Krzyż powieszony bez wiary w urzędzie

Obecność krzyża w przestrzeni publicznej jest konieczna. Nie może jednak mieć miejsca kosztem religijnego przesłania, jakie ten znak niesie od stuleci, adresując je nie tylko do chrześcijan.

Przy wejściu do wszystkich urzędów podległych rządowi krajowemu Bawarii 1 czerwca br. mają zawisnąć krzyże. Taką decyzję ogłosił gabinet w Monachium, kierowany przez Markusa Södera z Unii Chrześcijańsko-Społecznej (CSU). Ogłoszono ją we wtorek, 24 kwietnia. Tego samego dnia bawarski premier w holu swojej kancelarii zawiesił ozdobny krzyż, który jego poprzednikowi podarował przed laty ówczesny arcybiskup Monachium kardynał Friedrich Wetter. Jak informują media, krzyż ten został poświęcony, czyli z pewnością jest przeznaczony do użytku religijnego.

Informując o nowym zarządzeniu Markus Söder kilkukrotnie podkreślił, że krzyże w państwowych instytucjach nie będą znakami religijnymi, lecz "wyznaniem tożsamości i dziedzictwa kulturowego" Bawarii i Niemiec. W uzasadnieniu rozporządzenia bawarskiego rządu można przeczytać: "Krzyż jest podstawowym symbolem kulturowej tożsamości zachodniego świata chrześcijańskiego". Premier Söder zapewnił, że krzyż przy wejściu do państwowego urzędu nie jest naruszeniem wymogu neutralności światopoglądowej i religijnej. Według bawarskiego polityka stoi on za elementarnymi wartościami takimi jak miłość bliźniego, ludzka godność i tolerancja. Ma być umieszczany w urzędach jako "widoczny znak uznania podstawowych wartości porządku prawnego i społecznego".

Do inicjatywy pozytywnie odniósł się arcybiskup Bambergu Ludwig Schick. Pochwalił ją też ewangelicki biskup Bawarii oraz przewodniczący Rady Kościołów Ewangelickich w Niemczech (EKD) Heinrich Bedford-Strohm. Zdaniem katolickiego hierarchy, jest czymś dobrym, zawiesić krzyż tłumacząc, że jest to znak jedności, pojednania, pokoju, braterstwa, solidarności. Reprezentant społeczności ewangelickiej zwrócił uwagę, że dzięki takim decyzjom, jak te podjęte w Bawarii,  religia nie pozwala się "wypędzić" do sfery prywatnej, staje się częścią życia publicznego.

Warto jednak odnotować jeszcze jeden ważny komentarz abp. Schicka do całej sprawy. Stwierdził on stanowczo w jednym z wywiadów, że "krzyż nie jest znakiem tożsamości jakiegokolwiek kraju czy państwa". To istotne zastrzeżenie.

O obecności krzyża w miejscach publicznych i w instytucjach niezwykłej wagi słowa wygłosił papież Jan Paweł II w Zakopanem w 1997 roku. Wzywał wtedy z mocą: "Brońcie krzyża, nie pozwólcie, aby Imię Boże było obrażane w waszych sercach, w życiu społecznym czy rodzinnym". Zachęcał do dziękowania Bożej Opatrzności za to, że krzyż powrócił do polskich szkół, urzędów publicznych, szpitali. "Niech on tam pozostanie! Niech przypomina o naszej chrześcijańskiej godności i narodowej tożsamości, o tym, kim jesteśmy i dokąd zmierzamy, i gdzie są nasze korzenie. Niech przypomina nam o miłości Boga do człowieka, która w krzyżu znalazła swój najgłębszy wyraz" - mówił wtedy Papież Polak. W tych kilku zdaniach precyzyjnie i jednoznacznie określił sens i cel umieszczania krzyża w przestrzeni publicznej. Nie ma tu mowy o oderwaniu krzyża od jego religijnego przesłania.

W powracających z pewną regularnością nie tylko w Polsce dyskusjach o obecności krzyża w przestrzeni publicznej niejednokrotnie pojawia się argument, że współcześnie krzyż jest nie tylko, a nawet nie przede wszystkim, symbolem religijnym, lecz niesie przesłanie kulturowe, cywilizacyjne, tożsamościowe itp. Niektórzy chętnie sięgają do formuły wypracowanej kilka lat temu (w 2011 r.) przez Europejski Trybunał Praw Człowieka, gdy rozpatrywał on sprawę krzyży na ścianach szkół publicznych we Włoszech. Stwierdzono wówczas, że krzyż jest "symbolem pasywnym", który - w domyśle - nie niesie skutecznego przesłania o charakterze religijnym. Odwoływanie się do takiego uzasadnienia dla umieszczania krzyży w miejscach publicznych, a także w instytucjach, przez wierzących chrześcijan wydaje się co najmniej zastanawiające. Faktycznie może się okazać domyślną zgodą na rugowanie treści religijnych ze sfery publicznej, a także na instrumentalizację i ideologizację znaku krzyża. Na jego "odreligijnienie", laicyzację. Oderwanie od wiary, której jest pełnym treści symbolem.

W marcu br. Papież Franciszek w rozważaniu przez modlitwą Anioł Pański mocno zaakcentował, że krzyż jest znakiem religijnym, który należy kontemplować i rozumieć. Pytał o to, w jaki sposób patrzymy na krzyż. Czy traktujemy go np. jako dzieło sztuki, skupiając się na wrażeniach estetycznych czy też spoglądamy do wnętrza, wchodząc w rany Jezusa, aż do Jego serca? "Nie zapominajcie o tym: patrzcie na krzyż, ale spójrzcie na niego od wewnątrz" - zachęcał Franciszek.

Obecność krzyża w przestrzeni publicznej jest konieczna. Nie może jednak mieć miejsca kosztem religijnego przesłania, jakie ten znak niesie od stuleci, adresując je nie tylko do chrześcijan.

ks. Artur Stopka - dziennikarz, publicysta, twórca portalu wiara.pl; pracował m.in. w "Gościu Niedzielnym", radiu eM, KAI