Nowe przepisy: nagrywanie rozpraw w sądach

Nagrywanie rozpraw w sprawach o wykroczenia, zamiast ich pełnego pisemnego protokołowania, umożliwiają przepisy, które weszły w życie w niedzielę. Według zapowiedzi MS nagrywanie takich spraw - na większą skalę - ma ruszyć od marca przyszłego roku.

Uchwalona w kwietniu nowelizacja - w zamierzeniu resortu sprawiedliwości, będącego inicjatorem tej zmiany w Kodeksie postępowania w sprawach o wykroczenia - ma przyspieszyć ten rodzaj postępowań sądowych. Jest też kolejnym etapem - po wdrażanym od ponad dwóch lat nagrywaniu rozpraw cywilnych - wprowadzania tzw. elektronicznych protokołów do polskich sądów.

Dotychczas - jak wynika z danych MS - w sądach nagrano, w formie protokołu elektronicznego, blisko 700 tys. rozpraw cywilnych. W sprzęt wyposażone są sale wydziałów cywilnych sądów okręgowych i rejonowych.

"Obecnie trwa instalacja sprzętu i szkolenia sędziów w sądach rejonowych pięciu apelacji: warszawskiej, gdańskiej, łódzkiej, krakowskiej i białostockiej. Sprzęt jest także instalowany w wyznaczonych salach przeznaczonych do rozpatrywania spraw wykroczeniowych" - powiedział PAP pełnomocnik ministra sprawiedliwości ds. informatyzacji sądów prof. Jacek Gołaczyński. Dodał, że prace te mają zakończyć się do końca lutego 2015 r.

Funkcjonowanie protokołu elektronicznego najbardziej zaawansowane jest w apelacji wrocławskiej, gdzie sądy rejonowe wyposażono w sprzęt najwcześniej. Jak zaznaczył Gołaczyński w sądach rejonowych pozostałych apelacji instalacja sprzętu rozpocznie się zapewne w 2016 r.

Wykroczenia to czyny sprzeczne z prawem, niebędące przestępstwami. Za różne wykroczenia - a są nimi m.in. zakłócanie ciszy nocnej, nieprzyzwoite zachowanie (np. picie alkoholu) w miejscu publicznym, a przede wszystkim przewinienia drogowe - grożą głównie kary grzywny, czasem także aresztu.

Zdaniem resortu sprawiedliwości nagrywanie rozpraw zapewni wierne utrwalenie przebiegu czynności procesowych, umożliwiając gruntowną ich ocenę - bez "zniekształceń i przekłamań zdarzających się w wersji pisemnej". "Nie jest także bez znaczenia, że sporządzanie protokołu elektronicznego nie będzie absorbujące dla sędziego i pozwoli mu skupić się na kwestiach merytorycznych" - wskazuje MS.

Według planów dostęp do elektronicznej wersji protokołu, czyli zapisu dźwięku i obrazu, w siedzibie sądu mają mieć: strony, obrońcy, pełnomocnicy i przedstawiciele ustawowi. Zgodnie z przepisami przyjętymi przez Sejm mieliby mieć oni także możliwość otrzymania z akt sprawy zapisu dźwięku. Zapis dźwięku ma być przekazywany bezpłatnie w przypadku, gdy wykorzystywane do tego będą "środki komunikacji elektronicznej", czyli np. poczta elektroniczna.

Niezależnie od nagrywania ma być sporządzany skrócony protokół pisemny z przebiegu rozprawy. Według ustawy ma on zawierać m.in.: oznaczenie sprawy, sądu, czas i miejsce, osoby uczestniczące oraz określenie jawności rozprawy i trybu postępowania. "Jeżeli ze względów technicznych utrwalenie przebiegu rozprawy za pomocą urządzenia rejestrującego dźwięk albo obraz i dźwięk nie jest możliwe, sporządza się wyłącznie protokół pisemny" - przewidziano w nowelizacji.

"Przepisy przewidują możliwość sporządzania tradycyjnego protokołu, gdy jeszcze nie ma na sali sądowej odpowiedniego sprzętu" - zaznaczył prof. Gołaczyński.

Szczegóły, zasady i tryb sporządzania protokołu elektronicznego będą określone w rozporządzeniu ministra sprawiedliwości. Rozporządzenie opisze też kwestie techniczne: rodzaje urządzeń służących do utrwalania obrazu i dźwięku, tryb sporządzania zapisu oraz zasady udostępniania i przechowywania tych zapisów.

Część prawników wskazuje jednak, że nagrywanie rozpraw sądowych ma nie tylko zalety, ale i wady, bo spowalnia przygotowywanie się do procesów.

Dlatego usprawnieniu korzystania z protokołu elektronicznego ma służyć nowelizacja Kodeksu postępowania cywilnego, która weszła w życie w końcu października. Zmiana dała m.in. możliwość zamieszczania w pisemnym protokole skróconym z cywilnej rozprawy także informacji o wynikach postępowania dowodowego oraz innych okolicznościach istotnych dla przebiegu posiedzenia. Dzięki temu zapoznawanie się z nagranym przebiegiem posiedzenia ma zajmować znacznie mniej czasu.