W 2019 r. nieznaczny spadek chodzących do kościoła. "Katolicyzm różnych prędkości"

W 2019 r. w niedzielnej mszy św. uczestniczyło 36,9% (w 2018 - 38,2%), a do komunii świętej przystępowało 16,7% (w 2018 - 17,3%) zobowiązanych katolików. Na lekcje religii w placówkach edukacyjnych uczęszczało 87,6% uczniów - wynika z najnowszych badaniach religijności Polaków zawartych w "Roczniku Statystycznym Kościoła Katolickiego w Polsce".

Są to dane przygotowane przez Instytut Statystyki Kościoła Katolickiego w 2020 r., ale oparte na badaniach przeprowadzonych w 2019 r. Cały rocznik znajdziesz TUTAJ >>

Badania religijności zawarte w "Roczniku Statystycznym Kościoła Katolickiego w Polsce" zaprezentowano w czwartek podczas konferencji online zorganizowanej przez ISKK i Konferencję Episkopatu Polski.

Z danych zawartych w zaprezentowanym "Roczniku Statystycznym Kościoła Katolickiego w Polsce" wynika, że w niedzielnej mszy św. uczestniczy 36,9% (w 2018 - 38,2%), a do komunii świętej przystępuje 16,7% (w 2018 - 17,3%) zobowiązanych katolików.

Są to dane przygotowane przez ISKK w 2020 r., ale oparte na badaniach przeprowadzonych w 2019 r. - Jest to oczywiście statystyczne podsumowanie roku poprzedniego, ale w tym roku szczególnie istotne, ponieważ są to dane pokazujące Kościół, który wszedł w czas epidemii. Wiemy, że ma ona swoją dynamikę, uruchamia i potęguje pewne procesy - wyjaśnił ks. Wojciech Sadłoń SAC, dyrektor ISKK.

Jak przypomniał, badanie dotyczące dominicantes i communicantes za rok 2020 ze względów bezpieczeństwa nie odbyło się, choć było zaplanowane nawet w warunkach trwającej epidemii. - Natomiast mamy świadomość, że takie badania mogłyby pokazać, jak kształtuje się polska religijność w czasie pandemii. Weszliśmy w pewnym sensie w nowy etap dla Kościoła w Polsce - powiedział ks. dr Sadłoń.

ISKK opracuje jednak raport z pozostałymi danymi, które zwykle zamieszcza w "Roczniku Statystycznym Kościoła katolickiego w Polsce".

W komentarzu do badania o. dr Marcin Lisak OP (ISKK) wskazał, że dane dotyczące wskaźnika dominicantes pochodzą z obserwacji frekwencji w kościołach, liczenia wiernych w konkretną październikową niedzielę i nie powinny być traktowane jako poziom uczestnictwa w całym roku. Wyniki tych badań są jednak odmienne od tych, jakie zwykle prezentują pracownie sondażowe. Dane pochodzące z badań socjologicznych bardzo często są bowiem oparte na autodeklaracjach respondentów. - Na ogół dane dotyczące autodeklaracji są odmienne od rzeczywistego poziomu uczestnictwa - dodał o. dr Lisak.

Badania przeprowadzane przez ISKK - wskazał dominikanin - pozwalają też zdiagnozować na przestrzeni lat trendy dotyczące polskiej religijności. - Badania te mogą nas też powstrzymać przed zbyt pochopnym wyciąganiem wniosków, np. w przypadku wzrostu lub spadku jakichś danych rok do roku o jeden lub kilka punktów procentowych - dodał.

Panoramę zmian w religijności pokazują dane widziane z szerszej perspektywy. Wskaźnik dominicantes w 1982 r., wkrótce po wprowadzeniu stanu wojennego władze komunistyczne wynosił 57%, w roku początku przemian ustrojowych - 1989 - 50%, w roku 2000 - 48%. Rok po śmierci Jana Pawła II, w 2006, było to 45%. Dominicantes zmalało w 2010 do 41%, a od roku 2013 utrzymuje się poniżej 40%, z czego od 2016 r. oscyluje wokół 37-38%.

Jego zdaniem, widać tendencję spadkową wskaźnika dominicantes. - Jest ona dość mocno rozłożona w czasie, więc ten spadek nie jest dosyć szybki, natomiast ogólnie zauważamy, że jest to spadek następujący w określonych okresach, czasami rok do roku, ale czasami w przedziałach kilkuletnich - wyjaśnił dominikanin.

