25 lat temu zmarła św. Matka Teresa z Kalkuty - "Matka ubogich"

5 września 1997 r. zmarła św. Matka Teresa z Kalkuty, założycielka Zgromadzenia Sióstr Misjonarek Miłości, która poświęciła swoje życie na ratowanie najuboższych mieszkańców slumsów Kalkuty, biednych, bezdomnych i umierających. "Matka ubogich", jak ją nazywano, została beatyfikowana w 2003 r. przez Jana Pawła II i kanonizowana w 2016 r. przez papieża Franciszka, który wyznaczył dzień jej śmierci, czyli "narodzin dla nieba" (5 września) na liturgiczne wspomnienie nowej świętej.

Na drodze ze swego rodzinnego Skopje – stolicy dzisiejszej Macedonii Północnej – do chwały ołtarzy Agnes Gonxha Bojaxhiu (takie nazwisko nosiła w świecie) przeżyła wiele etapów życia, które prowadziły ją przez niemal wszystkie kraje świata.

Przyszła święta urodziła się 26 sierpnia 1910 jako trzecie dziecko w rodzinie albańskiej w wówczas osmańskim Skopje. Została ochrzczona następnego dnia i właśnie dzień swego chrztu uważała za właściwą datę urodzin. Jako dziecko uczyła się języków serbskochorwackiego i albańskiego, grała na mandolinie i inscenizowała małe przedstawienia teatralne. W żyjącej w dostatku rodzinie udzielanie pomocy potrzebującym było czymś ogólnie przyjętym. Ojciec Mikołaj, kupiec i polityk zasiadający we władzach miejskich, zmarł w 1919 roku, gdy jego córka miała osiem lat.

Jako 12-latka podczas misji prowadzonych przez jezuitów w swym mieście rodzinnym usłyszała o pracujących w indyjskim Bengalu loretankach i postanowiła, że zostanie tam siostrą misjonarką. W 1929 roku pojechała do Dublina, gdzie znajdował się dom macierzysty irlandzkiej gałęzi założonego przez św. Marię Ward (1585-1645) zgromadzenia Sióstr Matki Bożej z Loreto, zwanych też „Pannami Angielskimi". Nie wiedziała, że ze względu na sytuację polityczną nie zobaczy już nigdy swojej matki Dranë i siostry, które przeniosły się do Albanii i tam obie zmarły w 1972 roku.

Już po kilku miesiącach pobytu w Dublinie Agnes wysłano do Indii, gdzie w mieście Dardżyling uczyła się angielskiego, bengalskiego, trochę hindi i rozpoczęła nowicjat. Jako imię zakonne wybrała sobie: Maria Teresa od Dzieciątka Jezus na pamiątkę przeprowadzonej w 1925 kanonizacji Teresy z Lisieux (1873-97). W 1931 złożyła pierwsze śluby zakonne i została nauczycielką w Kalkucie, w szkole dla dziewcząt z zamożnych rodzin. Uczyła tam geografii, historii i religii. Od 1936 była kierowniczką szkoły podstawowej, a od 1939, po złożeniu ślubów wieczystych, kierowała St. Mary's School.

Wkrótce potem zetknęła się z nędzą ludzi w położonych nieopodal jej miejsca pracy slumsach Motijhil, z wielką klęską głodu w Bengalu, w którym w 1942 z powodu braku żywności, wskutek wycieńczenia i epidemii zmarły dwa miliony ludzi. Była też świadkiem ulicznych starć między muzułmanami a wyznawcami hinduizmu latem 1946 roku. Do ich zakończenia ostatecznie przyczynił się Mahatma Ghandi (1869-1948), którego Matka Teresa niestety nigdy nie spotkała osobiście.

