Szymon Hołownia o tym, czy zwierzęta mają duszę i skąd wziął się ubój rytualny

Do tych zaś, którzy zarzucać mi teraz będą, że jeżdżę po emocjach, że przecież "to tylko zwierzęta", mam zawsze to samo pytanie: kto wam pozwolił sądzić, że On nie słyszy ich skowytu?

Ano właśnie. Czy zwierzęta mają duszę? Przypuszczam, że większość czytelników tej książki (jeśli już po nią sięgnęła) może spokojnie podpisać się pod słowami Kimberlee Auerbach, amerykańskiej pisarki (i właścicielki pudla o imieniu Gracie): "Nie potrzebuję papieża, by mi powiedział, że zwierzęta mają duszę. Mam psa i wiem to już od dawna".

A więc nie jestem sam w moim nie dającym się ubrać w ludzkie kategorie i słowa przekonaniu, że nie tylko w człowieku kryje się jakaś wymy­kająca się chemii i biologii iskra, że zwierzęta też zostały wy­posażone w transcendentny moduł.

Co ciekawe, przekonanie to nie charakteryzuje wyłącznie egzaltowanych starszych dam zapisujących swe yorki do pedicurzysty, zdarzało mi się słyszeć na własne uszy, jak wyrażali je również hodujący zwierzęta na mięso rolnicy. Tak, po osiemnastu miesiącach hodowli wysyła­ją do ubojni "mięsne" krowy z pełną świadomością, że skracają im tym życie o dobrych paręnaście lat, racjonalizując to sobie za pomocą swoistej farmerskiej metafizyki ("takie jest ich prze­znaczenie", "po to przyszły na świat"), gdy jednak wcześniej mówią o nich, pokazują je gościom, trudno nie zauważyć, że naprawdę odróżniają je od sieczkarni czy traktora (oczywiście nie dotyczy to wszystkich hodowców - są i tacy, tępi jak trzon od grabi, dla których istotny jest wyłącznie ich własny napcha-ny kałdun, niemieckie auto w garażu i dolary).

Na własne uszy słyszałem też myśliwych opowiadających z pasją, szacunkiem i czułością o leśnej zwierzynie (co, rzecz jasna, nie przeszka­dza im po chwili wpakować obiektowi tych westchnień kulki w kręgosłup i powtarzając wyczytane w łowieckiej prasie roz­grzeszające mantry, patrzeć, jak kwicząc i tarzając się, podejmu­je beznadziejną walkę o życie).

To jednak znamienne, że choć wnioski praktyczne z odkry­wania w zwierzętach przekraczającej nas tajemnicy wyciągamy diametralnie różne, w miarę zgodnie uważamy za poznaw­czych dewiantów tych, którzy widzą w nich tylko i wyłącznie mięso, materiał badawczy, maszyny. Jasne, jedni uznawać będą, że wystarczy zapisać w prawie nakaz oszczędzania zwierzętom "zbędnego cierpienia", ja będę bronił tezy, że z punktu widze­nia zwierzęcia dokładnie każde cierpienie jest zbędne, łapiemy już jednak w tej kwestii jakiś wspólny grunt.

Wegetarianin bez problemu znajdzie go chyba z kimś, kto myśli jak chrześcijań­ski apologeta sprzed stu lat Gilbert Keith Chesterton, piszą­cy (w eseju - hymnie na cześć prawa do spożywania na święta dobrze przyrządzonego indyka): "Sądzę, że nie jest ani ludz­kie, ani humanitarne, jeśli widząc głodną kobietę pochłaniającą wzrokiem wędzoną makrelę, myślimy nie o uczuciach kobiety, lecz o bliżej nieznanych uczuciach tragicznie zmarłej makreli. Podobnie nie jest ludzkie ani humanitarne, jeśli patrząc na psa, myślimy o bliżej nieznanych odkryciach, jakich moglibyśmy dokonać, gdybyśmy wywiercili mu dziurę w głowie". I dalej: "Indyk jest przecież bardziej sekretny niż wszyscy aniołowie i archaniołowie. Bóg powiedział nam, co znaczy anioł, ale nigdy nie powiedział nam, co znaczy indyk. A jeśli będziecie obser­wować żywego indyka przez godzinę lub dwie, odkryjecie, że tajemnica pogłębiła się raczej, niż się zmniejszyła".

Myślę, że Tompkins złapał dobry trop, że miał rację. Ja, patrząc w oczy moich psów, obserwując zlatujące się na noc do ogrodu ptaki, pszczoły, szerszenie, spotykane podczas leśnych spacerów dziki, sarny, łosie albo naszych afrykańskich sąsiadów: słonie, żyrafy, impale, jaguary, lwy, hieny, a nawet kobry czy mam­by - nie mam cienia wątpliwości, że one również noszą w so­bie tchnienie pochodzące od mojego Stwórcy. On wpisał w nie coś, co jest Jego i nigdy nie będzie należeć do mnie.

W naszej judeochrześcijańskiej tradycji - żadna tam zno­wu nowość. Przecież już po drugim, "poawaryjnym" przymie­rzu, jakie zawiera z ludzkością - tym razem reprezentowaną przez Noego - Bóg, pozwalając ludziom zabijać zwierzęta na pokarm, zastrzega, że nie wolno im przywłaszczać sobie krwi, która w tamtych czasach i kulturze była uznawana za mieszka­nie pierwiastka pozacielesnego, ducha (tak to sobie przodko­wie wykombinowali: skoro żywa istota przestaje żyć, gdy się z niej spuści krew, to krew jest siedzibą czegoś, co robi z orga­nizmu żywą istotę). "Nie wolno wam tylko jeść mięsa z krwią życia. Upomnę się o waszą krew przez wzgląd na wasze życie - upomnę się o nią u każdego zwierzęcia" (Rdz 9, 4-5a).

Stąd oczywiście wziął się ubój rytualny: wykrwawienie bez ogłuszania (o tej okropnej praktyce napiszę więcej w kolej­nym rozdziale), z obowiązkowym oddaniem Bogu ducha tego zwierzęcia przed przecięciem mu tętnic, do dziś praktykowa­ny w tradycyjnym judaizmie i islamie i stający się tam swoją karykaturą (bo nawet jeśli kiedyś był rzeczywiście najmniej dotkliwą z dostępnych metodą pozbawiania zwierzęcia ży­cia, dziś istnieją już metody znacznie mniej dotkliwe, poza tym ubój koszerny czy halal w warunkach de facto przemysło­wych to czyste piekło, jedna z najlepszych znanych mi zachęt, by - jeśli jest Bóg, który mógłby się czegoś takiego domagać - zostać ateistą).