Pierwsza w Polsce adaptacja lalkowa "Krzyżaków"

W Teatrze Miniatura w Gdańsku trwają próby do spektaklu "Krzyżacy" według Henryka Sienkiewicza. Przedstawienie, w reżyserii Jakuba Roszkowskiego, będzie pierwszą w Polsce adaptacją tej powieści w formie teatru lalkowego. Premiera - 3 kwietnia.

- "Krzyżacy" Sienkiewicza funkcjonują w naszej wyobraźni nie tylko jako utwór literacki, ale także wspomnienie szkolnej lektury i znanego filmu w reżyserii Aleksandra Forda. Powieść ta jest nade wszystko wymarzonym materiałem dla teatru lalkowego - powiedział reżyser spektaklu, Jakub Roszkowski.

Przyznał, że w przygotowywanej adaptacji próbuje reinterpretować główne przesłanie autora "Krzyżaków".

- Staram się zaburzyć się prosty Sienkiewiczowski podział na "dobrych i szlachetnych Polaków" oraz "złych i brutalnych Krzyżaków". Wcale nie wiadomo, czy naprawdę mamy się cieszyć z tego, że pokonaliśmy pod Grunwaldem wojska zakonu krzyżackiego. Może jest tak, że z założenia bitwa lub wojna to przegrana obu stron, bo konfliktu nie udało się wcześniej rozwiązać na drodze pokojowej - dodał twórca przedstawienia.

Zdaniem reżysera, wydana w 1900 r. powieść miała charakter propagandowy i była odpowiedzią pisarza na postępującą germanizację.

- Sienkiewicz pisał "Krzyżaków" ku pokrzepieniu serc Polaków, dając czytelnikowi do zrozumienia, że możemy tych "złych Niemców", tak jak w średniowieczu, pokonać. Miało to szczytny cel, ale moim zdaniem fałszowało historię i nie warto dziś powielać tego schematu myślenia. Owszem, Krzyżacy byli ciemiężycielami innych narodów, ale niczym się w tym nie różnili od państw ościennych - takie były wówczas czasy i forma sprawowania władzy. Staram się w sztuce postawić znak równości między Polakami i Krzyżakami, nie sprzyjając żadnej ze stron. Wśród jednych i drugich byli bowiem ludzie źli i dobrzy, głupi i mądrzy - tłumaczył Roszkowski.

Dodał, że adaptując "Krzyżaków" na język teatru lalkowego starał się precyzyjnie trzymać głównych wątków fabularnych zawartych w utworze. - Powieść jest olbrzymia. Skrótowość i kondensacja realizacyjna polega na tym, że zamiast kilku wielkich scen dramatycznych zdecydowałem się zrobić ok. 50 krótkich scen migawek - wyjaśnił.

- Chciałbym, aby spektakl rozgrywał się na wielu płaszczyznach. Aby z jednej strony był np. prostą i efektownie opowiedzianą historią o miłości i przyjaźni, a z drugiej strony stawiał publiczności pytania o sens wojny i o to, jak Polacy postrzegają samych siebie oraz jak patrzymy na inne narody. Przedstawienie adresowane jest dla widzów od lat 10. Oczywiście widz starszy i dojrzalszy będzie mógł odczytać więcej znaczeń - ocenił reżyser.

W spektaklu wystąpi 12 aktorów, a na scenie pojawi się kilkadziesiąt lalek w trzech rodzajach - gliniane, w formie plansz oraz pacynki. Wykorzystane zostaną multimedialne efekty, m.in. cztery kamery będą na żywo rejestrować przebieg przedstawienia i w zmiksowanym kształcie prezentować to na ekranie. Całości towarzyszyć będzie muzyka na żywo na klawesynie w wykonaniu Sandry Szwarc, pianistki, absolwentki gdańskiej Akademii Muzycznej.

Roszkowski jest absolwentem Wydziału Reżyserii Dramatu Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej w Krakowie. W latach 2007-15 pracował jako dramaturg w Teatrze Wybrzeże w Gdańsku, gdzie współtworzył m.in. takie spektakle jak: "Blaszany bębenek" według Guntera Grassa, "Słodki ptak młodości" Tennessee Williamsa, "Nie-boska komedia" Zygmunta Krasińskiego, "Czarownice z Salem" Arthura Millera czy "Faraon" według Bolesława Prusa.

W 2012 r. zadebiutował jako reżyser "Stalkerem" na podstawie książki "Piknik na skraju drogi" braci Arkadija i Borysa Strugackich w Teatrze Wybrzeże. Od tej pory zrealizował jeszcze "Wielką improwizację" - również na gdańskiej scenie, "Lepszy świat" w Lubuskim Teatrze w Zielonej Górze oraz "Wesele", przedstawienie lalkowe, w Teatrze im. Andersena w Lublinie.

Scenografię i lalki do "Krzyżaków" zaprojektował jeden z najbardziej cenionych współczesnych polskich scenografów Mirek Kaczmarek. Ukończył Wydział Komunikacji Wizualnej poznańskiej ASP. Ma w swoim dorobku scenografie, kostiumy i oprawę multimedialną do niemal 100 spektakli. Regularnie współpracuje z czołowymi polskimi reżyserami: Janem Klatą, Marcinem Liberem, Wiktorem Rubinem czy Piotrem Kruszczyńskim.