Co robić, aby świat usłyszał Dobrą Nowinę?

Jak dzielić się wiarą i ją świętować oraz jak służyć najbardziej potrzebującym w parafii zastanawiano się podczas zakończonego dziś w Licheniu I Krajowego Kongresu Parafialnych Rad Duszpasterskich. Spotkanie z udziałem ponad 1200 osób z całego kraju służyło podsumowaniu działalności oraz wymianie doświadczeń i oczekiwań członków tych gremiów. Wedle zaprezentowanych badań istnieją one w 80. proc. polskich parafii.

Brak rad - krzyżem Kościoła

Mszy św. inaugurującej spotkanie przewodniczył w bazylice Najświętszej Maryi Panny Licheńskiej abp Stanisław Gądecki, wiceprzewodniczący Konferencji Episkopatu Polski. Liturgię koncelebrowało blisko 70 księży z całego kraju.

W Święto Podwyższenia Krzyża Świętego metropolita poznański mówił w homilii o krzyżu, jako najważniejszym znaku wiary, który poprzez pokonanie śmierci prowadzi do życia wiecznego z Bogiem. Krzyż można odczytywać jako relikwię, na której umarł Jezus Chrystus, ale także jako przedmiot naszego zbawienia - wskazywał kaznodzieja.

Nawiązując do zadań parafialnych rad duszpasterskich abp Gądecki przyznał, że proboszczowie narzekają na brak zainteresowania wiernych udziałem w takich gremiach. Bywa jednak i tak, że parafianie uskarżają się na księży, którzy niekoniecznie chcą współpracować z wiernymi, gdyż uważają, że ci nie są im do niczego nie potrzebni.

Zdaniem metropolity poznańskiego brak parafialnych rad duszpasterskich jest ogromnym krzyżem dla Kościoła. - Nie wystarczy tylko chcieć, nie wystarczy dobra wola. Trzeba się modlić, trzeba się formować, abyśmy nie przenosili na Kościół modeli światowych, aby Kościół nie stał się towarzystwem pogrzebowym czy ruchem pielgrzymkowym. Trzeba głębokiej formacji, aby każda parafia stała się żywą chwałą Boga - przekonywał abp Gądecki

Przezwyciężyć klerykalizm

O roli świeckich w posłudze duszpasterskiej Kościoła mówił prezes KAI Marcin Przeciszewski. Przypomniał on, że świeccy są bardzo ważną częścią Kościoła, który dziś szczególnie potrzebuje każdego z nich. Każdy członek wspólnoty powołany jest do apostolskiej misji Kościoła w stopniu nie mniejszym niż kapłani i to od świeckich w dużej mierze zależy przyszłość ewangelizacji, a w związku z tym - kształt Kościoła, Ojczyzny oraz Europy.

Prelegent zwrócił uwagę, że w ostatnich pięciu latach znacznie wzrosła liczba rad duszpasterskich w parafiach: obecnie są one w 80 proc., podczas gdy w 2008 r. były w 20 proc. Jak będzie wyglądać przyszłość działania tych rad zależy jednak od tego, na ile świeccy zrozumieją, na czym polega istota ich powołania.

Szef KAI zaznaczył, że powinno się przezwyciężyć się model klerykalizmu, o czym mówił biskupom brazylijskim papież Franciszek. Klerykalizm jest wygodny, uczy bierności, niedojrzałości i zwalnia z odpowiedzialności. Tej pokusie - ocenił Przeciszewski - poddają się także katolicy w Polsce, czego efektem jest duża liczba "śpiących klerykałów".

Świeccy powinni uświadomić sobie, jakie są ich role w życiu społecznym, zawodowym, w mediach, kulturze i nauce, ale zwłaszcza w życiu rodzinnym, gdyż przyszłość świata idzie przez rodzinę - mówił Przeciszewski. Potrzeba dynamicznych wspólnot ewangelizacyjnych, które widzą problemy, rozeznają je, oceniają i działają. Koordynacja działań duszpasterskich tworzą żywy Kościół, przemawiający do tych, którzy odeszli lub są daleko - podkreślał prezes KAI.

