Rezygnacja z paralizatorów w izbach dziecka

Na problem dopuszczenia ewentualnego stosowania paralizatorów w izbach dziecka od dawna zwracała uwagę m.in. Helsińska Fundacja Praw Człowieka. "Taka możliwość została przyznana policji na skutek wejścia w życie w ubiegłym roku ustawy o środkach przymusu bezpośredniego i broni palnej" - wskazywała HFPC, od początku krytykując ten przepis. 

Ostatnio HFPC poruszyła tę kwestię, przekazując swoje uwagi do ministerialnego projektu założeń nowelizacji ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich. "Fundacja apeluje, żeby kwestię używania paralizatorów w policyjnych izbach dziecka jak najszybciej rozwiązać w ramach projektu ustawy, która powstanie na bazie opiniowanego projektu założeń. Zmiana ta jest konieczna dla zapewnienia ochrony praw dziecka" - zaznaczała HFPC w piśmie do MS w listopadzie zeszłego roku.

Projekt założeń nowelizacji obejmuje kwestie dotyczące pobytu nieletnich w policyjnych izbach dziecka; jest też wynikiem inicjatyw Rzecznika Praw Obywatelskich i Rzecznika Praw Dziecka. Jeśli ustawa zostanie znowelizowana, minister sprawiedliwości będzie też musiał wydać nowe rozporządzenie ws. zakładów poprawczych i schronisk dla nieletnich. 

W pierwotnym projekcie założeń z października 2013 r. podkreślono m.in., że "projektowana ustawa ma także na celu rozważenie kwestii dotyczących pobytu nieletnich w policyjnych izbach dziecka w kontekście regulacji obejmujących ochronę praw człowieka". Jak jednak wskazywała HFPC, resort nie rozwinął wtedy szczegółowo tego wątku.

Doprecyzowanie tych kwestii nastąpiło po konsultacjach nad projektem założeń. "W projektowanej ustawie zawarte zostaną zmiany ustawy o policji polegające na wyeliminowaniu z zakresu środków przymusu bezpośredniego, możliwych do użycia wobec nieletniego doprowadzonego do policyjnej izby dziecka, przedmiotów przeznaczonych do obezwładniania osób za pomocą energii elektrycznej" - napisano w stanowisku resortu po konsultacjach, które HFPC zamieściła na swej stronie internetowej.

MS uwzględniło także inną z uwag HFPC przewidującą wprowadzenie do ustawy podstaw prawnych do kontroli osobistej i przeszukania osób wchodzących na teren zakładu poprawczego oraz schroniska dla nieletnich. "Projektuje się wprowadzenie definicji kontroli osobistej, kontroli pobieżnej i kontroli pomieszczeń" - zaznaczyło MS w swym stanowisku.

W przygotowywanym przez MS projekcie inne ważne zmiany mają dotyczyć uregulowania w ustawie - a nie jak dotąd w rozporządzeniu - katalogu praw i obowiązków nieletnich podczas pobytu w schroniskach lub poprawczakach oraz zasad zapewnienia bezpieczeństwa i porządku w tych placówkach. 

Zestaw praw ma zostać uzupełniony o prawo nieletniego do korzystania z niezbędnego dla zdrowia wypoczynku, w tym prawo do co najmniej godzinnego spaceru w ciągu doby - dla nieletnich w ciąży spacer ma być dłuższy; im również ma być zapewniona wzmożona opieka. W projekcie będzie też ujęte prawo nieletniego przebywającego w poprawczaku do: kieszonkowego, do otrzymywania pieniędzy lub paczek od osób, instytucji lub organizacji oraz uprawnienie dla szefa placówki do przyznania zapomogi nieletniemu w trudnej sytuacji materialnej.

Co do zasad zapewnienia bezpieczeństwa i porządku projekt ma zawierać przepisy, które pozwolą dyrektorowi placówki zarządzić zamykanie pomieszczeń, w których przebywają lub uczą się wychowankowie, zwiększyć liczbę pracowników prowadzących zajęcia zespołowe, wstrzymać lub ograniczyć te zajęcia. Umieszczenie nieletniego w izbie przejściowej, w celu przywrócenia porządku i bezpieczeństwa będzie możliwe najwyżej na 14 dni. W tym czasie nieletni ma być poddawany wzmożonym zabiegom wychowawczym i resocjalizacyjnym w ramach indywidualnego toku dydaktycznego.

Na nowo mają zostać opisane przesłanki do naboru, konkursu i ewentualnego odwołania lub zawieszenia w obowiązkach dyrektorów zakładów poprawczych i schronisk dla nieletnich. Nabór ma być zbliżony do formy, w której rekrutuje się do służby cywilnej. 

Zmienić ma się także sposób nadzoru nad tymi placówkami - nie mają go już sprawować prezesi sądów okręgowych, lecz minister sprawiedliwości - poprzez wyznaczonych wizytatorów. Podstawą do nadzoru pedagogicznego ma być rozporządzenie ministra edukacji.