Wołanie do najbiedniejszych

W życiu Matki Teresy dokonał się przełom, gdy 10 września 1946, jadąc pociągiem do Dardżylingu, spojrzała na krzyż i poczuła, że Bóg ją wzywa, aby wszystko zostawiła i służyła najbiedniejszym w slumsach. Po tym wydarzeniu, które określała jako „Inspiration Day” (Dzień natchnienia), chciała od razu opuścić klauzurę, pozostając jednocześnie w klasztorze. Jednakże zgodę na ten krok otrzymała od arcybiskupa Kalkuty, Ferdinanda Périera i Piusa XII dopiero po dwóch latach starań.

17 sierpnia 1948 roku 38-letnia Teresa po raz pierwszy założyła własne sari. Było ono z białej bawełny i takie samo, jakie nosili ludzie na ulicy. Ozdabiały je trzy błękitne pasy, kolor Matki Bożej.

Po krótkim kursie pierwszej pomocy u sióstr w misji medycznej s. Teresa przeniosła się do dzielnicy nędzy Entally, gdzie natychmiast rozpoczęła nauczanie dzieci ze slumsów i odwiedzała okoliczne domy. W krótkim czasie utworzyła stację dla chorych na trąd, szybko też znalazła dziewczęta z różnych krajów, chętne do współpracy. Wraz z nimi założyła „Zgromadzenie Sióstr Misjonarek Miłości” zatwierdzone przez papieża w 1950 roku. Siostry zobowiązywały się do życia w ubóstwie, czystości, posłuszeństwie i służbie „najbiedniejszym z biednych całym sercem i bez odwzajemniania”. W 1953 roku powstał ich obecny dom macierzysty w Kalkucie.

Widząc ludzi umierających na ulicy, w byłym domu dla pielgrzymów w dzielnicy Kalighat, obok hinduistycznej świątyni Kali, Matka Teresa założyła w 1954 roku Dom Czystego Serca Nirmal Hriday dla umierających, zbieranych z ulic. Oblicza się, że do chwili obecnej ok. stu tysięcy osób mogło godnie umrzeć, pozostając pod czułą opieką misjonarek miłości. Założyła też Dom Dziecka Opuszczonego. Obecnie w Indiach i za granicą w 50 takich domach mieszka 30 tys. porzuconych dzieci i sierot.

Szybki rozwój Zgromadzenia Sióstr Misjonarek Miłości

W 1959 Matka Teresa otworzyła w Kalkucie dom starców i ośrodek dla trędowatych, a w dwa lata później założyła dla nich miasto Shanti Nagar (Miasto Pokoju). Nieco później podobne placówki zaczęły powstawać w wielu dużych miastach Indii i w innych krajach.

Pierwszy dom za granicą rozpoczął działalność w 1965 w Wenezueli, a w 1968 powstał pierwszy w Europie dom w Rzymie, gdzie wkrótce potem otwarto zakonne centrum nowicjatu. Ogółem Matka Teresa do śmierci w 1997 r. założyła 594 domy w 120 krajach. Większość z nich otwierała osobiście, przy czym zawsze do otwarcia nowej placówki zapraszał ją biskup miejsca. Założony przez nią w 1985 dom dla chorych na AIDS w Nowym Jorku był pierwszą tego typu placówką na świecie.

Obok czynnego Zgromadzenia Sióstr Misjonarek Miłości Matka Teresa założyła w 1965 wspólnotę czynną Misjonarzy Miłości oraz dwie wspólnoty kontemplacyjne: w 1976 – Misjonarek Miłości i w 1979 – Misjonarzy Miłości. Zainicjowała także Międzynarodowe Stowarzyszenie Współpracowników Matki Teresy.

Równie szybko jak zgromadzenie rosło na świecie zainteresowanie działalnością Matki Teresy. Gdy na Międzynarodowym Kongresie Eucharystycznym w Indiach w 1964 r. poznał ją osobiście Paweł VI, nie szczędził wyrazów uznania dla jej dzieła. W 1973 Watykan nadał misjonarkom miłości rangę zgromadzenia papieskiego. Wkrótce pojawiły się liczne odznaczenia. W 1973 Matka Teresa została pierwszą laureatką Nagrody Templetona, w 1978 otrzymała Nagrodę Balzana, w 1979 – Pokojową Nagrodę Nobla i w 1996 – honorowe obywatelstwo Stanów Zjednoczonych.

