Część rynku tytoniowego to szara strefa

Ponad 10 proc. rynku tytoniowego to papierosy pochodzące z przemytu lub z nielegalnych polskich fabryk. Straty Skarbu Państwa tylko z tytułu niepłaconej akcyzy sięgają rocznie ok. trzech miliardów złotych - oceniają eksperci.

Według danych organizacji Pracodawcy RP wartość sprzedaży nielegalnych papierosów w ciągu ostatnich czterech lat wzrosła w Polsce o 134 proc. Natomiast z danych Służby Celnej wynika, że tylko w 2010 r. zatrzymano prawie 750 mln sztuk nielegalnych papierosów.

Przedstawiciele branży tytoniowej wskazują na dwie główne przyczyny dużej skali procederu. Pierwsza to ogromna rentowność przedsięwzięcia: różnica w cenie paczki papierosów między Ukrainą (ok. 1 Euro) a Polską (2,60 Euro) wynosi ok. 1,5 Euro. Maksymalnie zapakowany TIR jest w stanie przewieźć 500 tys. paczek, co może dać 750 tys. Euro zarobku. W opinii kpt. Straży Granicznej Arkadiusza Olejnika, Polska jest jednak tylko krajem tranzytowym. Większość przemycanych papierosów trafia do Niemiec czy Wielkiej Brytanii. Paczka papierosów kosztuje tam ok. 8 Euro.

Drugą przyczyna to stosunkowo niskie kary. Przestępcy z gangów papierosowych dostają wyroki od roku do kilku lat więzienia, do tego kilkanaście tysięcy złotych grzywny, co przy ich zarobkach stanowi drobnostkę - tłumaczą przedstawiciele branży tytoniowej odpowiedzialni za walkę z nielegalnymi papierosami. Ryzyko biznesowe tej działalności jest niezwykle niskie, a opłacalność porównywalna do biznesu narkotykowego - dodają.

Są trzy rodzaje działalności przemytniczej. Pierwsza, indywidualna prowadzona jest na własny, niewielki, rachunek. W drugiej wykorzystuje się pracę "mrówek", osób trudniących się przenoszeniem lub przewożeniem papierosów przez granicę. - Często idą z Polski na Ukrainę obładowani np. w mięso, a wracają z papierosami. Tuż za granicą znajdują się tzw. punkty konsolidacyjne, zbierające towar do paru milionów sztuk, aby dalej go dystrybuować do Polski, Niemiec lub Wielkiej Brytanii - powiedział PAP pracownik jednej z firm tytoniowych. Trzeci rodzaj przemytu to przerzuty na dużą skalę tirami, autobusami i pociągami, organizowane przez międzynarodowe grupy przestępcze.

Nielegalne papierosy celnicy i pogranicznicy odkrywają w różnych miejscach samochodów czy pociągów: podwójnych dachach, podłodze, w pociągowej toalecie - za lustrem lub przy spłuczce, w ramach okiennych. Papierosy znajdowano także w fabrycznie zapakowanych lodówkach, fabrycznie zamkniętych puszkach czy w mrożonym chlebie. Ostatnio odnotowano przypadek spławienia kontrabandy Bugiem w szczelnie ofoliowanych pakietach, które "przypadkowi" żeglarze wyłowili z wody na jacht.

Nielegalne fabryki podrabianych papierosów mają często ukryte wejścia lub działają "pod przykrywką" chłodni, stolarni czy chlewni. Od 2004 r. w Polsce ujawniono 21 takich wytwórni. Tym procederem zajmują się zorganizowane duże grupy przestępcze - używany sprzęt do produkcji i paczkowania kosztuje ok. 1,5 mln zł. Do tego konieczne jest wynajęcie hali o powierzchni ok. 1000 m kw., odpowiednie wyciszenie szumu maszyn, agregat prądu oraz ok. 10-20 ton krajanki (odpowiednio spreparowanego tytoniu). Działalność jest jednak niezwykle opłacalna - z profesjonalnej linii produkcyjnej może zejść miesięcznie do 60 mln sztuk papierosów, co powoduje, że już w ciągu miesiąca koszt inwestycji się zwraca.

Pracownicy takich fabryk nie znają się z osobami zatrudnionymi przy transporcie, dystrybucji i sprzedaży. Mogą nawet dwa miesiące nie wychodzić na zewnątrz - w wytwórniach są bardzo dobre warunki logistyczne: są łazienki, kuchnie, zapasy żywności. Do produkcji zatrudnia się wysoko wyspecjalizowanych operatorów maszyn.

Są to głównie obywatele Polski, Bułgarii i Ukrainy, którzy pracowali kiedyś w legalnych fabrykach papierosów i potrafią stworzyć linię produkcyjną oraz odpowiednio ją konserwować. Ich zarobki wynoszą zwykle po kilka tys. zł.

Jak podkreślił pytany o sprawę szef Służby Celnej Jacek Kapica, wzrost wartości sprzedaży nielegalnych papierosów w Polsce wynika ze wzrostu ich ceny na czarnym rynku. - Od kilku lat podejmujemy bardzo intensywne działania związane z ochroną granicy zewnętrznej, zwalczaniem przemytu i obrotu nielegalnymi wyrobami tytoniowymi, właśnie po to, aby ograniczać nielegalny rynek. Działania te pozostaną także naszym priorytetem na najbliższe lata - zaznaczył.