W środę XXIII Światowy Dzień Chorego

W placówkach służby zdrowia w Polsce posługuje, w różnych formach zatrudnienia, ok. 1500 kapelanów - poinformował KAI przed jutrzejszymi obchodami XXIII Światowego Dnia Chorego ks. prof. Stanisław Warzeszak. Krajowy duszpasterz służby zdrowia podkreśla, że potrzebę opieki duchowej, do której mają konstytucyjne prawo, zgłaszają sami pacjenci, a odpowiedź dyrekcji szpitala jest na ogół pozytywna.

Ks. prof. Stanisław Warzeszak przypomina, że w placówkach służby zdrowia (szpitalach, hospicjach, domach opieki społecznej i innych ośrodkach) posługuje ok. 1500 kapłanów. Jest to głównie opieka duchowa, organizowanie czasu wolnego i np. spotkań opłatkowych dla chorych, pomoc pielęgniarska i materialna, wsparcie dla członków rodziny pozostających w żałobie.

Duży wkład w funkcjonowanie duszpasterstwa wnoszą też świeccy. Według danych Instytutu Statystyki Kościoła Katolickiego z 2012 r., pomocą ze strony parafii objętych było ponad 664 tys. osób chorych. Aż w 67 proc. parafii aktywni byli świeccy wolontariusze (32 tys. osób), którzy opiekują się chorymi członkami wspólnoty parafialnej. Robią to indywidualnie lub za pośrednictwem organizacji charytatywnych działających w parafii.

Duszpasterze zaangażowani są w różnym stopniu - przypomina ks. prof. Warzeszak - ale tak naprawdę tylko kilkuset jest zatrudnionych w placówkach służby zdrowia na pełen etat. W większości zatrudnienie realizowane jest na pół lub ćwierć etatu. Są to zazwyczaj proboszczowie lub wikariusze parafii.

Krajowy duszpasterz służby zdrowia przypomina, że konstytucja i konkordat gwarantują każdemu pacjentowi prawo do korzystania z opieki duchowej. - Taką potrzebę zgłaszają sami pacjenci, nie tylko wobec duchownych, ale i wobec lekarzy. Ok. 37 proc. pacjentów oczekuje kontaktu z lekarzem na płaszczyźnie duchowej, tym bardziej więc takie oczekiwanie formułowane jest wobec duszpasterzy lub osób świeckich współpracujących z nim w ramach tzw. zespołowej opieki duszpasterskiej - podkreślił ks. Warzeszak.

Jego zdaniem, współpraca z kierownictwem i personelem placówek służby zdrowia z duszpasterzami "na ogół przebiega bez problemów, z tym że mogą być indywidualne przypadki, gdy dyrekcja - zresztą niezgodnie z prawem - robi jakieś ograniczenia". - Ta współpraca na ogół wynika jednak z potrzeby pacjenta i odpowiedź jest zwykle pozytywna - zaznacza krajowy duszpasterz służby zdrowia.

W ub. roku Rzecznik Praw Obywatelskich przypomniał, że pacjenci przebywający w szpitalach mają prawo do opieki duszpasterskiej. Konstytucja RP (art. 53 ust. 2) zapewnia bowiem każdemu wolność sumienia i religii, a ta obejmuje także prawo osób do korzystania przez obywateli z pomocy religijnej tam, gdzie się znajdują.

Świadczenie posług religijnych i opieki duszpasterskiej w placówkach służby zdrowia przewidziane jest w wielu aktach normatywnych regulujących stosunki państwa z Kościołami i związkami wyznaniowymi w Polsce - poczynając właśnie od Konstytucji RP i Konkordatu (gdzie zapisano także prawo kapelanów do wykonywania praktyk religijnych w zakładach opieki zdrowotnej i społecznej), poprzez ustawy, aż do szczegółowych rozporządzeń Ministra Zdrowia.

Ministerstwo zdrowia, powołując się na przepisy ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta przyznaje, że pacjent przebywający w placówce wykonującej działalność leczniczą "ma prawo do opieki duszpasterskiej, zaś w sytuacji pogorszenia się stanu zdrowia lub zagrożenia życia ww. podmiot jest obowiązany umożliwić pacjentowi kontakt z duchownym jego wyznania".

"W celu realizacji tego prawa podmiot leczniczy jest zobowiązany do poniesienia kosztów jego realizacji chyba, że przepisy odrębne stanowią inaczej" - napisał w 2013 r. w korespondencji do Rzecznika Praw Obywatelskich wiceminister zdrowia Sławomir Neumann.

"Prawo do opieki duszpasterskiej - przypomniało ministerstwo zdrowia - obejmuje prawo do bezpośredniego kontaktu z opiekunem duchowym wyznawanej przez siebie religii, umożliwia uczestnictwo w obrzędach religijnych organizowanych w szpitalu, przyjmowanie sakramentów, a w sytuacji pogorszenia się stanu zdrowia powodującego odczucie zagrożenia, prawo do niezwłocznego zawiadomienia duchownego wyznawanej przez pacjenta religii i umożliwienie z nim kontaktu. W tym celu pacjent powinien otrzymać informację, jakiego wyznania kapelani sprawują opiekę duszpasterską w szpitalu, w jaki sposób można się z nimi skontaktować, gdzie i o której godzinie odbywają się nabożeństwa".

Resort zdrowia zwrócił jednak uwagę, że przepisy ustawy o prawach pacjenta nie regulują, w jakiej formie np. dyrektor szpitala zadba o prawo pacjentów do korzystania z posługi duszpasterza (czy i jaką podpisze z kapelanem umowę, w jaki sposób umożliwi mu wejście na teren szpitala itd.), nakłada jedynie obowiązek poniesienia kosztów jego realizacji. Wybór w tym zakresie, zwłaszcza jeśli chodzi o placówki prywatne, należy do kierownika podmiotu leczniczego.

W przypadku, gdy szpital jest jednostką budżetową i jego kierownik podejmie decyzję o zatrudnieniu kapelana szpitalnego, kwestie jego wynagrodzenia reguluje rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 28 czerwca 2013 r. w sprawie warunków wynagradzania za pracę pracowników podmiotów leczniczych działających w formie jednostki budżetowej.

"Z kolei decyzja o istnieniu kaplicy w podmiocie leczniczym jest pozostawiona kierownikowi tego podmiotu" - wyjaśniło ministerstwo zdrowia.

Światowy Dzień Chorego został ustanowiony przez św. Jana Pawła II w 1992 r. Jest obchodzony co roku we wspomnienie Najświętszej Maryi Panny z Lourdes, które przypada 11 lutego.