Zdaniem o. dr. Lisaka OP, polska religijność katolicka jest religijnością różnych prędkości. - Jest ogromnie zróżnicowana regionalnie. Jeśli weźmiemy pod uwagę dane z wielu lat, zauważymy, że takie diecezje jak tarnowska, przemyska, krakowska czy rzeszowska mają wskaźniki dominicantes w przedziale 50-70%. To jest Polska południowo-wschodnia. Z kolei Polska północno-zachodnia - diecezje szczecińsko-kamieńska i koszalińsko-kołobrzeska - pokazują wyniki w granicach 20-30% uczestnictwa w niedzielnej mszy. Dochodzą do tego diecezje z terenów wysoko zurbanizowanych, jak łódzka czy sosnowiecka. Dysproporcja jest zatem ogromna - wskazywał dominikanin.

Jak stwierdził, dane z diecezji o najmniejszym poziomie dominicantes są zbliżone do poziomu religijności w bardziej religijnych państwach Europy Zachodniej.

Z jednej strony, zdaniem socjologa z ISKK, uwidacznia się spadek regularnego uczestnictwa w mszach świętych przez katolików. Duże różnice widać na osi wieś-małe miasta-większe miasta. - Mimo tego, że wskaźnik dominicantes maleje, co wskazuje na pewien spadek popularności regularnych praktyk religijnych, to mamy jednak w październiku 2019 r. ponad 10 mln katolików, którzy w niedzielę modlą się w kościołach. To jest ogromna liczba, jeśli zestawimy to z religijnością w innych krajach europejskich - dodał o. Lisak.

Podkreślił, że zmienia się model religijności: z wiary dziedziczonej przeobraża się on w religijność wyboru, a przez to "staje się bardziej subiektywna w tym sensie, że poszczególne osoby muszą podejmować swoje indywidualne wybory dotyczące wiary i to się przekłada na poziom praktyk, szczególnie w przypadku uczestnictwa w niedzielnych mszach świętych".

***

Wskaźnik dominicantes oblicza się jako odsetek katolików uczęszczających na niedzielną Eucharystię w odniesieniu do ogólnej liczby zobowiązanych. Badanie przeprowadzono w dniu 20 października 2019 r. w parafiach katolickich w Polsce.

Communicantes oblicza się jako odsetek katolików przyjmujących Komunię św. w trakcie niedzielnej Eucharystii w odniesieniu do ogólnej liczby zobowiązanych. Badanie przeprowadzono w dniu 20 października 2019 r. w parafiach katolickich w Polsce.

Wskaźnik dominicantes w 2019 r. wyniósł 36,9%, a communicantes 16,7%. W stosunku do 2018 r. oznacza to spadek wskaźnika dominicantes o 1,3 punktu procentowego, zaś communicantes 0,6 punktu procentowego. Najwyższy wskaźnik dominicantes odnotowano w diecezji tarnowskiej (70,8%), rzeszowskiej (62,1%) i przemyskiej (58,5%). Najniższy zaś szczecińsko-kamieńskiej (23,3%), łódzkiej (23,6%) i koszalińsko-kołobrzeskiej (23,8%).

W 2019 r. działalność duszpasterską prowadziły w Polsce 10 tys. 382 parafie katolickie, co oznacza wzrost do roku 2018 o 0,3%. Zdecydowana większość sprawuje liturgię w obrządku łacińskim, natomiast 126 w obrządkach wschodnich. Zdecydowana większość parafii prowadzonych jest przez diecezje, zaś 6,9% przez zgromadzenia zakonne. Najwięcej parafii diecezjalnych występuje w diecezjach tarnowskiej, krakowskiej i poznańskiej. Największy odsetek parafii zakonnych występuje w diecezjach krakowskiej, szczecińsko-kamieńskiej i wrocławskiej.

Liczba księży inkardynowanych do diecezji i eparchii w 2019 r. wynosiła niemal 24,7 tys. Najwięcej księży jest w diecezji tarnowskiej (1,6 tys.), krakowskiej (1,2 tys.) oraz katowickiej (ponad 1 tys.). Najmniejsze pod względem liczby księży są diecezje elbląska (277), drohiczyńska (267 księży) oraz Ordynariat Polowy WP (51 księży). Liczba księży zakonnych wynosiła 8,9 tys. W duszpasterstwie parafialnym zaangażowanych jest 20,7 tys. duchownych. W stosunku do poprzedniego roku liczba księży diecezjalnych zmniejszyła się o 1%.