Jak dzielić się wiarą

Podczas Kongresu zastanawiano się jak dzielić się wiarą i co robić, aby współczesny świat usłyszał Dobrą Nowinę o Chrystusie. Ks. prałat Marek Smogorzewski, proboszcz parafii pw. św. Stanisława Kostki w Rypinie przypomniał, że aby dać świadectwo, należy najpierw usłyszeć i przyjąć słowo Boże, i spotkać Jezusa. Dawanie świadectwa wiąże się z ruchami i wspólnotami, z liturgią, sprawowaną w parafii i z obecnością w świecie, gdyż osobiste spotkanie człowieka z Bogiem owocuje apostolatem.

O swojej pracy na rzecz wspólnoty mówili: Stefan Becmer z Domowego Kościoła, Sandra Brzeska, która od ośmiu lat prowadzi duszpasterstwo młodzieży i założyła grupę teatralną oraz Wiesława Winiarska, prezeska parafialnego oddziału Akcji Katolickiej. Wszyscy związani są z parafią św. Stanisława Kostki w Rypinie.

Ks. Krzysztof Jończyk, dyrektor Katolickiego Radia Ciechanów mówił o wspólnotach, które zapewniają osobistą formację swoim członkom - Ruchu Światło-Życie, Odnowie w Duchu Świętym, III Zakonie św. Franciszka, Ruchu Rodzin Nazaretańskich. Ich członkowie stają się świadkami, którzy mówią o swoim osobistym spotkaniu z Bogiem.

Odrębną grupą świadków są osoby, budujące wspólnotę Kościoła w parafii - ministranci, lektorzy, asysta, służba porządkowa, chór. Świadectwo w obszarze życia społecznego dają z kolei takie stowarzyszenia jak: Akcja Katolicka, Klub Inteligencji Katolickiej, Stowarzyszenie Civitas Christiana, czy media katolickie. Każdy członek poszczególnych wspólnot czy grup powinien umieć dostrzec gdzie dawać świadectwo, szukać nowych metod, zaś parafia powinna być miejscem wspierania grup, dających świadectwo.

Służba ubogim

Jednym z tematów spotkania była diakonia, czyli służba ubogim i potrzebującym w parafii. Ks. Zbigniew Paweł Maciejewski, proboszcz z Winnicy w diecezji płockiej przypomniał, że diakonia - obok martyrii, czyli przepowiadania oraz liturgii - jest jedną z trzech podstawowych funkcji Kościoła, które winny być realizowane równolegle w każdej parafii. A jeśli dana wspólnota kościelna zapomniałaby o ubogich, to będzie daleka od realizacji swej misji i utraci wiarygodność.

Kapłan wyjaśniał, że postawa chrześcijańska nie może się sprowadzać do zwykłego wsparcia żebraka siedzącego na stopniach świątyni. Analizując teksty biblijne ukazujące stosunek do ubogich wykazywał, że postulowana postawa wobec nich była opisywana często za pomocą pojęć: "zatrzymać się" lub nawet "rozbić obóz nieopodal". Przykładem takiej postawy jest m.in. przypowieść o miłosiernym Samarytaninie, gdzie Samarytanin widząc człowieka cierpiącego zatrzymuje się, przerywa swoją podróż, odwozi go do gospody i jeszcze wspiera finansowo.

Zatem nasz stosunek do ubogich nie powinien ograniczać się do rzucenia monety a nawet banknotu człowiekowi znajdującemu się w biedzie, ale wymaga nawiązania relacji, poznania jego problemów i dialogu, który może ukazać jakieś rozwiązania. I w taki sposób pomoc taka winna być organizowana na terenie parafii, a nie ograniczać się do wysyłki paczek z okazji świąt, czy organizacji innej okolicznościowej imprezy.

