Sąd: kielecka syngoga własnością miasta

Krakowski sąd apelacyjny oddalił w piątek apelację gminy żydowskiej w sprawie własności synagogi - obiekt pozostaje nadal w zarządzie miasta Kielce. Spór o budynek dawnej synagogi przy al. IX Wieków Kielc toczy się między gminą żydowską, a Kielcami od 1999 roku.

Sprawę miała rozstrzygnąć Komisja Regulacyjna ds. Gmin Wyznaniowych Żydowskich, ale po 12. latach prac zakończyła postępowanie bez orzeczenia. W efekcie gmina żydowska skierowała pozew do sądu w Kielcach. Zgodnie z jego decyzją z października 2013 r., pozew gminy żydowskiej w sprawie przeniesienia własności został oddalony.

Według kieleckiego sądu, Towarzystwa Pomocy Ubogim Wyznania Mojżeszowego - które było właścicielem synagogi przed 1 września 1939 r. - nie można uznać za "inną wyznaniową żydowską osobę prawną". W myśl Ustawy o stosunku państwa do gmin wyznaniowych żydowskich tylko taka osoba lub gmina żydowska miałaby prawo do roszczeń - uznał sąd, powołując się na wcześniejsze orzeczenia SN.

Samorząd Kielc podziela opinię krakowskiego sądu. Władze miasta ustaliły, że budynek należał do towarzystwa, które nie miało statusu wyznaniowej osoby prawnej.

Gmina Wyznaniowa Żydowska w Katowicach złożyła wówczas apelację w Krakowie. Wczoraj (9 maja) sąd ją oddalił. Od tego wyroku można jeszcze złożyć kasację. Gmina stoi na stanowisku, że kieleckie towarzystwo, które było właścicielem synagogi, szkoły religijnej i cmentarza prowadziło działalność wyznaniową, a dokumenty, które mogłyby to potwierdzić, zaginęły w czasie II wojny światowej.

Plac pod budowę kieleckiej synagogi, zaprojektowanej przez Stanisława Szpakowskiego, podarował w 1897 r. Mojżesz Pfefer, jeden z członków zarządu gminy żydowskiej. W okresie międzywojennym przy synagodze działała szkoła żydowska oraz stuosobowy chór męski.

Podczas II wojny światowej Niemcy zdewastowali wnętrze budynku, a pod koniec wojny podpalili go. Odbudowano go w 1955 r. W synagodze do 2011 r. mieściło się Archiwum Państwowe. Kielecki samorząd planował przebudowę budynku według projektu światowej sławy architekta Petera Zumthora, który opracował wstępny projekt adaptacji obiektu na współczesną placówkę kultury, realizującą dialog międzykulturowy i międzyreligijny. Gmina żydowska zablokowała projekt kwestionując prawo własności miasta do obiektu.

Obecnie gmachem zarządza Miejski Zarząd Budynków. W zimie budynek był ogrzewany - żeby zapobiec jego niszczeniu. Miasto nadal chce stworzyć w budynku instytucję kulturalną pod nazwą Nowy Teatr Kielce.