Kilka kalendarzy w życiu religijnym mieszkańców Podlasia

Kilku kalendarzy używają w życiu religijnym mieszkańcy województwa podlaskiego różnych wyznań. Oprócz powszechnie używanego gregoriańskiego, w którym rozpoczął się rok 2024, są to kalendarze juliański i księżycowy. Według nich, nowy rok dopiero nadejdzie.

Województwo podlaskie jest uważane za region najbardziej zróżnicowany narodowościowo i religijnie. Są tu największe w kraju skupiska mniejszości białoruskiej (tradycyjnie związanej z prawosławiem) czy litewskiej, a także wyznających islam polskich Tatarów. Formalnie Polski Autokefaliczny Kościół Prawosławny (PAKP) korzysta w roku liturgicznym z kalendarza juliańskiego, czyli tzw. starego stylu. Jak szacują prawosławni hierarchowie, ponad 90 proc. cerkiewnych parafii obchodzi święta religijne właśnie według tego kalendarza. Oznacza to, że święta wiernych tego Kościoła (ale np. nie Wielkanoc, której data wyliczana jest w nieco inny sposób) są o trzynaście dni przesunięte w stosunku do powszechnego kalendarza gregoriańskiego.

Wigilia Bożego Narodzenia przypada w kalendarzu juliańskim 6 stycznia (24 grudnia w kalendarzu gregoriańskim), a ostatni dzień starego roku juliańskiego i pierwszy nowego – odpowiednio 13 i 14 stycznia. Dlatego przynajmniej część prawosławnych w woj. podlaskim, w nocy z niedzieli na poniedziałek, czyli z 31 grudnia na 1 stycznia, nie uczestniczyła w okolicznościowych imprezach sylwestrowych i ten moment świętowała skromnie lub wcale, bo trwa u nich post przygotowujący do świąt Bożego Narodzenia, które są przed nimi.

W jeszcze innym terminie przypada początek roku w kalendarzu księżycowym, którego w życiu religijnym używają polscy wyznawcy islamu, a wśród nich – polscy Tatarzy. Największe ich skupiska także są w województwie podlaskim. Kalendarz księżycowy bierze swój początek od ucieczki (zwanej też emigracją lub wywędrowaniem) Mahometa z Mekki do Medyny w 622 r. według kalendarza gregoriańskiego. Rok w kalendarzu księżycowym jest krótszy od tradycyjnego (ma 354 dni), więc główne święta islamskie i sam początek roku ulegają ciągłym przesunięciom względem kalendarza powszechnego. Jak podał Muzułmański Związek Religijny w RP (MZR), najbliższy muzułmański Nowy Rok przypadnie 7 lipca. Będzie oznaczał rozpoczęcie 1446 r. według kalendarza księżycowego.

Wszystkie te daty nowego roku uwzględnia wielokulturowy i wielowyznaniowy kalendarz wydawany przez miasto Białystok. Są w nim oznaczone nie tylko święta państwowe, ale też religijne: katolickie, prawosławne, żydowskie i muzułmańskie.

Prawosławie jest drugim, co do liczby wiernych, wyznaniem w Polsce. Hierarchowie PAKP liczbę wiernych w kraju szacują na 450-500 tys. W Narodowym Spisie Powszechnym przeprowadzonym w 2021 roku przynależność do Kościoła prawosławnego w Polsce zadeklarowało (pytanie o wyznanie było dobrowolne, można było odmówić na nie odpowiedzi) niecałe 151,7 tys. osób.

Przedstawiciele władz MZR szacują, że do związku należy ok. 5 tys. osób, przede wszystkim polskich Tatarów. W ostatnim spisie powszechnym przynależność do tego związku wyznaniowego zadeklarowało 2,2 tys. osób.