Liczba alumnów diecezjalnych wynosiła 1,7 tys. Najwięcej alumnów diecezjalnych przygotowuje się do święceń kapłańskich w diecezjach warszawskiej (133), tarnowskiej (103) oraz krakowskiej (69). W przeliczeniu na 100 księży inkardynowanych, najwięcej alumnów diecezjalnych studiuje w archidiecezji warszawskiej (15), diecezji toruńskiej (11) oraz arch. łódzkiej (10) i wrocławskiej (10), najmniej zaś w diecezjach bydgoskiej (3) oraz sosnowieckiej (3).

Liczba sióstr wynosiła w 2019 r. 17,2 tys. skupionych we 2,1 tys. wspólnotach zakonnych. Najliczniejsze zgromadzenia żeńskie to Służebniczki NMP Starowiejskie, elżbietanki oraz Miłosierdzia (szarytki). Liczba sióstr oraz żeńskich domów zakonnych w stosunku do minionego roku zmniejszyła się o około 2%. Liczba profesek czasowych w 2019 r. wynosiła 573, nowicjuszek – 170 i postulantek – 149. Blisko 2 tys. sióstr w 2019 roku pracowało za granicą.

Liczba zakonników oraz członków stowarzyszeń życia apostolskiego w 2019 roku wynosiła łącznie 11,2 tys. Wśród zakonników 8,9 tys. (80,0%) stanowili prezbiterzy (posiadający święcenie kapłańskie). Za granicą przebywa 2,9 tys. (26,3%) zakonników z polskich prowincji. Najliczniejszymi męskimi zgromadzeniami są franciszkanie, salezjanie oraz pallotyni.

W 2019 r. sakramentu chrztu udzielono 372,9 tys. osobom, o ponad 3,5% mniej niż w 2018 r. Zdecydowaną większość chrztów udzielono dzieciom do 1. roku życia. Jedynie 4,8% ochrzczonych przyjmowało chrzest między 1. a 7. rokiem życia. Natomiast po ukończeniu 7. roku życia przyjęło chrzest niespełna 1% osób.

Do I Komunii św. przystąpiło niespełna 399 tys. osób, podczas gdy rok wcześniej 423 tys. Sakrament bierzmowania przyjęło 382,5 tys. osób, czyli zdecydowanie więcej niż rok wcześniej, co wynikało ze zmian wieku udzielania tego sakramentu. Sakrament małżeństwa został udzielony 125 tys. parom.

Liczba przyparafialnych organizacji Kościoła katolickiego wynosiła 65,5 tys., zaś liczba członkostw 2,57 mln.

W 2019 r. działało 114 specjalistycznych poradniach rodzinnych, 2 334 poradni parafialnych, 29 poradni rejonowych oraz 285 poradni dekanalnych. Ponadto Kościół prowadził 28 katolickich domów samotnej matki,13 katolickich ośrodków adopcyjno-opiekuńczych oraz 22 katolickie telefony zaufania.

Publikacje w formie papierowej wydawało 31% parafii (o 1,4 punktu procentowego mniej niż w 2016 r.). Liczba egzemplarzy czasopism wydanych na papierze przez parafie katolickie w 2019 r. wyniosła 10,6 miliona, książek 207,5 tys., broszur 2,2 mln oraz liczba innych wydawnictw 2,96 mln. W 2019 r. 72,7% parafii publikowały treści w formie elektronicznej czyli np. na płytach CD lub w internecie.

W 2019 r. własną stronę internetową posiadało 62,6% parafii (o 7,5 punktu procentowego więcej niż w 2016 r.), 6,4% było w trakcie jej przygotowywania zaś 31,1% nie posiadało strony internetowej. W 2019 r. 24,5% parafii katolickich posiadało własny profil w mediach społecznościowych (o 8 punktu procentowego więcej niż w 2016 r.).

W roku szkolnym 2019/2020 na lekcje religii w placówkach edukacyjnych uczęszczało 87,6% uczniów. Rok wcześniej odsetek ten wynosił 88%. Najwięcej uczniów chodzących na religię było w diecezji pelplińskiej (99,2%), rzeszowskiej (97,9%) i przemyskiej (97,9%), zaś najniższy w diecezji łódzkiej (76,2%), warszawskiej (76,0%) oraz warmińskiej (70,0%).

Jeśli chodzi o typ placówki edukacyjnej, najwięcej osób chodzi na religię w szkołach podstawowych (94,1%), najmniej zaś w liceach - 75,3%.

W roku szkolnym 2019/2020 58,2% nauczycieli religii stanowiły osoby świeckie, 31,3% - księża diecezjalni, siostry zakonne - 6,8% a zakonnicy - 3,3%.