Kielce: Zumthor wznawia prace przy synagodze

Światowej sławy szwajcarski architekt Peter Zumthor wraca do prac nad przebudową dawnej synagogi, stojącej w centrum Kielc. Samorząd miasta podtrzymuję pomysł adaptacji budynku na awangardowy obiekt kultury i dialogu, zakwestionowany przez gminę żydowską. Na wznowienie przerwanej w 2011 r. współpracy architekta z miejskim samorządem, pozwoliło wyjaśnienie stanu prawnego nieruchomości. Przebudowa synagogi może kosztować ok. 200 mln zł.

W ostatnich dniach do miejskiego Ratusza wpłynęło pismo od architekta, który wyraża gotowość przystąpienia do pracy. Prezydent Kielc Wojciech Lubawski zapowiada podpisanie jeszcze w tym roku w umowy na dokumentację przedsięwzięcia.

Kielecki samorząd od 2010 r. planował przebudowę budynku synagogi według projektu Petera Zumthora, który opracował już wstępny projekt adaptacji obiektu na współczesną placówkę kultury, realizującą dialog międzykulturowy i międzyreligijny. Gmina żydowska zablokowała projekt kwestionując prawo własności miasta do obiektu. Wówczas w 2011 r. władze miasta zrezygnowały ze współpracy z twórcą - nie można było prowadzić prac w budynku, do czasu rozstrzygnięcia kwestii własnościowych.

Po tym, gdy w 2012 r. stanowiska w sprawie własności nieruchomości nie uzgodniła Komisja Regulacyjna ds. Gmin Wyznaniowych Żydowskich przy Ministerstwie Administracji i Cyfryzacji, spór trafił do sądu. W maju 2014 r. krakowski sąd apelacyjny prawomocnie uznał, że to miasto jest właścicielem nieruchomości.

Gmina żydowska zapowiedziała kasację wyroku do Sądu Najwyższego, ale w opinii prezydenta Lubawskiego, nie wstrzymuje to działań samorządu w sprawie zagospodarowania budynku i jego otoczenia.

Wstępnie zakłada się, że przebudowa synagogi może kosztować ok. 200 mln zł. Miasto ma nadzieję, że projektem uda się zainteresować w przyszłości Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego, aby wsparło finansowo inwestycję, tym bardziej, że w Polsce niewiele jest obiektów autorstwa tej miary, co Peter Zumthor.

Synagogę zaprojektowaną przez Stanisława Szpakowskiego, zbudowano na placu podarowanym w 1897 r. przez Mojżesza Pfefera. W okresie międzywojennym przy synagodze działała szkoła żydowska oraz stuosobowy chór męski. Podczas II wojny światowej Niemcy zdewastowali wnętrze budynku, a pod koniec wojny podpalili go. Odbudowano go w 1955 r., w stylu socrealistycznym, zaburzającym pierwotną bryłę. W synagodze do 2011 r. mieściło się Archiwum Państwowe.

Budynek kieleckiej synagogi nie posiada dziedzińca, domów w sąsiedztwie, stoi na wyspie między dwoma pasami ruchliwej ulicy. Szwajcarski architekt wpadł na pomysł, aby od strony zachodniej w pasie drogowym dobudować "najpiękniejszy z możliwych ogrodów" i oddzielić go od ulic ścianami. Urządzony w ten sposób ogród, miałby 200 m długości i 25-30 m szerokości.

Autorem pomysłu utworzenia w dawnej synagodze awangardowego teatru, który będzie się nazywał Nowy Teatr Kielce, jest aktor i reżyser Grzegorz Artman, który uczestniczył w pracach koncepcyjnych Zumtohora.

Peter Zumthor (ur. 1943 r.) jest zaliczany do grona najlepszych współczesnych architektów na świecie. W 2009 r. odebrał w Buenos Aires prestiżową nagrodę Jaya Pritzkera, która uważana jest za architektonicznego Nobla. Twórczość Zumthora przedstawiana jest jako najlepszy przykład typowego dla współczesnej szwajcarskiej architektury minimalizmu.