Szopka to nie choinka

O szopce mamy tak wiele do powiedzenia, że nawet tworzymy kabarety. O choince tyle samo, co o ogrodowym krasnalu.

Wiele lampek zapala się na Święta lub na zakupy przedświąteczne. Ma być miło, więc stawia się lub wiesza choinki i skarpety. Muzyka powinna być „zakupowa”, by lżej się wydawało na prezenty. Wystawy sklepowe mają swoją utrwaloną bożonarodzeniową rolę społeczną. W tym stylu świecą ulice, domy, mieszkania i kościoły. Pandemia pewnie niewiele tu zmieni. Bo ludzie potrzebują owego „zabłyszczenia”.

Na szczęście jest też coś takiego jak tradycja budowania szopki. Zagrożona tradycja. I to nie zagrożona jakimiś zakazami, ale tym, że chce się z niej zrobić tylko błyszczący bibelot do postawienia na placu, przy prezbiterium lub na stole. A to nie jest błyskotka! To historia do opowiedzenia i do wysłuchania.

Mniej lub bardziej kiczowate figurki mogą „zdobić” nasze domy i balkony. Mogą tam postać jakiś czas, jeśli nam się podobają. Ale szopka nie temu służy. Ona jest jak wyjście do teatru, jak zatrzymanie się przy ulicznym happeningu, jak wysłuchanie poruszającego kazania. Nie chodzi o to, by było miło, choć jej historia może być wzruszająca. Ona ma poruszyć jak spektakl. Stąd czerpie często z metod teatralnych.

Niektórzy atakując teraz szopkę na placu św. Piotra w Watykanie, argumentują tak, jakby chodziło tylko o choinkę. Ma tylko cieszyć kolorami i być milusińska, tak by nie była zagadką dla dzieci. Gdyby iść tym tropem, to trzeba by wszystkie ogrody zoologiczne zredukować do zagrody z kózkami.

Wg tych przeciwników powinna w centrum wyeksponować Jezuska. Tradycja neapolitańska każe budować całą kamienicę lub fragment miasta i pokazywać różne warstwy społeczne oraz zawody pośród miejskiego zgiełku, a sam żłóbek z Jezuskiem umieszczać nie w apartamentach ma pierwszym piętrze, lecz gdzieś na marginesie pod schodami oficyny. Bo taka jest pełna dramaturgii historia Tego, dla którego narodzin zabrakło miejsca… I ważne jest to, gdzie tego miejsca brakuje.

Chcą też, by była taka jak za św. Franciszka. Ale jego szopka była żywa. I ludzie, i zwierzęta. To było przedstawienie. Gdyby klasykę odgrywać ciągle tak samo, toby znaczyło, że ta sztuka nie ma nam już nic do powiedzenia. Byłaby bezradna wobec pandemii i jej przyczyn (np. „przemysłowego” zagęszczenia ludzi i zwierząt), wobec światowych wyzwań ekumenicznych czy wobec nowych perspektyw zdobywania kosmosu.

Autorzy z Watykanu nie tylko chcą nam opowiedzieć wielowymiarową story, zapraszają i nas do tworzenia opowiadań wobec ich dzieła. I to jest różnica między żłóbkiem a drzewkiem: o szopce mamy tak wiele do powiedzenia, że nawet tworzymy kabarety i szkolne teatrzyki, a o choince tyle samo, co o ogrodowym krasnalu.