TikTokowa mania w podstawówce: tylko zabawa, czy już powód do niepokoju?

"Hey, besties!" – tak 12-letnia Natasza z siódmej klasy wita swoje obserwatorki na TikToku. Wstaje o 5 rano, by nagrać filmik, jak robi makijaż do szkoły. Jej konto śledzą koleżanki, a ona sama regularnie publikuje wideo z hashtagiem #GRWM, czyli "Get ready with me" (przygotuj się ze mną). Ten popularny wśród nastolatek trend polega na pokazywaniu krok po kroku, jak szykują się do szkoły, robią makijaż, czy wybierają strój. Historia Nataszy to tylko jeden z przykładów fascynacji TikTokiem wśród najmłodszych. Czy jednak ta aplikacja to tylko niewinna zabawa, czy może już powód do rodzicielskiego niepokoju?

• TikTok i nastolatki: Artykuł skupia się na zjawisku popularności TikToka wśród dzieci w wieku szkoły podstawowej, w szczególności na trendzie #GRWM (Get Ready With Me) i jego wpływie na 12-letnią Nataszę i jej rówieśniczki.
• GRWM - trend wśród młodych: GRWM to popularny format wideo, gdzie nastolatki pokazują swoje przygotowania, np. do szkoły, co buduje poczucie wspólnoty i jest źródłem inspiracji modowych i kosmetycznych.
• Ograniczenia wiekowe TikToka: Ekspert, dr Karol Jachymek, podkreśla, że TikTok jest teoretycznie przeznaczony dla osób od 13 roku życia, ale ten przepis jest łatwo obchodzony, a brak weryfikacji wieku jest problemem.
• TikTok w szkołach: Mimo zakazu używania telefonów w szkołach, dzieci znajdują sposoby, aby korzystać z TikToka na przerwach lub ukryciu, co pokazuje silne uzależnienie od aplikacji.
• Różnorodność dzieci i TikToka: Wpływ TikToka na dzieci jest różny. Niektóre dzieci angażują się bardzo mocno, inne używają go pasywnie, a jeszcze inne są nim niezainteresowane.
• Potęga zaangażowania TikToka: TikTok jest "królem zaangażowania", wciągając użytkowników bardziej niż inne platformy, dzięki swojemu algorytmowi i formatowi krótkich filmów.
• Dylemat rodzicielski - zakazywać czy edukować: Rodzice stoją przed wyborem: zakazywać TikToka, czy edukować dzieci w zakresie świadomego korzystania z mediów społecznościowych. Ekspert sugeruje edukację medialną.
• Przykłady technologicznych liderów: Artykuł przytacza przykłady Billa Gatesa i Steve'a Jobsa, którzy ograniczali dostęp swoich dzieci do technologii, podkreślając potrzebę umiaru.
• Powrót do offline'owego dzieciństwa: W artykule pojawia się wątek promowania dzieciństwa bez nadmiernego skupienia na technologii, z przykładami rodzin stawiających na tradycyjne formy aktywności.
• Niebezpieczeństwa TikToka: Oprócz niewinnych zabaw, na TikToku pojawiają się także niebezpieczne trendy, w tym mowa o trendzie namawiającym do samobójstwa, co pokazuje negatywny aspekt aplikacji.
• Reakcje międzynarodowe - Albania i Australia: Albania i Australia wprowadziły radykalne kroki, zakazując TikToka lub ograniczając dostęp dzieci, z powodu obaw o ich bezpieczeństwo.
• Głębsze przyczyny popularności TikToka: Ekspert uważa, że problem leży głębiej - dzieci sięgają po telefon, bo się nudzą, czują się samotne lub zaniedbane. TikTok staje się "tematem zastępczym".
• Podsumowanie - edukacja i wsparcie: Artykuł konkluduje, że kluczowe jest edukowanie dzieci, wspieranie ich i rozmowa, aby nauczyć je świadomego korzystania z mediów cyfrowych, zamiast jedynie stosować zakazy.

Czym jest GRWM i skąd jego popularność?

