130 lat temu urodził się Karol Szymanowski

130 lat temu urodził się Karol Szymanowski
(fot. George Grantham Bain Collection - Library of Congress)
PAP / mh

130 lat lat temu urodził się Karol Szymanowski, kompozytor, pianista i krytyk muzyczny, przedstawiciel Młodej Polski. Artysta, określany jako ojciec polskiej muzyki XX w., jest uznawany obok Fryderyka Chopina za najwybitniejszego polskiego kompozytora.

Kompozytor skomponował kilkadziesiąt dzieł - solowych, kameralnych, symfonicznych i wokalno-instrumentalnych. Muzyka Szymanowskiego - zapomniana po II wojnie światowej - obecnie powraca do światowego repertuaru, wykonują i nagrywają ją najlepsi artyści.

Karol Szymanowski urodził się 3 października 1882 r. we wsi Tymoszówka na środkowej Ukrainie. Pochodził z rodziny o tradycjach szlacheckich. Rozpoczął naukę muzyki pod kierunkiem ojca, kontynuował ją u lokalnego nauczyciela muzyki, wielkiego miłośnika romantyzmu Gustawa Neuhausa, który odkrył u Szymanowskiego talent kompozytorski. Następnie studiował w Warszawie u Zygmunta Noskowskiego.

DEON.PL POLECA

Kompozycje Szymanowskiego nawiązywały do romantyzmu. Jego I Sonata c-moll, dedykowana w 1904 r. przyjacielowi Stanisławowi Ignacemu Witkiewiczowi, została okrzyknięta przez warszawskich krytyków muzycznych dziełem największego talentu muzycznego w Polsce od śmierci Chopina.

W 1905 r. wraz z trzema innymi polskimi kompozytorami - Ludomirem Różyckim, Apolinarym Szeluto i Grzegorzem Fitelbergiem - Szymanowski założył w Berlinie Spółkę Nakładową Młodych Kompozytorów Polskich, nazwaną "Młodą Polską w muzyce". Artyści, zainspirowani modernizmem, szczególnie twórczością Richarda Straussa, wydawali i promowali własną muzykę. Na koncertach organizowanych przez spółkę grano m.in. Uwerturę koncertową Szymanowskiego.

Modernistyczne kompozycje twórcy zdobyły uznanie za granicą. W 1912 r. Szymanowski zawarł kontrakt z firmą Universal Edition w Wiedniu, który zresztą często odwiedzał, podobnie jak Berlin. Bywał też w Zakopanem, które stało się miejscem szczególnie bliskim kompozytorowi pod koniec jego życia, gdy chorował na gruźlicę. Szymanowski wynajmował tam Willę "Atma", gdzie dziś mieści się poświęcone artyście muzeum. Jego pobyty w Zakopanem miały wpływ na twórczość, artysta wprowadzał do swoich kompozycji elementy polskiego folkloru, chętnie czerpał z motywów podhalańskich i kurpiowskich.

W 1914 r., po tajemniczym samobójstwie Jadwigi Janczewskiej - malarki i narzeczonej Witkacego, którą podejrzewano o romans z Szymanowskim - kompozytor udał się do Francji. Zetknął się tam z modnym wówczas impresjonizmem, szczególnie z twórczością Claude'a Debussy'ego. Okres I wojny światowej spędził w Tymoszówce. Po utracie rodzinnego majątku w czasie rewolucji bolszewickiej, Szymanowscy przenieśli się do Warszawy.

Lata 20. to okres szczególnie płodny w karierze kompozytora, skomponował kilkanaście utworów, m.in. cztery cykle pieśni, cykl miniatur fortepianowych i swoją najbardziej znaną operę "Król Roger". Kilkakrotnie odwiedził Stany Zjednoczone, gdzie odniósł ogromny sukces. W 1927 r. został dyrektorem Warszawskiego Konserwatorium Muzycznego.

Lata postępu choroby Szymanowskiego zbiegły się z jego trudną sytuacją finansową. W poszukiwaniu źródła zarobku muzyk skomponował w 1932 r. słynną IV Symfonię koncertującą z myślą o sobie jako wykonawcy solowej partii fortepianu. Nie mając stałych dochodów, koncertował w całej Europie.

Szymanowski był homoseksualistą. Do wątków homoseksualnych nawiązuje jego opera "Król Roger", ukończona w 1924 r. Tę samą tematykę poruszała napisana przez Szymanowskiego powieść "Efebos", którą artysta dedykował 15-letniemu Borisowi Kochno. U niego właśnie badaczka twórczości Szymanowskiego, Teresa Chylińska, odnalazła jedyny zachowany rozdział tej powieści.

Szymanowski zmarł 29 marca 1937 r. w Lozannie. Jest pochowany w Krypcie Zasłużonych na Skałce w Krakowie. Jego serce spłonęło w 1944 r. podczas Powstania Warszawskiego w kaplicy sióstr sercanek w kościele św. Krzyża.

Rok 2007 obchodzony był - na mocy decyzji Sejmu - jako Rok Karola Szymanowskiego. Premiera opery "Król Roger" w reżyserii Davida Pountneya uświetniła inaugurację polskiej prezydencji 1 lipca 2011 r. w Radzie Unii Europejskiej. W rolę Króla Rogera wcielił się Scott Hendricks, Olga Pasiecznik wykonała partię Roksany.

"Król Roger", zwany "dramatem sycylijskim", jest drugą operą Szymanowskiego, po ukończonej w 1913 r. "Hagith". Korzeni "Króla Rogera" należy szukać w podróżach, które kompozytor odbywał w latach 1910-14 na południe Europy oraz do Afryki Północnej. Pomysł skomponowania opery zrodził się w 1918 r., podczas spotkania z kuzynem Jarosławem Iwaszkiewiczem, który napisał do niej libretto.

Tworzymy DEON.pl dla Ciebie
Tu możesz nas wesprzeć.

Skomentuj artykuł

130 lat temu urodził się Karol Szymanowski
Wystąpił problem podczas pobierania komentarzy.
Nikt jeszcze nie skomentował tego wpisu.