RPO: obywatele mają coraz mniej narzędzi do kontroli poczynań władzy

Obywatele mają coraz mniej narzędzi do kontroli poczynań władzy na różnych szczeblach; życie publiczne staje się mniej przejrzyste - ocenił w poniedziałek rzecznik praw obywatelskich Adam Bodnar. Zaprezentował rekomendacje, które mają służyć budowaniu państwa "partnerskiego".

Rzecznik na konferencji prasowej podsumował I Kongres Praw Obywatelskich, który na początku grudnia obradował w Warszawie. Poinformował, że podczas wydarzenia, które po raz pierwszy zostało zorganizowane przez Biuro RPO, wypracowano "zestaw rekomendacji".

Jak mówił, dotyczą one zarówno ogólnych zagadnień związanych ze stanem debaty publicznej w kraju, jak i szczegółowych dziedzin życia społecznego takich jak: prawo i wymiar sprawiedliwości; zdrowie, praca, dom czy sytuacja osób pozbawionych wolności.

W rekomendacjach Rzecznik wymienił m.in. znaczenie przejrzystości debaty publicznej i narzędzi pozwalających obywatelom kontrolować rządzących. Zwrócił uwagę na potrzebę edukacji obywatelskiej z zakresu praw i obowiązków, oraz samoorganizacji społecznej w rozpoczęciu inicjatyw obywatelskich.

Bodnar podkreślił, że państwo potrzebuje reform, jednak nie powinny one prowadzić "do likwidacji trójpodziału władzy i niezależności instytucji, które strzegą wartości konstytucyjnych".

Jego zdaniem, obywatele mają "coraz mniej narzędzi i możliwości do kontroli poczynań władzy na różnych szczeblach", przez co życie publiczne staje się "mniej przejrzyste". "Widzimy ogromną potrzebę, żeby ten trend odwrócić i żeby postulować tworzenie takich narzędzi i takich rozwiązań, które będą służyły budowaniu państwa partnerskiego, przyjaznego, szanującego podmiotowość jednostki" - podkreślił RPO.

Jak dodał, wiąże się z tym potrzeba dialogu społecznego, tak aby każdy indywidualny pogląd mógł zostać wzięty pod uwagę.

Rzecznik zwrócił też uwagę na potrzebę rozwoju edukacji obywatelskiej. Podkreślił, że m.in. dzięki znajomości konstytucji, "obywatele będą bardziej świadomi czego mogą się domagać od władzy, ale także gdzie kończy się ochrona praw i wolności jednostki". Według RPO ważny jest również rozwój "samoorganizacji społecznej" - inicjowanie zmian i wpływanie w ten sposób na sprawujących władzę.

Wśród rekomendacji szczegółowych Rzecznik skupił się na dwóch zagadnieniach: pracy i wymiarze sprawiedliwości.

Przypomniał, że zagadnieniom związanym z pracą było poświęconych wiele paneli dyskusyjnych podczas Kongresu. Bodnar podkreślił, że do zadań państwa należą działania, prowadzące do "pogłębienia społecznego wymiaru pracy i przeciwdziałania przedmiotowemu traktowaniu pracowników".

Zaznaczył, że "podmiotowe traktowanie pracowników jest silnie związane z innowacyjnością rynku pracy". "Przy reformowaniu prawa pracy konieczny wydaje się powrót do zakładu pracy pojmowanego jako wspólnota osób. Barierami, które należy pokonać są: niskie płace oraz dominujący styl kierowania pracownikami" - powiedział Rzecznik.

RPO opowiada się też za modyfikacją systemu emerytalnego i "wydłużeniem karier zawodowych". Jak tłumaczył, jest to związane z procesami demograficznymi, które "mogą doprowadzić w najbliższych latach do zmniejszenia emerytur". RPO zachęca do debaty nad wszystkimi zmianami podjętymi w tym temacie.

W kontekście wymiaru sprawiedliwości Bodnar zwrócił uwagę m.in. na problem związany z niezagwarantowanym dostępem adwokata do zatrzymanego na etapie postępowania przygotowawczego oraz na problem pełnomocników w dostępie do akt klienta, szczególnie w przypadku tymczasowo aresztowanych.

Bodnar podkreślił, że przedstawione rekomendacje są "inspiracją do działań", które będą podejmowane przez Biuro Rzecznika w tym roku. Zapowiedział, że będą one rozsyłane do ministerstw oraz innych podmiotów życia publicznego.

RPO poinformował także, że 7 i 8 grudnia 2018r., zostanie zorganizowany kolejny, tym razem II Kongres Praw Obywatelskich.

I Ogólnopolski Kongres Praw Obywatelskich, którego inicjatorem jest RPO Adam Bondar, obradował w Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN. Wydarzenie, organizowane przez RPO we współpracy z Biurem Instytucji Demokratycznych i Praw Człowieka OBWE (ODIHR), poprzedziło 30-lecie istnienia instytucji Rzecznika Praw Obywatelskich w Polsce.

Przez dwa dni uczestnicy kongresu wzięli udział w ponad 30 panelach poświęconych m.in.: ochronie zdrowia psychicznego w Polsce, działaniom na rzecz równego traktowania, zagadnieniom z zakresu praw lokatorów czy polityce migracyjnej kraju w dobie kryzysu.