Perfekcyjny makijaż #GRWM? Nastolatki spędzają godziny przed lustrem, by nagrać idealny filmik na TikToka. / fot. depositphotos.com

GRWM, czyli "Get Ready With Me", to format wideo, który podbił serca nastolatek na TikToku. Dziewczyny nagrywają proces przygotowań do wyjścia – do szkoły, na spotkanie z przyjaciółmi, czy na imprezę. Pokazują, jakich kosmetyków używają, jakie ubrania wybierają, dzielą się poradami i trikami makijażowymi. Popularność GRWM wynika z kilku czynników:

• Dostępność i autentyczność: Filmiki są zazwyczaj nagrywane w domowym zaciszu, pokazują codzienne życie rówieśniczek, co wzbudza poczucie bliskości i autentyczności.
• Inspiracja i trendy: GRWM to źródło inspiracji modowych i kosmetycznych dla młodych dziewcząt. Mogą podpatrywać, co jest aktualnie "na topie" i jak odtworzyć popularne looki.
• Poczucie wspólnoty: Dzielenie się swoimi przygotowaniami i oglądanie filmików innych dziewcząt tworzy poczucie wspólnoty i przynależności do pewnej grupy.

Ekspert ostrzega: ograniczenia wiekowe na TikToku to za mało

Uzależniający algorytm. TikTok potrafi przykuć uwagę na długie godziny, szczególnie młodych użytkowników, co budzi niepokój ekspertów. / fot. depositphotos.com

Wiadomo, że prowadzenie konta bardzo łatwo obejść. Big Techy nie szczególnie dbają o to, jak i przez kogo dystrybuowane są treści w social mediach – zauważa dr Jachymek.

Ekspert podkreśla, że brak skutecznej weryfikacji wieku sprawia, że TikTok staje się przestrzenią dostępną dla dzieci, które nie są jeszcze gotowe na konfrontację z treściami i wyzwaniami, jakie niesie ze sobą ta platforma.

Szkolne życie pod znakiem TikToka

Większość szkół podstawowych wprowadza zakaz używania telefonów komórkowych podczas lekcji. Telefony są deponowane u ochroniarza, a dzieci odbierają je dopiero po zajęciach. Jednak, jak pokazuje rzeczywistość, młodzi użytkownicy mediów społecznościowych potrafią być bardzo pomysłowi w omijaniu tych ograniczeń.

Dzieci próbują wykorzystać przerwy, by na chwilę dostać telefon i być "na bieżąco". Niektórzy uczniowie ukrywają telefony i korzystają z nich w toaletach, by nie przegapić nowości w social mediach. To pokazuje, jak silna potrafi być potrzeba ciągłego bycia online, nawet w tak młodym wieku.

Nie wszystkie dzieci są takie same

Są dzieci, które totalnie wsiąkają w świat mediów cyfrowych, żyją trendami i tym, co wrzucają do sieci. Te zachowania bywają problematyczne. Nie można ich lekceważyć. Ale są też dzieci, które mają konta, tylko po to, aby oglądać, co wrzucają koledzy i koleżanki. Część z nich wykorzystuje internet do poszerzania swoich pasji. Są jeszcze dzieciaki, które nie mają kont na TikToku, a i tak wiedzą, co tam się dzieje, bo koledzy im pokazują. Sporo dzieci w ogóle nie interesuje rzeczywistość mediów cyfrowych, mają inne zajawki.

Ta różnorodność pokazuje, że wpływ TikToka na dzieci jest złożony i zależy od wielu czynników – indywidualnych predyspozycji, środowiska, czy wzorców rodzinnych.

Potęga TikToka: dlaczego tak wciąga?

W 2024 roku TikTok w Polsce miał więcej użytkowników niż Instagram. Szacuje się, że korzysta z niego 11,5 miliona dorosłych Polaków. Dokładne dane dotyczące dzieci i nastolatków nie są znane, ale można przypuszczać, że TikTok jest najpopularniejszą aplikacją w tej grupie wiekowej.

Rodzicielskie dylematy: zakazać czy edukować?

