym jest amuzja i jakie są jej rodzaje?

Amuzja (z gr. amousos) jest specyficznym zaburzeniem z kręgu agnozji słuchowych (brak zdolności rozpoznania czy identyfikowania dźwięków mimo nieuszkodzonej drogi słuchowej) odnoszącym się wyłącznie do dysfunkcji w zakresie percepcji, pamięci, produkcji, czytania i pisania muzyki, które nie jest spowodowane uszkodzeniem słuchu ani deficytami intelektualnymi i motorycznymi.

Amuzja może być wrodzona (congenital amusia) lub nabyta (acquired amusia) na skutek wylewów, wypadków, których następstwem są uszkodzenia mózgu, zwłaszcza płata skroniowego. W każdym typie "głuchoty melodii" można wyróżnić: amuzję sensoryczną, związaną głównie z utratą słuchu muzycznego, lub amuzję motoryczną, objawiającą się utratą zdolności gry na instrumentach muzycznych.

Objawy schorzenia

Amuzja dotyka pacjentów w różny sposób. Pierwsza z opisywanych pacjentek, która ma amuzję nabytą na skutek obustronnego uszkodzenia płatów skroniowych, nie potrafi ani odbierać muzyki, ani przypomnieć sobie żadnej kompozycji, nie potrafi rozróżnić dwóch melodii, ale występują u niej normalne reakcje emocjonalne na słyszaną muzykę - rozróżnia smutne i radosne utwory.

Z kolei cierpiąca na amuzję wrodzoną 60-letnia pacjentka, która nigdy nie "słyszała" muzyki, a pochodziła z bardzo muzykalnej rodziny, w przedszkolu nie rozumiała, co to znaczy "zaśpiewać", a dziś nie potrafi rozróżniać prostych utworów muzycznych, bez problemu potrafi natomiast słyszeć, rozpoznawać, zapamiętywać oraz oceniać mowę i wszystkie inne dźwięki. Co ciekawe w dzieciństwie potrafiła i lubiła stepować, ale bez akompaniamentu muzycznego, potrafiła również wystukać prosty rytm.

Z powodu amuzji Maurice Ravel u szczytu swej kompozytorskiej kariery utracił zdolność czytania nut i rozpoznawania napisanej muzyki, jak również umiejętność grania na pianinie oraz pisania muzyki.

Niektórzy ludzie z amuzją unikają muzyki, ponieważ odbierają ją jako hałas wywołujący stres. "Rzućcie na podłogę w kuchni wszystkie rondle i garnki - oto co słyszę!", "Gdy gra muzyka, słyszę jedynie zgrzyt samochodu" - to wypowiedzi takich osób na temat muzyki.

Inni pacjenci natomiast słuchają muzyki, bo sprawia im to przyjemność. Dotyczy to osób, u których zostaje zachowana zdolność emocjonalnego reagowania na muzykę.

Amuzja dawniej

Kiedyś amuzja była postrzegana jako rezultat braku motywacji czy niewłaściwego ćwiczenia. Pierwszy przypadek amuzji został opisany w 1878 roku, ale dopiero od paru lat badania obejmujące to zaburzenie stają się coraz bardziej popularne i przynoszą więcej istotnych informacji.

Najważniejszą badaczką amuzji jest prof. Isabelle Peretz z Uniwersytetu w Montrealu. Wiele osób mających amuzję dowiedziało się o tym zaburzeniu dzięki książce znanego neurologa Olivera Sacksa zatytułowanej "Muzykofilia".