Proboszczowie zachęcają

Wyniki badań statystycznych, dotyczących rad parafialnych omówili ks. dr Wojciech Sadłoń oraz dr Mateusz Tutak w Instytutu Statystyki Kościoła Katolickiego (ISKK). Z badań wynika, że rady parafialne działają w 80 proc. parafii. Przeciętnie liczą one 13 członków, którzy często są ich członkami przez wiele kadencji. W niektórych diecezjach - opolskiej, poznańskie, katowickiej, tarnowskiej czy lubelskiej - rad tych jest wyraźnie więcej niż w pozostałych.

Z badań wyłaniają się dwa modele rad: eksperckie, do których proboszcz zaprasza specjalistów z konkretnej dziedziny - budowlańców, inżynierów, ekonomistów (zwłaszcza gdy budują kościół) oraz reprezentatywne - należą do nich przedstawiciele wspólnot, działających przy parafii. Zdarza się, że rady eksperckie przekształcają się w ekonomiczne, których istnienie jest obligatoryjne.

Dr Mateusz Tutak poinformował, że pytano też o ocenę rad samych proboszczów. Są oni zadowoleni z aktywności świeckich w parafii, pragnęliby jednak, by brali na siebie większą odpowiedzialność za jej życie. Ich zdaniem klimat religijny w dużym stopniu zależy od rad.

Ankiety wykazały także, że nie ma zagrożenia modelem, spotykanym nieraz na Zachodzie, w którym świeccy przejmują rządy w parafii - zarówno świeccy jak i księża świadomi są swojego miejsca.

Kierunki prac

O najważniejszych kierunkach pracy rad parafialnych w świetle badań, przeprowadzonych przez ISKK mówił ks. dr Tomasz Wielebski z UKSW. Najważniejszymi zadaniami rad duszpasterskich są: pomoc proboszczowi w rozeznawaniu potrzeb wspólnoty, rozwiązywanie jej problemów z uwzględnieniem, że celem nadrzędnym jest budowanie wspólnoty. Ks. Wielebski stwierdził, że w świetle badań ISKK niektóre gremia powołane są wyłącznie "na papierze". Tymczasem mają do odegrania ważną rolę i powinny włączyć się w nie osoby świeckie. O ich zaangażowaniu w życie parafii mówił papież Benedykt XVI do polskich biskupów, przytaczając dokumenty II Soboru Watykańskiego.

Prelegent wskazał cztery kierunki pracy duszpasterskich rad parafialnych - są nimi: formacja siebie i innych, reprezentowanie grup obecnych w parafii, tworzenie programu działań i doradztwo.

Omawiając problem formacji ks. Wielebski przypomniał, że bez niej można podjąć działania niezgodne z istotą Kościoła, który został powołany przez Jezusa, by prowadzić do zbawienia. Szczególną rolą świeckich jest przekształcenie parafii we wspólnotę. Formacja członków rad przebiega różnie w różnych diecezjach - np. w poznańskiej odbywają się cztery spotkania w ciągu roku. Można prowadzić je na poziomie diecezji, dekanatu czy w parafii, a powinny polegać na poznawaniu dokumentów Kościoła, warsztatach, pokazywaniu wzorów działań, modlitwie.

Omawiając problem reprezentatywności rady duszpasterskiej ks. Wielebski stwierdził, że powinny być powoływane z trzech kluczy: z urzędu - przewodniczącym jest proboszcz, w skład wchodzą wikarzy; z nominacji - proboszcz powołuje świeckich odznaczających się cechami moralnymi, posiadających charyzmaty; oraz z wyboru - w tym wypadku poszczególne grupy parafialne powinny same wskazać, kto ma zasiadać w radzie. Statystyczna rada liczy 13-14 członków, w większych parafiach powinna być liczniejsza - stwierdził prelegent. Przypomniał, że w parafii powinny być dwa rodzaje rad - duszpasterska i ekonomiczna.

Członkowie rad nie powinni zapominać także o aspekcie apostolskim, katechetycznym i misyjnym - podkreślił ks. Wielebski. Warto pamiętać, jak ważne jest apostolstwo, gdyż 60 proc. Polaków obecnie nie ma już stałego kontaktu z Kościołem.

