Bogusław

Jest to dwuczłonowe imię słowiańskie, znane też w staropolskim w postaci Bogosław i Bosław (z zanikiem śródgłosowej sylaby). Bogosława, księcia pomorskiego, spotykamy w źródłach już pod r. 1168, ale w różnych dokumentach nazywany jest on także Bogusławem i Bogsławem. Zapiski źródłowe wskazują, że imię to było w średniowieczu popularne w postaci pełnej i w formach zdrobniałych: Bogusławek, Bogusz, Boguszek, a także podobnych: Boguta. Postać patronimiczna brzmiała Bogusławic i stąd nazwy miejscowe typu Bogusławice. Od imienia Bogusław wywodzi się nazwisko Bogusławski, znane z przeszłości, a spotykane i dziś. Jak wspomniano, od imienia Bogusław tworzono liczne zdrobnienia, z których Bogusz i Bogusza stały się nowymi imionami, aż później przekształciły się w nazwiska lub stały się podstawą do nazwisk typu Boguszyc (pierwotnie patronimicum), Boguszycki, Bogusyński, Bogusiewicz, Boguszewicz, Bogoszowicz, na Kresach Wschodnich Bohusiewicz, Bohuszewicz itd.

Żeńska forma tego imienia to Bogusława, znana od 1265 r., od której wywodzą się zdrobnienia Bogusza, Boguszka i Boguchna.

W polskim imiennictwie oba imiona żywe do dziś, z używanymi zdrobnieniami Boguś, Bogusia, Boguśka itp. Poza Polską znane głównie wśród Czechów w postaci Bohuslav.

Identyfikacja tego imienia z gr.-łac. Teodorem niemożliwa, jak też mało prawdopodobna identyfikacja z Teotymem. Erudycyjny popis Kadłubka w tej sprawie nie może być brany poważnie. W kalendarzach słowiańskich Bogusław umieszczany jest pod dniem 29 kwietnia, natomiast Bogusława - 29 maja.

Odpowiedniki obcojęz.: łac. Boguslaus.

Święci, którzy by patronowali temu słowiańskiemu imieniu, nie istnieją. W epoce sarmatyzmu zaczęto błogosławionymi nazywać dwóch Bogusławów, mianowicie świątobliwego dominikanina, który był spowiednikiem Bolesława Wstydliwego, oraz franciszkanina, który w r. 1498 zginął w Samborze z rąk Tatarów (zob. dodatek do HP opracowany przez R. Gustawa, s. 652 pod nr. 69 i 70 oraz tam przytoczone). Te inicjatywy nie odpowiadały jednak jakimś utrwalonym tradycjom kultowym, tym bardziej nie nawiązywały do jakichkolwiek oznak czci w jej formach zbliżonych do oficjalnych, zwłaszcza liturgicznych. Nigdy się też na trwałe nie przyjęły, a tylko Bogusław z Sambora, znany historykom franciszkańskim, dostał się pod dniem 15 maja do zakonnego martyrologium. Nieświadomi tego, ludzie nowszych czasów, lubujący się bardziej niż poprzednio w imionach słowiańskich, poszukiwali dla Bogusława innego powiązania hagiograficznego. Opierając się na przesłankach, które wymieniliśmy przy imieniu Bogdan, chcieli to słowiańskie imię odnieść do starochrześcijańskiego Teodora albo nawet Teotyma. To pierwsze powiązanie o tyle wydaje się uzasadnione, że spotykamy je już u Mistrza Wincentego, który wspominając w swej Kronice księcia pomorskiego Bogusława I, zwie go również Teodorem: Boguslaus sive Theodorus. Ale jest to zjawisko wyjątkowe i za Kadłubkiem nie poszedł nikt z kronikarzy czy kancelistów polskiego średniowiecza, jakkolwiek imię Bogusław pojawiało się pod piórem stosunkowo często. Zresztą na przekór inicjatywie Kadłubka poszło ogólne poczucie onomastyczne, skoro zupełnie niezależnie od rodzimego Bogusława przyjęło się u nas spolszczone imię Teodor. O Teotymie, imieniu, które poza środowiskami klasztornymi mało jest znane, albo nawet zupełnie nieużywane, to tylko dla całości dodajemy, iż w wykazach świętych spotyka się je czterokrotnie. Wspominany przez Martyrologium Rzymskie biskup z Tomi, zwany Teotymem Filozofem, znany jest dzięki historykom greckim, u których odnalazł go Baroniusz. Ale poza tą inicjatywą Baroniusza czcią należną świętym nigdy bodaj otoczony nie był. Niejasne i niemal nie do rozwikłania są też stare wspomnienia o Teotymach, wyliczanych w dwóch grupach męczenników. Pozostaje właściwie jeden tylko - Teotym, męczennik palestyński, o którym, nie wymieniając go wyraźnie, mówi Euzebiusz (O męczennikach palestyńskich, 7, tłum. polskie, Poznań 1924, 475-477). Był on umęczony razem z innymi, najpierw przez spalenie ścięgien u nóg, potem przez zesłanie do kopalni. Martyrologium Rzymskie wspomina ich dnia 5 listopada (por. Com. mart. rom. 499).