Tymoteusz

Jest to imię teoforyczne pochodzenia greckiego Timótheos, złożone z członów: time 'cześć' i -theos 'Bóg'. W języku greckim istniało też inne imię, które było odwróceniem imienia Tymoteusz, a mianowicie Theótimos. Imię Tymoteusz znane jest dobrze z Dziejów apostolskich.

W Polsce imię to nosił drugi biskup poznański, Włoch z pochodzenia (pocz. XI w.). Ale imię to nie występowało u nas nazbyt często. Formy spieszczone to: Tymek, Tymcio, Tymeczek. Od imienia tego pochodzą nazwiska: Tyma, Tymek, Tymków, Tymczak, Tymkiewicz, Tymański, Tymowski. Od nazwiska Tyma pochodzi nazwa miejscowa (wieś) Tymowa.

Odpowiedniki obcojęz.: łac. Timotheus, ang. Timothy, fr. Timothée, wł. Timoteo, ros. Timofiej.

W samym Martyrologium Rzymskim imię to występuje trzynaście razy. Obszerniejsze wykazy liczbę Tymoteuszy czczonych jako świętych podnoszą do dwudziestu trzech. Nie o wszystkich musimy tu mówić. Niektóre z tych martyrologicznych wspomnień są najwidoczniej powtórzeniami takich, które już zamieszczone były pod innymi dniami; są też takie wspomnienia, które zawierają pura nomina, imiona bez pokrycia, tzn. wzmianki o świętych, o których nic powiedzieć się nie da: por. np. Com. mart. rom. 386, 593 oraz według indeksu.

martyrologiach: 22 stycznia (Grecy i Syryjczycy), 27 września (Martyrologium Hieronimiańskie), 24 stycznia (Beda) itd. Terminy styczniowe związane były niewątpliwie swym sąsiedztwem z pamiątką Nawrócenia św. Pawła, z którym Tymoteusz tak ściśle kiedyś współpracował. Z tego też względu ostatnia reforma kalendarza, pomijając 24 stycznia (zajęty przez wspomnienie św. Franciszka Salezego), na wspomnienie Tymoteusza i Tytusa, uczniów apostolskich, wyznaczyła dzień 26 stycznia.

Tymoteusz i Maura. Tymoteusz miał być lektorem, Maura jego żoną. Przychwycono ich na lekturze Pisma św. Prefekt Arrianus skazał ich na śmierć na krzyżach. Podobno wisieli na nich przez siedem dni i wzajemnie zachęcali się do wytrwania. Wszystko to miało się dziać w Antinoe w 286 r. Niestety szczegółom dowierzać nie możemy. Pochodzą z greckiej pasji, a ta jest opowiadaniem fabularnym. Niemniej wcześnie męczenników, zwłaszcza w Konstantynopolu, czczono. W synaksariach i martyrologiach wspominano ich w dniu 3 maja, opierając się na wymienionej pasji.

Tymoteusz z Menfi. Znamy go z synaksarium arabsko-jakobickiego. Miał być żołnierzem, podkomendnym sławnego prześladowcy, prefekta Arrianusa. Gdy odważnie wyznał swą wiarę, w rozmaity i wymyślny sposób był torturowany, ale z wszystkich tych mąk cudownie wychodził cały. W końcu ścięto mu głowę. Wspominano go w dniu 15 czerwca.

Tymoteusz, męczennik rzymski. Wedle legendarnych Actus Silvestri papae pochodził z Antiochii i był biskupem. Krytyka historyczna zdecydowanie to odrzuca. Należy natomiast równie zdecydowanie stwierdzić, że istnieją wczesne świadectwa kultu oddawanego temu nieznanemu męczennikowi rzymskiemu. Wystarczy wspomnieć Depositio martyrum, Kalendarz Kartagiński oraz sakramentarz Gregoriański. Zginął zapewne w 303 r. Jego grób znajdował się przy Via Ostiensis w pobliżu grobu św. Pawła. Wspomnienie przypadało na 22 sierpnia.