Żałoba na całym świecie po śmierci "matki ubogich"

Wielkie zaabsorbowanie pracą i ciągłe podróże znacznie obciążyły stan zdrowia Matki Teresy. W 1983 lekarze stwierdzili u niej problemy z sercem, w 1989 wszczepiono jej rozrusznik serca. Podczas kapituły generalnej w marcu 1997 przekazała kierowanie zgromadzeniem siostrze Nirmali Joshi, a latem tegoż roku pojechała do USA i Watykanu, gdzie po raz ostatni spotkała się z Janem Pawłem II. Zmarła 5 września 1997 r. w Kalkucie w wieku 87 lat. „Matka Teresa była darem dla Kościoła i świata” – powiedział papież na wiadomość o jej śmierci.

Założycielka zgromadzenia, od 1951 obywatelka Indii, miała pogrzeb państwowy. W kondukcie żałobnym ulicami Kalkuty szło ponad milion osób. Ostatni hołd złożyły jej setki głów państw i szefów rządów oraz czołowi przedstawiciele różnych religii. W 35 krajach transmisję telewizyjną z Mszy św. pogrzebowej, sprawowanej 13 września 1997 przez sekretarza stanu Stolicy Apostolskiej kard. Angelo Sodano, obejrzało ponad miliard widzów.

Szybka kanonizacja matki Teresy z Kalkuty

Po najkrótszym w historii współczesnej procesie beatyfikacyjnym Jan Paweł II ogłosił Matkę Teresę błogosławioną 19 października 2003 r. Uroczystość w Watykanie zgromadziła 300 tys. wiernych. W grudniu 2015 Franciszek potwierdził wymagane do kanonizacji dwa cudy za jej wstawiennictwem i 4 września 2016 ogłosił Matkę Teresę świętą. Jej kanonizacja była jedną z największych uroczystości trwającego wówczas Nadzwyczajnego Roku Świętego Miłosierdzia Bożego, gromadząc na Placu św. Piotra setki tysięcy pielgrzymów z całego świata.

Zgromadzenie Sióstr Misjonarek Miłości należy do najbardziej dynamicznych wspólnot zakonnych powstałych w XX wieku. Obecnie liczy 5,3 tys. członkiń w 762 domach zakonnych w ponad 130 krajach świata. Gałąź męska to nieco ponad 400 braci. W Polsce zgromadzenie jest obecne od 1983 r. Jego placówki znajdują się w Zaborowie k. Warszawy, w Warszawie, Katowicach, Szczecinie i Łodzi.

Po śmierci założycielki misjonarki miłości mają stale nowe powołania, choć obecnie nie jest ich już tak wiele jak za jej życia. Od marca 2022 przełożoną generalną Zgromadzenia Misjonarek Miłości jest s. M. Joseph Michael z południowoindyjskiego stanu Kerali, która pracowała wcześniej m.in w Polsce.

Szczególną misją misjonarek miłości jest praca nad zbawieniem i uświęceniem najuboższych z ubogich nie tylko w slumsach, ale także w dowolnym miejscu na całym świecie. Obok trzech klasycznych ślubów: ubóstwa, czystości i posłuszeństwa, siostry zobowiązują się też do służby najbiedniejszym z biednych. Realizują tę misję m.in. przez pomoc chorym, najbiedniejszym i bezdomnym. Prowadzą też szkoły dla dzieci ze slumsów, punkty pomocy medycznej, domy dla samotnych matek wychowujących dzieci, domy dla umierających, schroniska dla bezdomnych i opuszczonych oraz stołówki dla nich, a także domy dla chorych na AIDS.