Dr Jachymek podkreśla, że ani bezrefleksyjne puszczenie dzieci wolno, ani kategoryczne zakazy nie są optymalnym rozwiązaniem. Zamiast zakazywać, warto edukować:

Lubię mówić o edukacji medialnej tak jak wiele osób mówi o edukacji seksualnej. To powinna być edukacja do życia, prowadząca do poznania siebie, do rozumienia swoich granic i potrzeb. Edukacja medialna - w mojej perspektywie - ma być taką edukacją, która pozwoli nam zrozumieć, jak media cyfrowe na nas oddziaływają, jak z nich mądrze korzystać, jakie koszty ponosimy, zarówno jednostkowo, jak i społecznie, kiedy wymknie nam się to spod kontroli.

Edukacja medialna powinna pomagać dzieciom krytycznie podchodzić do treści w sieci, rozumieć mechanizmy działania mediów społecznościowych, i świadomie korzystać z nowych technologii.

Inspiracja od technologicznych gigantów

Ciekawym przykładem podejścia do wychowania dzieci w świecie technologii są historia Billa Gatesa i Steve'a Jobsa, założycieli Microsoftu i Apple. Obaj technologiczni miliarderzy ograniczali dostęp swoich dzieci do ekranów.

Bill Gates wielokrotnie podkreślał, że jego dzieci nie miały telefonów komórkowych aż do 14. roku życia, a przy posiłkach smartfony zawsze lądują poza stołem. Steve Jobs z kolei zakazał swoim dzieciom korzystania z iPadów, obawiając się ich uzależniającego potencjału. Te przykłady pokazują, że nawet twórcy technologii zdają sobie sprawę z potrzebny umiaru i rozsądku w korzystaniu z cyfrowych urządzeń.

W kontrze do tiktokowej manii pojawiają się również inicjatywy promujące "offline'owe" dzieciństwo. Coraz więcej rodzin świadomie ogranicza dzieciom dostęp do smartfonów i mediów społecznościowych, stawiając na aktywność na świeżym powietrzu, rozwijanie pasji i budowanie relacji w realnym świecie.

Przykładem są siostry Jaśmina, Malwina i Jagoda, które zamiast smartfonów otrzymały od rodziców kilkunastoletnie Nokie służące jedynie do dzwonienia i SMS-ów. Dziewczynki rozwijają swoje pasje, jeżdżą konno, uczą się języków obcych, i cieszą się dzieciństwem bez ciągłego bycia online.

Niebezpieczne trendy: daleko poza "Oi oi oi baka"

Przykładem jest trend namawiający nastolatków do popełnienia zbiorowego samobójstwa 1 stycznia 2025 roku. Ten mroczny trend dotarł również do Polski i zbudził poważny niepokój wśród ekspertów i rodziców. Fundacja Prospołeczna zgłosiła sprawę na policję, ostrzegając przed potencjalnymi tragicznymi konsekwencjami.

Międzynarodowe reakcje: Albania i Australia mówią "dość"

Te decyzje pokazują, że problem wpływu mediów społecznościowych na najmłodszych jest poważny i wymaga systemowych rozwiązań.

Sięgają do telefonów, bo się nudzą, sięgają, bo nie mają relacji z innymi osobami, bo są ignorowani w domu, bo rodziców nie interesuje to, co robią w wolnym czasie.

TikTok i inne media społecznościowe stają się często "tematem zastępczym", wypełniającym pustkę wynikającą z braku uwagi, relacji i prawdziwych zainteresowań. Zamiast skupiać się wyłącznie na zakazach, warto zastanowić się, jak wspierać dzieci w budowaniu zdrowych relacji, rozwijaniu pasji i odnajdywaniu alternatyw dla wirtualnego świata.

Podsumowanie

TikTok w podstawówce to zjawisko złożone i wielowymiarowe. Z jednej strony może być źródłem zabawy i kreatywności, z drugiej niesie ze sobą ryzyko uzależnienia, negatywnego wpływu na zdrowie psychiczne i dostęp do szkodliwych treści. Kluczowe jest świadome i odpowiedzialne podejście rodziców, oparte na edukacji, rozmowie i wsparciu, a nie tylko na zakazach. W cyfrowym świecie najważniejsze jest, by nie zgubić z oczu potrzeb i dobra dziecka, pomagając mu odnaleźć się w nowej rzeczywistości medialnej.