Walerian
Imię pochodzenia łacińskiego, genetycznie cognomen utworzone sufiksem -anus od nomen gentilicium Valerius (zob. WALERY). W starożytnym Rzymie nosił je m.in. cesarz Publiusz Licyniusz Valerianus (+ 263). W źródłach polskich poświadczone jest w formie Waleryjan od w. XIII. W wiekach XVI-XVIII było dość częste, dziś jest rzadkie.
Odpowiedniki obcojęz.: łac. Valerianus, ang. Valerian, fr. Valérien, niem. Valerian, Valerianus, wł. Valeriano.
Walerian, męczennik z Tournus. Wedle dawnych ujęć, miał z rozkazu prefekta Pryska najpierw zawisnąć na krzyżu, a potem zostać ściętym. Takie przedstawienie męczeństwa, datowanego na drugą połowę II stulecia, jest mało wiarogodne. Pochodzi ono z legendarnej Passio S. Marcelli (BHL 5245). Wczesne są natomiast ślady kultu męczennika, czczonego przede wszystkim w starożytnym obwarowanym miejscu, zwanym Tournus, a położonym w pobliżu Chalon-sur-Saône. O kulcie tym świadczy też Grzegorz z Tours. Potem podtrzymywało ten kult opactwo powstałe na miejscu dawnej warowni. Wspomnienie męczennika przypada 15 września.
Walerian (Walery), Makrobiusz, Gordian, Eliasz, Zotyk i Lucjan. Do synaksariów wpisani byli pod dniami 13, 14 lub 15 września. Ich wczesne męczeństwo - za Licyniusza - lokalizowano na ogół w starożytnym Tomi, w Mezji (dziś rumuńska Constanca), ale także w Noviodunum (nad Dunajem), czyli w tej samej prowincji. Wszystko wskazuje na to, że zapis jest wiarogodny. Nie posiadamy jednak pasji, na podstawie której ten zapis powstał. Wspomnienie znalazło się także w martyrologiach zachodnich. W rzymskim umieszczono je kiedyś pod dniem 17 września, ale część męczeńskiej grupy znalazła się ponadto pod dniem 13 września. W nowym Martyrologium Rzymskim wspomnienie umieszczono pod 15 września (opierając się na Martyrologium Hieronimiańskim), z lokalizacją -in Scythia- oraz imionami Walerego, Makrobiusza, Gordiana, ale także Stratona.
Walerian z Auxerre. Na stolicę biskupią w tym mieście wstąpił około 330 r. Wziął udział w słynnym synodzie w Sardyce (343). Wspomina o nim Vita S. Amatoris, do którego nawrócenia miał się przyczynić. Zmarł 6 maja 366 r. Relikwie złożono później w kościele jego imienia w Châteaudun. Wspomnienie przypada 13 maja.
Walerian, biskup Akwilei. Na stolicę biskupią wstąpił w 368 lub 369 r. Czy był na synodzie rzymskim w 374 r., tego nie wiemy. Uczestniczył natomiast w synodzie zwołanym w 381 r. do samej Akwilei. Rozpatrywano na nim sprawę dwóch biskupów: Palladiusza z Ratiarii (Dacja) oraz Sekundiana z Singidunum (dziś Belgrad), podejrzanych o arianizm. Walerian jako gospodarz przewodniczył, ale decydującą rolę odegrał św. Ambroży. Po wymijających odpowiedziach podejrzanych sprecyzowano pytania i w końcu obydwaj arianizujący biskupi skazani zostali na usunięcie z urzędu. Potem jeszcze podpis Waleriana znalazł się pod aktami synodu rzymskiego, zwołanego w 382 r. przez cesarza Teodozjusza. Pomocnikiem biskupa był Chromacjusz, który też zostanie jego następcą. Św. Hieronim wychwalał zresztą cały kler Akwilei, skupiony wokół Waleriana. Zmarł on zapewne 26 lub 27 listopada 388 r. Pod tą drugą datą znalazł się w Martyrologium Rzymskim.
Walerian, biskup Abbenzy. Północnoafrykańskie miasto, w którym biskup kierował społecznością chrześcijańską, nazywane było także Avensa lub Abbensa (dziś na terytorium Tunezji). Gdy około 460 r. król Wandali, Genzeryk, nakazał konfiskatę ksiąg i naczyń liturgicznych, biskup stanowczo się temu sprzeciwił. Został dlatego wygnany z miasta i skazany na bezdomność. Długo tułał się po drogach publicznych, a miał już wówczas ponad osiemdziesiąt lat. Wiktor z Wity opowiada o tym w Dziejach prześladowania Kościoła w Afryce przez Wandalów (I, 12). Florus wpisał potem wyznawcę do martyrologium pod dniami 15 grudnia i 28 listopada. Pierwszy z tych terminów przyjęło Martyrologium Rzymskie.
Walerian, biskup Cimiez. Był najpierw mnichem w opactwie leryneńskim. Powołano go stamtąd na stolicę biskupią do Cemendum (Cemele, dziś Cimiez). Brał udział w synodach w Riez (439) oraz w Vaison (442). Bronił prymasowskich uprawnień stolicy biskupiej w Arles. Razem z innymi biskupami z Prowansji poparł słynny Tomus ad Flawianum papieża Leona Wielkiego. Jest rzeczą nierozstrzygniętą, czy nie przychylał się do semipelagianizmu. Pozostawił po sobie interesujące, w dobrym stylu ułożone homilie o treści moralno-ascetycznej. Zachowała się także jego Epistola ad monachos, natomiast Homilia in dedicatione ecclesiae nie jest może jego autorstwa. Był też Walerian współadresatem listów Leona Wielkiego z lat 450 i 452. Zmarł około 460 r. Wspomnienie przypada 23 lipca.