Kiedy lęk jest chorobliwy? Paniczne zaburzenia, presje i fobie

Lęk pełni w naszym życiu ważną funkcję. Chroni nas przed niebezpieczeństwem, sygnalizuje zagrożenie. Kiedy jednak lęki określają życie i zachowanie, mamy do czynienia z chorobą wymagającą poważnego potraktowania i leczenia.

Należą do najczęstszych zaburzeń psychicznych. W centrum znajduje się chorobliwy lęk: pojawia się bez realnego zagrożenia i prowadzi do stosowania uników w zachowaniu. Pacjenci z zaburzeniami panicznymi cierpią z powodu nagle pojawiających się napadów lęku z następującymi objawami: przyspieszona akcja serca, pocenie się, trudności w oddychaniu, uczucie duszności, ucisk w gardle, mdłości, lęk przed umieraniem, uderzenia gorąca i inne. Ataki paniki są często powiązane z agorafobią (lękiem przestrzeni). Te fizyczne objawy mogą potęgować lęk aż do lęku śmiertelnego.

Psychiatria wyróżnia dziś wśród chorób lękowych po pierwsze lęki uwarunkowane przedmiotowo i sytuacyjnie z ich obydwiema formami zaburzeń panicznych i zgeneralizowanych zaburzeń lękowych. Zaburzenia paniczne odznaczają się przytłaczającymi napadami lęku lub też ustawicznym niepokojem przed takimi napadami. Ataki mogą się pojawiać jak grom z jasnego nieba, są trudne do wytłumaczenia i często towarzyszą im takie objawy fizyczne jak zawroty głowy, oszołomienie, przyspieszona akcja serca, kołatanie serca, trudności w oddychaniu, napięcie mięśniowe, podniecenie, niepokój, poczucie utraty kontroli nad emocjami, poczucie zwariowania lub zbliżającej się śmierci. Oczywiście, mogą się pojawić także inne, nie wymienione tutaj objawy, ale też wcale nie wszystkie muszą być widoczne. Dochodzi do tak zwanego zachowania unikowego, w którym chory ogranicza swój styl życia i zakres aktywności oraz unika miejsc i sytuacji, w których mogą wystąpić napady lęku albo w których następstwa takich ataków mogłyby być szczególnie nieprzyjemne. Zaburzenia paniczne mogą występować łącznie z agorafobią lub bez niej, co znaczy lęk przed atakiem paniki lub przed osamotnieniem w sytuacjach społecznych jest zrozumiały. Zgeneralizowane zaburzenie lękowe (wcześniej nazywane neurozą lękową) definiowane jest poprzez dominujący lęk, niepokoje lub obawy, roztaczające się przez dłuższy czas nad codziennymi zdarzeniami; należy rozeznać, czy nie ma się do czynienia z chorobą organiczną, nadużyciem lub nie zażyciem leków. Zgeneralizowane zaburzenie lękowe zawiera w sobie długotrwały lęk psychiczny lub wegetatywny o mniej lub bardziej intensywnym wyrazie.

Druga forma chorób lękowych opisywana jest przez pojęcie fobii. Tutaj także mamy do czynienia z zachowaniem unikowym, jako osoby z zewnątrz nie jesteśmy w stanie zrozumieć siły reakcji w odniesieniu do rzeczywistego zagrożenia ani też pomóc zainteresowanemu radami uważanymi za dobre. Istotna różnica w stosunku do poprzednio wymienionej grupy chorób lękowych polega na tym, że fobie są powiązane wyłącznie z określonymi obiektami lub sytuacjami, jak na przykład (izolowana) agorafobia, fobia społeczna (chorobliwa nieśmiałość, lęk przed innymi ludźmi, chorobliwa trema) lub tzw. fobie specyficzne, np. fobia zwierzęca lub lęk wysokości.

Uwaga: Typową oznaką stanów lękowych jest tak zwana hiperwentylacja: oddycha się zbyt szybko i płytko. Z tego powodu do krwi dostaje się więcej tlenu niż potrzeba i spada poziom kwasu węglowego we krwi. W tej sytuacji pomaga wykonywanie powolnych i długich oddechów przez papierową lub plastikową rurkę, aż oddech się unormuje.