Ile znaczyły kobiety w dyplomacji Piastów?

Jak podkreślają mediewiści, w średniowieczu wydawanie kobiet za mąż miało kluczową rolę dla politycznych sojuszy. Żony pierwszych Piastów były cudzoziemkami, a córka Mieszka, Sygryda (Świętosława), została wskutek zagranicznych mariażów królową Szwecji, Danii i Norwegii.

Według współczesnych badaczy, dyplomatyczna rola kobiet w wiekach średnich okazuje się większa niż się mogło wydawać. Na ten temat dyskutowali podczas warszawskiego spotkania dwaj specjaliści: archeolog prof. Przemysław Urbańczyk i historyk mediewista, dr Grzegorz Pac.

- Najlepszym sposobem zawierania aliansów międzypaństwowych było w epoce pierwszych Piastów nie podpisywanie traktatów, ale zawieranie małżeństw - zaznaczył Urbańczyk.

Jeśli przyglądamy się żonom władców tej dynastii, to są to na ogół cudzoziemki - w przypadku Mieszka najpierw Czeszka Dąbrówka (Dobrawa), a potem Niemka Oda. Niewiele wiadomo o pierwszych dwóch żonach Bolesława Chrobrego; mamy natomiast informację, że poślubił on potem jeszcze dwie kobiety - słowiańską Emnildę, a potem Odę (Drugą). Syn Bolesława, Mieszko II, poślubił znów niemiecką arystokratkę Rychezę. Uważana jest ona za pierwszą historycznie potwierdzoną królową Polski.

Z listy małżonek pierwszych władców piastowskich wynika, że ze względów politycznych szukali oni żon na zachód i południe od Polski, rzadziej - za wschodnią granicą. - Wyjątkiem od tej reguły była Dobroniega, księżniczka z dynastii Rurykowiczów, którą poślubił Kazimierz Odnowiciel. Potem inni władcy polscy żenili się z ruskimi księżniczkami w okresie rozbicia dzielnicowego - dodał Pac, autor książki "Kobiety w dynastii Piastów".

Zdaniem Urbańczyka, spośród towarzyszek życia pierwszych polskich władców nikt nie dorównał pod względem znaczenia Dąbrówce (Dobrawie). - Już niemiecki kronikarz biskup Thietmar przypisywał jej, że odwiodła księcia piastowskiego od pogaństwa - dodał. W związku z przyjęciem chrześcijaństwa Mieszko miał też porzucić poligamię - a według Galla Anonima, przed przybyciem Dobrawy "wedle swego zwyczaju siedmiu żon zażywał".

Według źródeł także czeskiej małżonce, która umocniła sojusz obu państw, Mieszko ofiarował najstarszy kościół w ówczesnych granicach państwa - na Ostrowie Tumskim w Poznaniu. Jednak Pac zwraca uwagę, że opowieści o wybitnym wpływie kobiet na nawracanie ich mężów na chrześcijaństwo należy traktować ostrożnie, gdyż jest toposem literackim powtarzającym się u wielu europejskich kronikarzy średniowiecznych. - Może być i tak, że ten wątek dodawano, nawet jeśli nic takiego się nie zdarzyło - zauważył.

Pac podkreślił, że rola kobiet we wczesnośredniowiecznej Europie w dyplomacji była istotna, choć na ogół bierna - gdyż nie wychodziły one właściwie za mąż, ale były wydawane przez swoich ojców.

- Źródła często ukrywają przed historykami znaczenie kobiet, nawet kiedy rządziły one faktycznie w zastępstwie małoletnich synów. Gall Anonim nie podaje nam w ogóle imion żon władców z trzema tylko wyjątkami - Rzepki, towarzyszki Piasta, Dobrawy oraz Judyty Czeskiej, matki Bolesława Krzywoustego. Wydaje się, że kronikarz wymienia te imiona głównie po to, by podkreślić, że kobiety te były matkami wielkich synów - zaznaczył Pac.

Narzędziem polityki zagranicznej Piastów były nie tylko mariaże z cudzoziemkami, ale także wydawanie przez nich córek za obcych władców.

Jednym z najbarwniejszych przykładów była Sygryda (zwana tradycyjnie Świętosławą - choć bez potwierdzenia w dostępnych źródłach), córka Mieszka, siostra Bolesława Chrobrego. Jej ojciec zaaranżował jej małżeństwo z Erykiem Zwycięskim, władcą Szwecji. Potem, po owdowieniu, została żoną Swena Widłobrodego, króla Danii i Norwegii. Postać ta obrosła w Skandynawii w liczne legendy, stając się bohaterką opowieści i sag. Dziś - jak zaznaczają specjaliści - bardzo trudno odróżnić te mity od prawdy.

Popularna współczesna pisarka historyczna, Elżbieta Cherezińska napisała o Sygrydzie długą powieść, która się niedługo ukaże pt. "Harda". Jest to pełen fikcyjnych szczegółów, barwny portret kobiety, związanej z dziejami Szwecji, Danii, Norwegii i Anglii, swobodnie nawiązujący do historycznej wiedzy.

***

Spotkanie pt. "Kobiety w dyplomacji wczesnopiastowskiej" odbyło się 23 maja w Bibliotece Głównej przy ul. Koszykowej w Warszawie w ramach cyklu "Dwugłos na ciekawy temat".

PAP - Nauka w Polsce