Pomiędzy sekularyzacją a religijnym ożywieniem

Tydzień przed pielgrzymką Benedykta XVI do Niemiec, polscy i niemieccy socjologowie dyskutują nad sytuacją religii w ich krajach oraz zastanawiają się nad podobieństwami oraz różnicami religijności Polaków oraz Niemców. W Krakowie zakończy się dziś Kongres Naukowy Polskich i Niemieckich Socjologów Religii.

Prof. Michael Hainz z Monachium określa polską religijność mianem "wertykalnej", ponieważ, jego zdaniem, "wyraża się ona głównie w zwyczajowych formach modlitwy, różnorodnych rytuałach i nabożeństwach". Według socjologa polski katolicyzm jest w tym wymiarze jakby przeciwieństwem Kościoła silnej struktury - wymiaru "horyzontalnego".

W czasie konferencji wielokrotnie diagnozowano kryzys Kościoła katolickiego w Niemczech, natomiast na temat sytuacji Kościoła w Polsce opinie nie były tak jednoznaczne. Z jednej strony wskazywano na jego zreformowaną w 1992 i wciąż "uszczelnianą" strukturę instytucjonalną, co podkreślała prof. Elżbieta Firlit i "żywotność religii", która wciąż jest przestrzenią wolności, na co z kolei zwracał uwagę prof. Krzysztof Koseła.

Jednak, jak podkreślał ks. prof. Janusz Mariański, w Polsce widać już zjawisko "pełzającej sekularyzacji. Na spadek praktyk religijnych wracał uwagę ks. prof. Witold Zdaniewicz, dyrektor pallotyńskiego Instytutu Statystyki Kościoła Katolickiego, zaś prof. Józef Baniak z UAM mówił o problemach kandydatów do kapłaństwa.

Wśród niemieckich socjologów przebijała się raczej teza o nieuchronnym zmierzaniu Polski śladami Niemiec. Uczestnicy kongresu zwracali uwagę, że religijność Polaków jest przeciwieństwem braku religijności Niemców. Pojawiały się nawet stwierdzenia o "polskim cudzie" zaprzeczającym teorii sekularyzacji, zakładającej że modernizacja społeczeństwa skutkuje jego zeświecczeniem.

Pierwszy Wspólny Kongres Naukowy Polskich i Niemieckich Socjologów Religii odbyła się w dniach od 15 do 17 września w Krakowie w Wyższej Szkole Filozoficzno-Pedagogicznej Ignatianum. Głównymi organizatorami Konferencji są polskie i niemieckie Towarzystwa Socjologiczne.