Tymoteusz i Apolinary z Reims. Wspominani 23 sierpnia, mieliby być wedle niektórych repliką kultu Tymoteusza, męczennika rzymskiego, oraz Apolinarego z Rawenny, czczonego wcześnie w Rzymie. Nie przystaje to do miejscowych tradycji, które dopatrywały się w świętych bohaterów wiary, umęczonych w Reims. W każdym razie już w VI w., jak świadczy Grzegorz z Tours, istniał w Reims kościół wybudowany ku ich czci. Kult męczenników rozwinął się intensywnie jednak dopiero w IX stuleciu.

Tymoteusz, Agapiusz i Tekla. O Agapiuszu mówiliśmy już pod jego własnym imieniem. Nieraz go z trójosobowej grupki męczenników wyodrębniano, bo Euzebiusz mówił o nim w dziełku O męczennikach palestyńskich dwa razy, po raz wtóry nieco obszerniej (6, 3-7). Wyodrębniano go też w niektórych martyrologiach, bo ich redaktorzy, zwiedzeni dwoma relacjami, sądzili zapewne, że mowa tam o dwóch Agapiuszach. O wszystkich trzech w pierwszej relacji czytamy (3, 1): -Wielkorządcą prowincji... był Urbanus. Nadeszły najpierw edykty cesarskie z rozkazem ogólnym, by wszyscy bez wyjątku w miastach bożyszczom składali ofiary i czynili libacje. Tedy w Gazie, mieście palestyńskim, Tymoteusz niepoliczone wycierpiał katusze, a w końcu dano go na pastwę małego i wolnego ognia. Gdy tak swą wytrwałością we wszystkich mękach przeszedł próbę bohaterską swej prawdziwej szczerej wobec Boga pobożności, otrzymał wieniec

zwycięskich bogobojności szermierzy. Z nim razem niezłomne swe męstwo okazał Agapiusz tudzież współczesna nam Tekla, których rzucono na pożarcie dzikim zwierzętom-. Stało się to w 304 lub 305 r. Synaksaria wspominały męczenników 19 sierpnia lub 19 września. Baroniusz się w ich liczbie nie rozeznał. Wpisał ich do swego martyrologium pod dniem 19 sierpnia, a ponadto osobno Agapiusza pod dniem 20 listopada.

Tymoteusz, Polio i Eutychiusz. Zgrupowanie trzech męczenników, które spotykamy pod dniem 21 maja w Martyrologium Rzymskim, jest przykładem tych perturbacji, jakim w ciągu stuleci uległy niektóre martyrologiczne wspomnienia. Przez zestawienie z innymi pomnikami starożytnej hagiografii wnosimy, że pierwotnie wspominano tylko męczenników Tymoteusza i Polyeukta. Z drugiego imienia niebaczny skryba stworzył dwóch: Poliona i Eutychiusza. Tymoteusz i Polyeukt zginęli za wiarę w Mauretanii lub w Cezarei. Zresztą nic bliższego o nich nie wiemy.

Tymoteusz, biskup Antinoe. Synaksarium aleksandryjskie wspomina go pod 13 hat-r, tzn. 9 listopada. W czasie prześladowania Dioklecjańskiego biskup został aresztowany. Był potem torturowany i długo przesiedział we więzieniu. Doczekał się jednak czasów Konstantyna Wielkiego i powszechnej amnestii. Wrócił wówczas do diecezji i zorganizował tam zebrania modlitewne. Osiągnął przez nie to, że jego oprawcy uznali prawdziwość wiary chrześcijańskiej. Kiedy zmarł, nie wiemy.

Tymoteusz, biskup Prusa (Bitynia). Miał być męczennikiem z czasów Juliana Apostaty. Opowiada o tym grecka pasja, której dotąd w całości nie wydano i dostatecznie nie przebadano. W synaksariach wspominano go 26 maja lub 10 lipca. W Konstantynopolu jego wspomnienie obchodzono uroczyście w kościele, gdzie, jak sądzono, znajduje się jego martyrion. W Martyrologium Rzymskim wspominany jest w drugim z wymienionych terminów.

Tymoteusz, patriarcha Aleksandrii. Był bratem patriarchy Piotra II i jego następcą. Stolicą aleksandryjską zarządzał w latach 378-384. Uczestniczył w obradach soboru Konstantynopolitańskiego (381). Jego wspomnienie obchodzono w dniu 20 lipca.

