Czerna: niezwykłe muzeum karmelitańskie

Unikatowe pamiątki po św. Rafale Kalinowskim i nie pokazywana nigdy wcześniej korespondencja Jana Pawła II z o. Leonardem Kowalówką znalazły się m.in. na otwieranym 20 listopada br. w sanktuarium w Czernej k. Krakowa nowym multimedialnym muzeum karmelitańskim.

Autorami tego "muzeum narracyjnego", działającego na emocje za pomocą dźwięku, światła i nowoczesnych technik multimedialnych, są Barbara i Jarosław Kłaputowie - twórcy koncepcji m.in. Muzeum Powstania Warszawskiego, Muzeum Domu Rodzinnego Jana Pawła II w Wadowicach oraz innych realizacji muzealnych ostatnich lat.

Jak wyjaśnia Barbara Kłaput, wystawa w Muzeum karmelitańskim, które zajmuje powierzchnię ok. 350 m. kw., "ma opowiadać o pięknie i prostocie duchowości karmelitańskiej, o wyborze drogi życiowej opartej na ascezie i kontemplacji, o sile modlitwy, służby, ofiary".

Osią wystawy są burzliwe dzieje klasztoru w Czernej - od jego eremickich początków, po dzień dzisiejszy. "W centralnej części muzeum zaaranżowano przestrzeń nawiązującą formą do przedstawień średniowiecznych eremów, mającą symbolizować karmelitańskie «wyjście na pustynię»" - zaznaczyła projektantka. "Wewnątrz obiektu znajdują się symboliczne pustelnie: cztery aranżowane plastycznie strefy tematyczne poświęcone duchowości karmelitańskiej" - dodała.

" Strefy-eremy połączone są między sobą zwieńczonymi łukiem przejściami tworzącymi formę korytarza, który swoim rysunkiem na całej osi muzeum od wejścia po ostatnią scenę ekspozycji, kadruje obrazy filmu poświęconego zwykłym codziennym czynnościom mieszkańców klasztoru" - podkreśliła współautorka koncepcji wystawy.

W stylizowanych bibliotecznych regałach prezentujących dzieła mistrzów Karmelu, umieszczone zostały najstarsze eksponaty: akt fundacyjny eremu, ręcznie przepisywane modlitewniki, przedmioty ofiarowane klasztorowi przez fundatorkę. Za pomocą monitorów przejrzeć można dokumenty związane z powstawaniem klasztoru i przywilejami nadawanymi klasztorowi przez królów m.in. Jana Kazimierza i Stanisława Augusta. Zwiedzający mogą także zapoznać się z fragmentami klasztornych kronik.

Na wielkich drewnianych stołach zaprezentowano przedmioty codziennego użytku należące do dawnych mieszkańców wspólnoty: małe lampki oliwne, zakonne dzwonki, kołatki, tzw. klauzurki (klucze, którymi dawniej otwierało się drzwi wiodące do strefy objętej klauzurą), nożyczki brata zakrystianina, przybory pisarskie skryby zakonnego, konopne trepki, karmelitańskie dyscypliny służące do umartwiania się, tabliczki na tematy kolacji duchownych, matryce do wybijania medalików, kasy klasztorne i wiele innych.

Zebrano także eksponaty związane ze św. Rafałem Kalinowskim, dawnym przeorem klasztoru, pochowanym na tutejszym cmentarzu: używany przez niego Mszał, kapa, ornat, stuła, pamiątki z zesłania na Syberię, krzyż profesyjny Świętego i jego pas pokutny.

Poszczególnym fragmentom muzeum patronują Najświętsza Maria Panna - "Kwiat Karmelu"; prorok Eliasz - wzór świętości karmelitańskiej oraz reformatorzy Karmelu i założyciele karmelitów bosych: św. Teresa z Avila i św. Jan od Krzyża.

Część muzeum poświęcona została także Janowi Pawłowi II i jego związkom z Karmelem.

Pracownia Kłaput Project istnieje od 1997 r. Jej sztandarowy projekt to Muzeum Powstania Warszawskiego - najpopularniejsze muzeum w Polsce. W pracowni Kłaput Project powstały także projekty m.in. bijącego rekordy popularności Muzeum Jana Pawla II w jego domu rodzinnym w Wadowicach, które dziennie ogląda ok. 1,5 tys. osób, otwartego w lipcu Spichlerza Polskiego Rocka w Jarocinie, Muzeum Ordynariatu Wojska Polskiego w Warszawie, Muzeum Sportu w Warszawie, Muzeum Azji i Pacyfiku, Muzeum Jana Pawła II i Prymasa Stefana Wyszyńskiego, centrum muzealnego na Monte Cassino.

Kłaput Project jest autorem ok. 70 wystaw organizowanych w kraju i za granicą. Znakomite recenzje zebrała ich wystawa z okazji beatyfikacji Jana Pawła II w Watykanie. Obejrzało ją 1,5 mln widzów.

Karmelici bosi osiedlili się w Polsce na początku XVII w. za panowania króla Zygmunta III Wazy. Fundatorką klasztoru pustelniczego dla prowincji Ducha Świętego w Czernej była w 1631 roku Agnieszka z Tęczyńskich Firlejowa, wojewodzina krakowska. Klasztor czerneński pełnił funkcję eremu ponad 170 lat. Był oazą życia duchowego całej prowincji polskiej i litewskiej.

W wieku XVII klasztor nękały wojska szwedzkie, moskiewskie, saskie oraz najeżdżali go konfederaci warszawscy i sandomierscy. Po rozbiorach Polski erem został zlikwidowany, a kościół pustelniczy został udostępniony dla ogółu wiernych. W tym czasie powołano do istnienia Bractwo Szkaplerzne. Wkrótce Czerna zasłynęła jako silny ośrodek życia religijnego i kultu Matki Bożej. W 1864 r., w wyniku ostatniej serii kasat klasztorów katolickich na ziemiach polskich, przestała istnieć Prowincja Polska Karmelitów Bosych. Klasztor w Czernej, który ocalał jako jedyny, został podporządkowany bezpośrednio definitorium generalnemu Zakonu, a następnie w 1875 r. przyłączony do Prowincji Austro-węgierskiej.

W 1882 r. przeorem w Czernej został o. Rafał Kalinowski, uczestnik powstania styczniowego, zesłaniec syberyjski, wychowawca księcia Augusta Czartoryskiego. Doprowadził on nie tylko do odnowienia czerneńskiego klasztoru, ale i ponownego rozwoju karmelitów bosych na ziemiach polskich.

Przez okres okupacji klasztor prowadził działalność duszpasterską. 24 sierpnia 1944 roku Niemcy zastrzelili czerneńskiego nowicjusza br. Franciszka Powiertowskiego. Cztery dni później zamordowany został także przeor klasztoru o. Alfons Maria Mazurek , beatyfikowany przez Jana Pawła II w 1999 r.

Dziś Czerna jest jednym z najważniejszych sanktuariów maryjnych w Polsce. Słynący łaskami wizerunek Matki Bożej Szkaplerznej, znajdujący się w ołtarzu kościoła, od ponad 350 lat cieszy się niesłabnącym kultem wiernych. 17 marca 1988 r. został ukoronowany koronami papieskimi.

Ważnymi momentami w dziejach tego miejsca były beatyfikacja w 1983 r., a następnie kanonizacja w 1991 o. Rafała Kalinowskiego.