1200 lat temu zmarł najsłynn. król na świecie

28 stycznia 814 r. w Akwizgranie zmarł Karol Wielki, król Franków i Longobardów, cesarz rzymski od 800 r. Podczas 46 lat rządów podbił niemal całą zachodnią Europę tworząc imperium o powierzchni ponad miliona km kw., rozciągające się od rzeki Ebro po Łabę i Dunaj.

"Tylko dwie postaci wypełniają tę samą przestrzeń, co Karol Wielki, w historycznej świadomości Europejczyka: Aleksander Wielki i Juliusz Cezar" - pisze w książce "Karol Wielki. Cesarz i święty" Ernst W. Wies, znawca dziejów panowania cesarza, często określanego mianem patrona Europy.

Badacze nie dysponują jednak informacjami źródłowymi dotyczącymi okoliczności narodzin człowieka, który tak poważnie wpłynął na losy kontynentu. Większość historyków jest zdania, że przyszedł on na świat w roku 742 (czasami podaje się datę 2 kwietnia 742 r.), co odpowiada informacji przekazanej przez kronikarza Einharda, który w "Życiu Karola Wielkiego" napisał, że władca umarł w 72. roku życia.

Przyszły cesarz nosił imię po słynnym dziadku - Karolu Młocie, pogromcy Arabów pod Poitiers w 732 r. Był przedślubnym dzieckiem Pepina Krótkiego i Bertrady (ich zaślubiny odbyły się w 749 r.), co najprawdopodobniej miało wpływ na konflikt z jego bratem Karlomanem, urodzonym w 751 r.

Po śmierci ojca w 768 r. Karol został ogłoszony królem Franków; otrzymał w posiadanie zachodnią i północną część państwa, musiał jednak dzielić władzę z młodszym bratem, z którym pozostawał skłócony.

Fakt ten nie wpłynął jednak na politykę państwową, która zakładała ekspansję terytorialną. W 769 r. wojska frankijskie wyprawiły się do zbuntowanej Akwitanii, którą następnie przyłączono do królestwa.

Gdy w 771 r. niespodziewanie zmarł 20-letni Karloman, Karol objął władzę nad całym państwem Franków.

Rok później wyruszył na pogańskich Sasów, rozpoczynając długotrwały - trwający aż do 1004 r. - konflikt. W jego trakcie Sasi kilkukrotnie składali Karolowi przysięgę wierności, za każdym razem ją łamiąc i buntując się przeciw jego zwierzchnictwu. Za wiarołomstwo zostali surowo ukarani w 782 r., kiedy to ścięto ok. 4500 saskich jeńców (tzw. masakra w Verden).

W 773 r. Karol przedsięwziął zwycięską wyprawę przeciw Longobardom. Nie anektował jednak podbitych terytoriów; połączył je po roku ze swoim państwem - jako nowy król Longobardów - pierwszą w dziejach Europy unią personalną.

W 778 r. terenem frankijskiej ekspansji stał się Półwysep Iberyjski. Wojska frankijskie walczące z armią emira Kordoby Abd ar-Rahmana doszły do rzeki Ebro, jednak brak dalszych postępów w walce zmusił Karola do zarządzenia odwrotu.

Wyprawa do Hiszpanii stała się w Europie słynna nie tyle z powodu pierwszego (i jak się okazało ostatniego) niepowodzenia militarnego frankijskiego władcy, co zasadzki, jaką na jego wojska urządzili Baskowie. 15 sierpnia 778 r. z ukrycia zaatakowali oni oddział Franków podczas przeprawy przez wąwóz Roncevaux w Pirenejach. Wśród ofiar napastników był Roland, margrabia Marchii Bretońskiej - od XI-XII w. był on opiewany przez średniowieczną literaturę jako wzór cnót rycerskich; jego czyny sławiła "Pieśń o Rolandzie".

Nieudana kampania hiszpańska nie zahamowała kolejnych podbojów Franków. W następnych latach pokonali oni Bawarów, Bretonów, Słowian połabskich i Awarów. Wojska Karola ponownie wyprawiły się także na Półwysep Iberyjski, gdzie utworzono tzw. Marchię Hiszpańską.

Nieustanne wojny toczone przez króla Franków - podczas 46 lat jego panowania pokojowe były tylko lata 790 i 807 - sprawiły, że powierzchnia jego imperium przekroczyła milion kilometrów kw.

Historia nadała władcy Franków przydomek "Wielki", nie tyle z powodu jego wzrostu (XIX-wieczne badania szkieletu Karola Wielkiego wykazały, że miał 1,92 cm wysokości) i postury, lecz dlatego, że na kartach historii zapisał się on przede wszystkim jako wskrzesiciel idei Cesarstwa Rzymskiego. Koronacji Karola na cesarza w mieście nad Tybrem 25 grudnia 800 r., w Boże Narodzenie, dokonał papież Leon III.

Osoby z otoczenia twórcy imperium Karolingów zapamiętały go nie tylko jako potężnego władcę i doskonałego wodza, ale także - jak tłumaczy Einhard - człowieka wszechstronnie wykształconego, który "gorliwie uprawiał sztuki wyzwolone". Otaczał się wielkimi uczonymi, wśród których prym wiedli: Alkuin, Paweł Diakon, Piotr z Pizy czy Paulin z Akwilei.

Najsłynniejszy z Karolingów miał także ogromne zasługi na polu rozwoju oświaty, kultury i sztuki zachodnioeuropejskiej - jego rządy uważa się za szczytowy okres tzw. renesansu karolińskiego.

Był wreszcie gorliwym chrześcijaninem, który nie tylko bronił wiary z mieczem w ręku, ale także żył problemami Kościoła angażując się m.in. w spory teologiczne.

Karol Wielki zmarł 28 stycznia 814 r. w Akwizgranie w wieku 72 lat. "Tam podczas zimy dostał silnej febry i w styczniu położył się do łóżka. Zaraz, jak to zwykle robił w takich wypadkach, powstrzymał się od jedzenia, sądząc, że tą powściągliwością da się odpędzić albo złagodzić chorobę. Ale do febry przyłączyły się bóle w boku, które Grecy nazywają +pleuritis+ (zapalenie opłucnej - PAP), co przyspieszyło koniec, tym bardziej, że nadal zachowywał głodówkę i podtrzymywał swe ciało jedynie najmniejszą ilością napojów. Umarł po siedmiu dniach leżenia, przyjąwszy Świętą Komunię" - opisywał okoliczności śmierci Karola Wielkiego Einhard.

Cesarza pochowano w kaplicy pałacowej w Akwizgranie, stanowiącej obecnie część miejscowej katedry.

W 1165 r. antypapież Paschalis III ogłosił Karola Wielkiego świętym. Kanonizacji tej nie uznał jednak Kościół.