Tymoteusz, eremita egipski. Znamy go wyłącznie z synaksarium aleksandryjskiego, które w dniu 19 grudnia poświęciło mu osobne wspomnienie. Wychował się w rodzinie chrześcijańskiej. Wcześnie zatęsknił za życiem zakonnym, ale po krótkim pobycie w klasztorze udał się jednak na pustkowie i wiódł tam życie pustelnicze. Na utrzymanie zarabiał pracą własnych rąk. Gdy zbyt często odwiedzali go mnisi z pobliskiego klasztoru, poszedł dalej. Potem poważnie chorował. Doznał podobno cudownego uzdrowienia. W końcu trudno dociec, czy wszystko to jest budującą fikcją literacką, czy też rozwinięciem zasłyszanych faktów, których jednak nie osadzono w czasie i przestrzeni.

Tymoteusz Oświeciciel, biskup na Proconneso. Był za czasów Justyna I (518-527) i Justyniana I (527-565) biskupem na małej wysepce Proconneso, położonej na Morzu Marmara. Niektórzy przesuwają jednak jego biskupie rządy na czasy późniejsze. Zasłynął między innymi z tego, że swej wysepki dzielnie bronił przed napadami piratów. Cesarzowa Teodora wybudowała klasztor z wdzięczności za uzdrowienie jej córki przez biskupa. Wspomnienie obchodzono 1 sierpnia.

Tymoteusz z Simboli. Wspomnienie tego świętego nasunęło badaczom wiele zagadnień, które z braku innych źródeł są może nie do rozwiązania. Tę problematyczność wzmógł tytuł, którym świętego opatrzono w meneach: papa. Zdaje się, że był on rezultatem pomieszania sąsiadujących ze sobą wspomnień: Tymoteusza i papieża Agatona. Wolno w końcu sądzić, że Tymoteusz był eremitą, który zasłynął z umiłowania samotności i lektury Pisma św. Pod wpływem tej właśnie lektury rozdał ubogim całą majętność i rozpoczął życie w eremie. Natomiast lokalizacja Tymoteusza pochodzi może z nazwy klasztoru w Bitynii, który mógł posiadać relikwie świętego. Żył on prawdopodobnie w VII stuleciu. Wspomnienie widniało w synaksariach pod 21 lutego.

Tymoteusz z Monticchio. Urodził się w 1444 r., w tym samym roku, w którym w pobliskiej Aquili wielki Bernardyn ze Sieny kończył swe pracowite życie. On także wcześnie wstąpił w szeregi synów św. Franciszka Serafickiego. Otrzymawszy święcenia, był w Campli mistrzem nowicjuszów. Cieszył się niezwykłymi darami Bożymi, a w szczególności wizjami Matki Najśw. Jak tylu innych, opowiadał się za odnową przedsięwziętą przez obserwantów. Zmarł 22 sierpnia 1504 r. W zakonie czczono go zawsze jako błogosławionego. Jego kult zaaprobował w 1870 r. Pius IX.

Tymoteusz Giaccardo. Urodził się 13 czerwca 1896 r. w Narzole, w pobliżu Cuneo (północne Włochy), w ubogiej rodzinie chłopskiej. Dzięki protekcji ks. Alberione, kierownika duchownego seminarium w Albi, dostał się tam już w 1908 r. Protektor zaproponował mu później wstąpienie do grupy młodych, którzy w przyszłości zająć się mieli apostołowaniem przez prasę i wydawnictwa. Do grupy przyłączył się w 1917 r., a tak stał się współzałożycielem instytutu nazwanego Pia Societ- S. Paulo; u nas znany jest pod popularną nazwą paulistów. Wtedy chrzestne imię Józef zamienił na Tymoteusz. W 1919 r. otrzymał święcenia kapłańskie. W siedem lat później założył w Rzymie filię Instytutu i kierował nią do 1930 r. Po dwuletniej przerwie wrócił na tę placówkę. Od 1936 r. kierował domem macierzystym w Albi. Pokonując trudności wojenne przetrwał na tym stanowisku do 1946. Wezwano go następnie do Rzymu, gdzie piastował urzędy doradcy i wikariusza generalnego. Zmarł na skutek ostrej białaczki 24 stycznia 1948 r. Jan Paweł II beatyfikował go w 1989 r.