Jak wsłuchiwać się w głos wiernych?

W dobie demokracji, vox populi, czyli głos ludu to ważki argument. Sam papież Franciszek zachęca do tego, by duszpasterze nie zawsze szli na czele stada, lecz nieraz w jego środku lub gdzieś przy końcu, aby mogli lepiej wsłuchiwać się w głos wiernych.

"Ludzie tego oczekują", "widzowie chcieliby...", "spotykam zatroskanych...", "ale większość uważa" - takie stwierdzenia mają uzasadniać oskarżenia, insynuacje czy wręcz obalać racjonalną argumentację. Dzieje się tak też w Kościele. Do takiej argumentacji ucieka się (nie tylko ostatnio) sławny ze swojej opozycji wobec papieża emerytowany kardynał Burke.

Przykłady można mnożyć. Czy należy się z nimi liczyć? Często wydają się wytrychem zastępującym poważną argumentację. Bo co z tego, że nawet znamy wyniki sondaży? Czy mamy podejmować decyzje pod publiczkę? Weźmy za przykład pewien autentyczny sondaż, choć sprzed kilku lat (celowo stary, by nie wchodzić w bieżącą polemikę).

"78 proc. wszystkich katolików opowiada się za stosowaniem środków antykoncepcyjnych niezgodnych z nauczaniem Kościoła. Stosowanie środków antykoncepcyjnych popiera ponad 90 proc. katolików w Argentynie, Kolumbii, Brazylii, Hiszpanii i Francji. Mniejsze poparcie dla tych środków wykazują na Filipinach (68 proc.), w Kongo (44 proc.) i Ugandzie (43 proc.). W USA stosuje je 79 proc. katolików. Za stosowaniem środków antykoncepcyjnych opowiada się 75 proc. polskich katolików.

Stanowisko Kościoła w kwestii wyświęcania kobiet na księży popiera 80 proc. katolików w Afryce i 76 proc. na Filipinach, 36 proc. w USA i 30 proc. w Europie, przy czym w Polsce 53 proc., podczas gdy w Hiszpanii 17 proc.

Najbardziej kontrowersyjną kwestią pozostają małżeństwa homoseksualne: przeciwnych im jest 99 proc. katolików afrykańskich i 40 proc. w USA.

19 proc. katolików w Europie i 30 proc. w Ameryce Łacińskiej zgadza się z nauką Kościoła w kwestii małżeństwa i z wykluczeniem komunii świętej katolików rozwiedzionych i żyjących w świeckim związku. Wykluczenie to akceptuje 75 proc. katolików w krajach afrykańskich, podczas gdy np. we Francji 17 proc., w Hiszpanii - 12 proc., a w Polsce - 31 proc.

Wśród polskich katolików 13 proc. uważa, że aborcja w ogóle nie powinna być dopuszczalna, 73 proc. - że dopuszczalna może być tylko w niektórych przypadkach i tylko 9 proc. opowiada się za jej dopuszczalnością we wszystkich przypadkach.

Za małżeństwem księży opowiada się 61 proc. polskich katolików, 73 proc. hiszpańskich, a francuskich - 86 proc. Odpowiednio za wyświęcaniem kobiet - 38 proc. w Polsce, 78 proc. w Hiszpanii i 83 proc. we Francji.

Przeciwnych małżeństwom homoseksualnym jest 78 proc. katolików polskich, a 27 proc. hiszpańskich i 51 proc. francuskich. Badaniem objęto 12 036 katolików w Ameryce Łacińskiej (Argentynie, Brazylii, Kolumbii i Meksyku), Afryce (Republice Demokratycznej Konga, Ugandzie), Europie (Francji, Hiszpanii, we Włoszech i w Polsce), na Filipinach i w USA. W krajach tych mieszka 61 proc. wszystkich katolików, czyli 1,2 mld osób.

Margines błędu badania przeprowadzonego przez ośrodek Bendixen & Amandi International wynosi 0,9 proc.".

Tyle badań. Wiemy, że te procenty się zmieniają, nieraz bardzo szybko i znacząco, np. pod wpływem drastycznych wydarzeń, zwykłej propagandy (zarządzanie strachem to wielowiekowy sposób na "rząd dusz") albo nagłośnienia rzeczowej dyskusji.

Z drugiej strony nie możemy polegać tylko na zdaniu kilku znajomych, na opinii zamkniętej grupy przyjaciół (np. na Facebooku). Badania opinii publicznej przydają się. Ich ignorowanie to pewnie błąd. Jak więc wsłuchiwać się w głos ludu?

W duchu Franciszkowym warto pamiętać o słuchaniu peryferii. One są właśnie peryferiami też dlatego, bo słabo je słychać. Niewiele mają miejsca w mediach i wśród ważnych tego świata, też świata kościelnego. Jeżeli sami nie możemy tam dotrzeć, dobrze by było poczytać tych, którzy tam dotarli.

A druga "wskazówka" jest bardziej duchowa, lecz, jak mi się wydaje, nie mniej praktyczna. Dobrze od czasu do czasu posłuchać, jak ludzie się modlą. A dokładniej, o co się modlą. Oczywiście nie chodzi o przygotowane im wcześniej formułki lub powielanie takowej bezrefleksyjnie.

Tworząc we wspólnotach kościelnych przestrzeń do wyrażania tego, co ludzie mają w sercu, trochę mimochodem stwarzamy okazję do wsłuchiwania się w głos ludu, który jest też głosem Ducha Świętego. Istnieją oczywiście wyjątki i trzeba je brać pod uwagę, ale ludzie nawet narzekają inaczej wobec Boga, a inaczej w swoim gronie.

Modlitwę formułujemy wobec Boga i to zmienia naszą perspektywę. Nasz głos jakoś bardziej jest natchniony, jakoś bardziej jest Boży. Vox populi, vox Dei. Spróbuj zrobić sobie takie ćwiczenie: gdy pozwoliłeś sobie na takie czy inne komentarze, zamień je potem w szczerą modlitwę i zobacz, co się wtedy zmieniło.

Jacek Siepsiak SJ - dyrektor naczelny Wydawnictwa WAM i redaktor naczelny kwartalnika "Życie Duchowe"