Kardynał Franz König był wielkim prorokiem

Znaczenie kard. Franza Königa dla budowania zjednoczonej Europy podkreślił 1 sierpnia abp Józef Życiński w kazaniu podczas Mszy św. w 105. rocznicę urodzin zmarłego w 2004 r. byłego arcybiskupa Wiednia. Metropolita lubelski przypomniał, że kard. König, jako jedna z wybitnych postaci Soboru Watykańskiego II „był wielkim prorokiem” i jednym z wiodących architektów nowej Europy o chrześcijańskich korzeniach.

Metropolita lubelski przypomniał też charakterystyczne powiedzenie byłego arcybiskupa Wiednia: „Jeśli orędzie Chrystusowe jest rzeczywiście tym, czym być powinno, to musi też potrafić znaleźć odpowiedzi na pytania poszukujących ludzi współczesnych”. Tradycja, to „próba ognia, a nie popiołu” – podkreślił abp Życiński.

Hierarcha przypomniał fragment legendarnego wystąpienia kard. Königa na forum austriackich związków zawodowych w 1973 r. Ówczesny arcybiskup Wiednia powiedział wówczas, że nie jest biskupem żadnej ze skonfliktowanych partii politycznych, ani też biskupem przedsiębiorców, związkowców, chłopów czy mieszkańców miast. „Jestem biskupem wszystkich katolików” – powiedział wówczas kard. König, podkreślając tymi słowami znaczenie „chrześcijańskiego uniwersalizmu w podzielonym świecie”.

Dziedzictwo kard. Königa zobowiązuje – powiedział abp Życiński. Przypomniał, że kard. Franz König – przy wspólnym wsparciu kardynałów Stefana Wyszyńskiego i Karola Wojtyły, późniejszego papieża Jana Pawła II, miał „odważną wizję” działania na rzecz nowej Europy po katastrofie II wojny światowej.

Owocem tej wizji był m.in. Instytut „Janineum”, który ze wsparciem kardynałów Königa i Wyszyńskiego założyła w 1957 r. obecnie 85-letnia Lonny Glaser. Stypendyści tego Instytutu odgrywają dziś ważną rolę w życiu kulturalnym, a także w demokratycznych instytucjach, które powstały po upadku żelaznej kurtyny w Polsce i innych krajach Europy Wschodniej.

Jeśli dziś mówimy o wspólnym budowaniu nowej Europy i umacnianiu jej chrześcijańskich korzeni, to oznacza to jednocześnie wzięcie sobie za przykład „stylu Maryi” i życie „w duchu błogosławieństw” – stwierdził abp Życiński.

Znaczenie działalności „Janineum” podkreślił również przełożony sanktuarium w Mariazell, o. Karl Schauer. Jego zdaniem, w czasach „żelaznej kurtyny” kard. König podjął inicjatywę mającą na celu umożliwienie wymiany naukowcom i artystom z krajów rządzonych wówczas przez komunistów. Stypendyści „Janineum”, a jest ich ok. sześciu tysięcy, stali się więc „pionierami nowej, zjednoczonej Europy” – podkreślił o. Schauer. W bardzo osobistych słowach podziękował za to obecnym na Mszy św. Lonny Glaser i jej następczyni – córki Anny.

O. Schauer zwrócił też uwagę, że Mariazell zawsze było „stronami rodzinnymi” kard. Königa. „Tu jako dziecko odkrył, że ludzie mówią różnymi językami i mają różne tradycje” – przypomniał duchowny i dodał, że dzięki temu doświadczeniu kard. König zawsze interesował się chrześcijanami różnych wyznań, ludźmi innej wiary, poszukującymi i wątpiącymi, a także niewierzącymi. Wraz z nimi starał się zawsze rozważać trzy podstawowe pytania: „Skąd przychodzę, dokąd zmierzam i czemu służy moje życie?”.

Kard. Franz König (1905-2004) przez wiele lat uchodził za jedną z najbardziej wpływowych postaci Kościoła powszechnego. Jego nazwisko znane jest na świecie w nawiązaniu do takich pojęć, jak „dialog” i „tolerancja”, a soborowa Deklaracja o stosunku Kościoła katolickiego do religii niechrześcijańskich „Nostra Aetate” z 1965 r. była przez niego w znacznej mierze inspirowana.

Jako metropolita wiedeński kardynał zdobył sobie przydomek „motoru duszpasterstwa”. Często odwiedzał parafie, ale składał też wizyty w zakładach pracy i szkołach, pragnąc mieć bliskie kontakty zarówno z ludźmi pracy, jak i z młodzieżą. Zwołał i w latach 1969-71 przewodniczył Synodowi Metropolii Wiedeńskiej, a w 1973 r. – krajowemu synodowi Kościoła katolickiego w Austrii, przyczyniając się w ten sposób do „wewnętrznej odnowy” Kościoła w swoim kraju.

Uważał, że geograficzne położenie jego archidiecezji w samym sercu Europy nakłada na nią obowiązek przezwyciężania izolacji Kościoła w krajach rządzonych przez komunistów. Przyczynił się do nawiązania przez Kościół katolicki Austrii kontaktów z sąsiednimi krajami bloku wschodniego. Jako pierwszy „zachodni” kardynał podróżował do krajów wschodnioeuropejskich, m.in. wielokrotnie odwiedzał Polskę.

Innym ważnym elementem działalności arcybiskupa Wiednia były jego kontakty ekumeniczne ze wschodnimi Kościołami chrześcijańskimi. Szczególną rolę odgrywa tu do dziś założona przez niego w 1964 r. fundacja „Pro Oriente”, która skierowała swoją działalność zwłaszcza na kontakty ze starożytnymi Kościołami Wschodu (niechalcedońskimi).

Wyrazem uznania dla roli, jaką kard. König pełnił w Kościele powszechnym, było mianowanie go przez Pawła VI pierwszym przewodniczącym utworzonego w 1965 r. Sekretariatu dla Niewierzących. Funkcję tę pełnił do 1981 r., pozostając jednocześnie arcybiskupem wiedeńskim.

Kardynał znany był też jako naukowiec, specjalista w dziedzinie religii niechrześcijańskich. W 1951 r. wydał książkę „Chrystus a religie świata”, która stała się fundamentalną pozycją porównawczych nauk o religii i była wielokrotnie wznawiana. W 1956 r. ukazał się jego „Słownik pojęć religijnych”, tłumaczony również na język polski. Podczas Międzynarodowego Kongresu Eucharystycznego w Bombaju w 1964 r. przewodniczył dyskusji międzyreligijnej z udziałem przedstawicieli największych religii świata. Często ogłaszał też publikacje przyczyniające się do dialogu Kościoła katolickiego z judaizmem i islamem.

Oddzielną sprawą, która zawsze interesowała arcybiskupa Wiednia, był dialog między religią a nauką. Także w tej dziedzinie podejmował on liczne inicjatywy, np. w lipcu 1968 r. zorganizował spotkanie laureatów Nagrody Nobla na temat przezwyciężenia „syndromu” Galileusza w stosunkach między Kościołem a naukami świeckimi.

Były arcybiskup Wiednia był laureatem licznych nagród. Ostatnią, w 1998 r. była Nagroda św. Adalberta – Wojciecha za wkład w integrację duchową i kulturalną Europy Środkowej i Wschodniej z resztą naszego kontynentu. Wręczając ją prezydent Niemiec Roman Herzog powiedział, że kardynał jest „wybitnym budowniczym mostów pojednania między Wschodem a Zachodem”.