Doradztwo proboszczowi - to kolejny kierunek działań rady. Jej członkowie powinni pamiętać, jaki jest cel jej istnienia i działania: przekształcenie parafii we wspólnotę.

Ks. dr Wojciech Sadłoń z ISKK poinformował, że powstaje projekt warsztatów dla członków rad duszpasterskich, w trakcie których nabywaliby umiejętność pisania programów działań oraz analiz problemów, dotyczących parafii. Projekt będzie skierowany do zatwierdzenia przez odpowiednie komisje Episkopatu Polski.

Głosić Chrystusa przekonująco

- Musimy Chrystusową wiarę, nadzieję i miłość nieść drugiemu człowiekowi w przekonujący sposób - podkreślił bp Wiesław Mering, który wygłosił homilię podczas Mszy św. wieńczącej Kongres.

Zwracając się do przedstawicieli Parafialnych Rad Duszpasterskich biskup włocławski powiedział, że "Bóg powołał nas wszystkich do wolności i ku wolności. Wolność Chrystusa dana chrześcijanom polega na upodobnieniu do Mistrza, do samego Jezusa Chrystusa".

Kaznodzieja nawiązał do biblijnych tablic przymierza, na których Bóg wyrył przykazania i przekazał Mojżeszowi, aby ludzie kierowali się tymi zasadami w życiu. - Tablice były święte i takimi pozostały do dzisiaj - powiedział bp Mering.

- Jezus nie chce życia ludzkiego opierać na mrzonkach, tylko na Bożym prawie. Ludzie w Bożym prawie widzą jedyny formalny fundament ludzkości - podkreślił kaznodzieja. Dodał, że "nie ma Kościoła bez nas, ale nie ma Kościoła tym bardziej bez Jezusa". - Musimy Chrystusową wiarę, nadzieję i miłość nieść drugiemu człowiekowi w przekonujący sposób - zaapelował bp Mering.

***

Parafialna Rada Duszpasterska zajmuje się sprawami szeroko rozumianych zadań duszpasterskich parafii, a jej zadaniem jest współpraca duchownych i świeckich, pobudzanie i rozwój inicjatywy apostolskiej w parafii, koordynacja działań apostolskich, wspomaganie duchowieństwa w pracy duszpasterskiej i katechetycznej, wyrażanie opinii w sprawach parafii, wskazywanie propozycji i wniosków dotyczących pracy parafialnej.

Rada Duszpasterska powinna być w każdej parafii - przypomniał w rozmowie z KAI abp Stanisław Gądecki, przewodniczący Komisji Duszpasterskiej Konferencji Episkopatu Polski. Do obecności Parafialnej Rady Duszpasterskiej w każdej parafii nawiązuje Kodeks Prawa Kanonicznego w kanonie 536, § 1: "Jeśli zdaniem biskupa diecezjalnego, po zasięgnięciu opinii Rady Kapłańskiej, byłoby to pożyteczne, należy w każdej parafii ustanowić radę duszpasterską. Ma jej przewodniczyć proboszcz, a członkami powinni być wierni wraz z tymi, którzy z urzędu uczestniczą w trosce duszpasterskiej o parafię i pomagają w ożywianiu działalności pasterskiej". Wskazuje on, że ustanowienie Parafialnej Rady Duszpasterskiej jest fakultatywne, w odróżnieniu do Parafialnej Rady Ekonomicznej, której ustanawianie nie jest fakultatywne.

Dyrektorium "Apostolorum successores" (211) wskazuje, iż obecność tejże rady jest pożądana w każdej parafii, a biskup diecezjalny - po zasięgnięciu opinii Rady Kapłańskiej - winien rozważyć możliwość zobligowania wszystkich parafii do ich ustanowienia.

Organizatorem I Krajowego Kongresu Parafialnych Rad Duszpasterskich była Komisja Duszpasterstwa Konferencji Episkopatu Polski, której przewodniczy abp Stanisław Gądecki.