Sondaż IBRiS i zaufanie Polaków wobec Kościoła

Kościół katolicki jako instytucja traci zaufanie Polaków. Tak wynika z sondażu przeprowadzonego w dniach 12-13 września przez IBRiS dla Polskiej Agencji Prasowej. Tylko 7,2 procenta polskiego społeczeństwa "zdecydowanie ufa" Kościołowi. A poziom nieufności wzrósł w ostatnich dziewięciu latach z 24,1 do 47,1 procenta.

Ogólnopolski sondaż przeprowadzono metodą CATI na grupie 1067 dorosłych Polaków. W stosunku do 38 milionowego kraju, liczba przebadanych obywateli stanowi około 0,0028%. Na czym natomiast polega metoda CATI w badaniach sondażowych? Na wywiadach telefonicznych. Ankieter rozmawia przez telefon zadając przygotowane wcześniej pytania. Asystuje mu komputer, który losuje numery telefonów i zapisuje odpowiedzi.

Mimo, że coraz mniej osób odbiera nieznane numery i coraz więcej osób odmawia udzielenia odpowiedzi, metodę tę uważa się powszechnie za wiarygodną. Podstawowym jednak warunkiem jej wiarygodności jest wyselekcjonowanie takiej grupy osób, która byłaby reprezentatywna dla całego kraju – Polska w miniaturze. Czy rzeczywiście przepytano reprezentatywną grupę?

W mediach czytam nagłówki: „Wyniki nie pozostawiają złudzeń”, „Polacy stracili zaufanie do Kościoła”, „Kryzys o niespotykanej dynamice”. Poprosiłem o pełny raport Polską Agencję Prasową i bardzo szybko dostałem szczegółową tabelę porównującą wyniki z lat 2016-2025.

Sondaż pokazuje regularny spadek zaufania z biegiem ostatnich lat, czego można było się spodziewać. Rozczarowała mnie nieprawdopodobnie mała liczba Polaków „zdecydowanie ufających” Kościołowi”. Z niemal 30 procent w 2016 roku pozostało niewiele ponad 7 procent.

Niespełna 6 procent Polaków „zdecydowanie nie ufało” Kościołowi w roku 2016, a w tym roku sondaż wskazuje na ponad 26 procent nieufnych wobec Kościoła i to „zdecydowanie nieufnych”. Jeśli dodamy jeszcze tych, którzy „raczej nie ufają” to otrzymamy ponad 47 procent dorosłych Polaków. Jeśli wierzyć sondażowi, prawie połowa Polaków „zdecydowanie nie ufa” lub „raczej nie ufa” Kościołowi.

Na zdecydowany spadek zaufania wobec Kościoła wskazują wyniki głównie z ostatnich czterech lat. W 2022 roku ufało Kościołowi 44 procent, w 2023 roku 42,2 procenta, w 2024 roku 39,4 procenta, a w roku 2025 już tylko 35,1 procenta.

Ale zwróciłem uwagę, że w listopadzie 2020 roku mniej ludzi ufało Kościołowi (40,4 proc. ) niż w latach 2021-2023. Brakuje też danych z lat 2018-2019. Zmiany są więc bardziej złożone, a zaufanie nie zmniejsz się regularnie. Raz wzrasta, a innym razem maleje. Nie dajmy się więc ponieść nagłówkom, które ogłaszają porażkę Kościoła, bo kolejne lata mogą jeszcze zaskoczyć, szczególnie tych, którzy kibicują spadkowi zaufania.

Sytuacja zmienia się z roku na rok, a wielu ludzi formułuje swoje opinie na bazie aktualnych wydarzeń i doniesień medialnych. W latach 2018-2020, gdy przeprowadzono tylko jeden podobny sondaż, pokazujący drastyczny spadek zaufania (2020), polscy widzowie zobaczyli trzy filmy: „Kler”, „Tylko nie mów nikomu” i „Zabawa w chowanego”, a od 1 lipca 2018 do 31 grudnia 2020 wpłynęło 368 zgłoszeń o wykorzystywaniu seksualnym małoletnich przez osoby duchowne. Nie dziwi więc tak niskie zaufanie wobec Kościoła w roku 2020, a podejrzewam, że w latach 2018-2019 było jeszcze niższe. W kolejnych latach udało się Kościołowi nieco odbudować swój wizerunek.

Z nadesłanej przez PAP tabeli wyczytałem jeszcze jedno ciekawe zjawisko. W październiku 2024 roku 24,7 procenta deklarowało obojętność wobec Kościoła. Natomiast w obecnym roku obojętnych jest zdecydowanie mniej, mianowicie 17,8 procenta. Tyle samo, ile było w roku 2016. Gdzie podziali się obojętni ludzie sprzed roku. Zasilili liczbę tych, którzy „raczej ufają” i tych, którzy „raczej” lub „zdecydowanie nie ufają”. Udało się Kościołowi odbudować zaufanie wobec obojętnych tylko w niewielkim stopniu. Pozostali obojętni stracili je lub nadal patrzą na Kościół obojętnie.

Dane z sondażu, choć bardzo ogólne, mogą być cenne dla Kościoła w Polsce. Warto, by księża biskupi i wyżsi przełożeni zakonni zainteresowali się ich wnikliwą analizą. Wydają się odbiegać od statystyk kościelnych, skoncentrowanych głównie na udziale wiernych w niedzielnej liturgii. Chyba innych badań nam trzeba.

Mam również nadzieję, że tego typu sondaże zainspirują wiernych świeckich do regularnej ewaluacji pracy duszpasterzy, a nie tylko do ogólnych stwierdzeń. Jako księża, będziemy wtedy mieli więcej danych, by realniej spojrzeć na naszą pracę i na nasz wpływ na rzeczywistość Kościoła w Polsce. Każda wypowiedź kościelnego hierarchy i duszpasterza oraz każde podejście do pojawiających się problemów, powinny być rzetelnie ocenianie. Wiem, że wielu z nas, księży, nie życzy sobie, by wierni nas oceniali, ale bez wysłuchania konkretnej krytyki ludzi, do których jesteśmy posłani, będziemy jak dzieci we mgle, dopieszczani nie zawsze zasłużonymi wyrazami wdzięczności.