Rada Prawna KEP o formalnej apostazji

Sekretarz Rady Prawnej ks. dr Andrzej Maćkowski oświadczył, iż dokument Konferencji Episkopatu Polski "Zasady postępowania w sprawie formalnego aktu wystąpienia z Kościoła", co do meritum, nie stracił swej ważności, chociaż - jako że nie jest to dekret ogólny KEP - aby mógł on być zastosowany w konkretnej diecezji, wymaga stosownego zarządzenia biskupa diecezjalnego. Poinformował również, że na forum Rady Prawnej KEP trwają prace nad rewizją tego dokumentu, a w najbliższym czasie będzie on poddany dyskusji i na nowo zatwierdzony przez zebranie plenarne Konferencji Episkopatu Polski.

Poniżej pełny tekst wypowiedzi udzielonej KAI przez sekretarza Rady Prawnej Episkopatu Polski ks. dr. Andrzeja Maćkowskiego:

W związku z "zawirowaniami" powstałymi wobec publikacji prasowej dotyczącej aktu formalnego wystąpienia z Kościoła katolickiego, po konsultacji z Ks. Abp. Andrzejem Dzięgą, Przewodniczącym Rady Prawnej KEP, pragnę wyjaśnić, że wydanie przez Benedykta XVI motu proprio "Omnium in mentem" z dnia 26 października 2009 r. nie zmienia faktu, że istnieje w Kościele katolickim jako jedna z form apostazji instytucja nazywana aktem formalnym wystąpienia z Kościoła katolickiego. Czym ona jest, określa dokument, o randze dekretu ogólnego, Papieskiej Rady ds. Tekstów Prawnych "Actus formalis defectionis ab Ecclesia catholica", ogłoszony po zatwierdzeniu (recognitio) przez Papieża Benedykta XVI w dniu 13 marca 2006 r. Co więcej, dokument ten posiada charakter interpretacji autentycznej tej właśnie instytucji kanonicznej, co oznacza, że obowiązuje ona wszystkich wiernych.

Głównym celem tego dokumentu jest zaś zwrócenie uwagi na to, że akt formalny wystąpienia z Kościoła katolickiego, aby takim był, powinien być aktem apostazji, czyli aktem woli, skierowanym na zerwanie więzów wiary, łączących daną osobę z Kościołem katolickim. Innymi słowy, akt formalny wystąpienia z Kościoła katolickiego to akt apostazji, który - co z bólem serca należy stwierdzić - był dokonywany przez niektórych członków Kościoła już od pierwszych wieków jego istnienia.

W odniesieniu zaś do motu proprio "Omnium in mentem" Benedykta XVI z dnia 26 października 2009 r. warto przypomnieć, iż to właśnie dokument Papieskiej Rady ds. Tekstów prawnych nt. apostazji, określanej w jej zewnętrznym wymiarze jako akt formalny wystąpienia z Kościoła katolickiego, z dnia 13 marca 2006 r., stał u podstaw dyskusji, która doprowadziła do decyzji papieskiej o wyeliminowaniu wystąpienia z Kościoła katolickiego jako okoliczności zwalniającej osoby dopuszczające się tego rodzaju aktu od zachowania przepisów prawa małżeńskiego Kościoła katolickiego. Było to spowodowane tym, iż niemałe grono kanonistów miało wątpliwości, czy dotychczas dokonywane akty apostazji z powodów finansowych - na przykład na terenie Niemiec - były nimi rzeczywiście, a w konsekwencji stawiało pytania o pozycję kanoniczną katolików, którzy dokonali tego rodzaju "niejasnych" aktów apostazji. W efekcie podjęte rozwiązanie wraca do wiekowej tradycji, która stała na stanowisku, iż osoba ochrzczona w Kościele katolickim lub do niego przyjęta związana jest prawem Kościoła, niezależnie od faktu dokonania przez nią aktu apostazji. Aczkolwiek nie zmienia to faktu, iż aktu apostazji można dokonać, także w formie określanej w jej zewnętrznym wymiarze jako akt formalny wystąpienia z Kościoła katolickiego.

Jeśli zaś chodzi o dokument Konferencji Episkopatu Polski "Zasady postępowania w sprawie formalnego aktu wystąpienia z Kościoła", należy zauważyć, że jest on dokumentem w pełni odpowiadającym duchowi dokumentu Papieskiej Rady ds. Tekstów Prawnych z dnia 13 marca 2006 r., gdyż stoi na straży, aby formalny akt wystąpienia z Kościoła katolickiego był odnotowywany tylko i wyłącznie wówczas, gdy jest aktem apostazji. Jego celem jest zaproponowanie duchownym sposobu postępowania, mającego im pomóc nabyć pewności, że osoba zgłaszająca się do kancelarii parafialnej w sprawie zgłoszenia aktu formalnego wystąpienia z Kościoła katolickiego rzeczywiście ma wolę dokonania aktu apostazji. Wobec bowiem tylko takiej sytuacji, ze względu na prawo każdej osoby ludzkiej do wolności religijnej, Kościół - jeszcze raz to powtórzę - z bólem serca przyjmuje do wiadomości taką decyzję.

Ponadto należy stanowczo oświadczyć, że dokument KEP "Zasady postępowania w sprawie formalnego aktu wystąpienia z Kościoła", co do meritum, nie stracił swej ważności, chociaż trzeba przypomnieć - jako że nie jest to dekret ogólny KEP - aby mógł on być zastosowany w konkretnej diecezji, wymaga stosownego zarządzenia kompetentnego biskupa diecezjalnego.

Chciałbym także zaznaczyć, iż interesujący nas dokument KEP odnosi się w pewnych punktach do kwestii związanych z prawem małżeńskim, na nowo rozstrzygniętych w dniu 26 października 2009 r. Stąd wymaga rewizji i aktualnie dokonywana jest ona na forum Rady Prawnej KEP. W prowadzonych pracach myśli się również o zmianach terminologii, aby język zastosowany w tym dokumencie był bardziej odpowiadający wielowiekowej tradycji kanonistycznej, która raczej operowała terminem apostazji w miejscu terminu formalnego aktu wystąpienia z Kościoła katolickiego. Dlatego też w najbliższym czasie będzie on poddany dyskusji i na nowo zatwierdzony przez Zebranie Plenarne KEP.

Ks. dr Andrzej Maćkowski
Sekretarz Rady Prawnej KEP