Nawrócenie mentalności i rewolucja teologiczna

fot. Photographee.eu / Depositphotos

Nieobecność osób skrzywdzonych w debacie, z trudem ukrywana satysfakcja dotycząca skazania Marka Lisińskiego i wyciąganie z niej wniosków, że osoby mówiące o nadużyciach kłamią i odmowa poważnej debaty na temat reakcji Kościoła na problem nadużyć seksualnych w przeszłości pokazuje, że do zmiany mentalności nie doszło. A ona jest tylko pierwszym krokiem.

Daleko jesteśmy jeszcze od przemiany mentalności, którą można by określić nawróceniem na korzyść skrzywdzonych. Dyskusja nad tym, czy Jan Paweł II mógł podjąć decyzje niewłaściwe i czy jego działania (albo ich brak) mogły przyczynić się do krzywdy małoletnich, omija w ogóle problem pokrzywdzonych. Ich w tej dyskusji (z nielicznymi wyjątkami) nie ma. Zarówno biskupi, jak i większość dziennikarzy skupiła się na obronie (lub ataku) na Jana Pawła II, na dokumentach z IPN, a cierpienie osób skrzywdzonych, które pojawiają się w materiałach telewizyjnym i książkowym, zostało całkowicie pominięte. Ich w debacie nie ma, ich interesy, prawa, emocje, a nawet zwyczajna empatia wobec nich są nieobecne w większości wypowiedzi.

Media - a uczciwie rzecz biorąc, ich prawicowa i publiczna część - tę nieobecność jeszcze wzmacniają, bowiem od kilku dni ekscytują się wyrokiem w sprawie Marka Lisińskiego. Czego ten wyrok zdaniem części komentatorów ma dowodzić? W największym skrócie tego, że nie wolno wierzyć osobom skrzywdzonym. W istocie z owego wyroku wynika jedynie to, że ten mężczyzna kłamał, i że udało mu się okłamać naprawdę wiele osób. Jego kłamstwa nie dowodzą natomiast, że osoby skrzywdzone są niewiarygodne, nie dowodzą, że fałszywie oskarża się Kościół, i nie są argumentem na rzecz tego, że dziennikarze świadomie kłamali. Warto też przypomnieć, że jako pierwsze poinformowały o jego kłamstwach te same media, które opowiadały jego (teraz już wiemy, że nieprawdziwą) historię. Nie jest też tak, że opowiadały one tylko jego historię, bo w każdej z książek, opowieści, reportaży występują autentycznie skrzywdzeni. I wreszcie to, że jedna osoba kłamała, nie oznacza, że kłamią wszyscy głęboko skrzywdzeni. Reakcje na te informacje pokazują jednak, że w sporej części polskiego społeczeństwa i polskiego Kościoła wciąż nie doszło do autentycznego nawrócenia na rzecz osób skrzywdzonych, że wciąż chcemy udawać, że nic się nie stało, że świadectwa osób skrzywdzonych są fałszywe, i że nie należy im wierzyć - czy wreszcie, że to wszystko tylko atak.

Odmowa usłyszenia głosu skrzywdzonych wynika, jak się zdaje, nie tylko z chęci obrony Kościoła, ale także - na co zwraca uwagę dr Marcin Kędzierski z Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie - z głębokiego wyparcia samego problemu. Ostrożne szacunki pozwalają ocenić, że ofiarami rozmaitych nadużyć seksualnych - w domu, szkole, organizacjach sportowych, Kościele, i innych miejscach - padło od 20 do 30 procent społeczeństwa (statystycznie częściej kobiety, niż mężczyźni). Ogromna większość z nich wyparła to doświadczenie z pamięci, próbowała je znormalizować albo po prostu zapomnieć. Wracanie do tego tematu, szczególnie wtedy, gdy spora część społeczeństwa nadal nie przyjmuje świadectwa skrzywdzonych, wywołuje w nich ból, dyskomfort, poczucie winy, żal i powrót do emocji, które wyparli. Lęk odczuwać mogą także sprawcy, ale również ci, którzy sprawy nie widzieli, nie chcieli dostrzegać albo zlekceważyli.

DEON.PL POLECA

Przezwyciężenie owego wyparcia, zmierzenie się ze społeczną traumą zajmie nam wiele lat. A jest to przecież tylko pierwszy krok. Kolejnym - i to dotyczyć już będzie głównie Kościoła - jest pełny przełom teologiczny. Można go określić mianem "rewolucji empatii", "przełomem współodczuwania", rewolucją kopernikańską w myśleniu teologicznym. U jego podstaw powinno się znaleźć uświadomienie sobie, że to osoba - często skrzywdzona - ma stać ma w centrum Kościoła. "Niezaprzeczalnie to one [osoby skrzywdzone - przyp. red] są drogą Kościoła. To właśnie mieli na myśli przełożeni, gdy zajmowali się przypadkami wykorzystania, o których nie wiedzieli. Przede wszystkim jednak myśleli o księżach. Ewentualnie o ofiarach, ale w dużo dalszej kolejności, znacznie później i głównie po to, żeby uzyskać ich milczenie. Drugie nawrócenie, do którego jesteśmy zaproszeni, odwraca perspektywę. Ma ono na celu postawienie ofiar na pierwszym miejscu we wszystkich sercach. Właśnie tego niegdyś brakowało. Odwrócenie perspektywy jest niezbędne w pracy nad sobą, którą podejmuje Kościół. Jeśli ono się nie dokona, wtedy nieuchronnie nastąpi powrót do tych samych sposobów postępowania" - podkreślał biskup Luc Ravel.

Aby było to możliwe (na co zwraca uwagę przeor Wielkiej Kartuzji o. Dysmas de Lassus) konieczne jest nawrócenie serca, które jest możliwe tylko dzięki spotkaniu ze skrzywdzonymi. "W dniu, w którym serce zostanie poruszone przez niesprawiedliwe cierpienie tych zranionych członków, w dniu, w którym realna i aktywna stanie się podwójna intencja - naprawienia tego, co da się naprawić i zmiany tego, co da się zmienić - w dniu, w którym zrodzi się prawdziwe współczucie względem ofiar, owo współ-odczuwanie, które jest współ-cierpieniem i kryje w sobie troskę graniczącą z lękiem: »aby to się nie wydarzyło nigdy więcej«, w tym dniu zostanie osiągnięty punkt, od którego nie ma odwrotu i naprawdę rozpocznie się uzdrowienie. W tym dniu, nie wcześniej. Jednym z przejawów tego zwrotu powinna być wdzięczność względem tych, którzy przemówili i ujawnili ciężką chorobę, która - gdyby nie oni - szerzyłaby się dalej; oczywiście pod warunkiem, że chodzi o prawdziwą wdzięczność, płynącą z głębi serca" - podkreślał przeor Wielkiej Kartuzji.

Głęboki przełom, o którym mowa, wymaga naprawdę długiej drogi, ale tak długo, jak do niego nie dojdzie, trudno będzie mówić o realnej przemianie, o realnym zerwaniu z klerykalizmem i z fałszywą idealizacją instytucji i wreszcie o wyjściu ku skrzywdzonym. Długa droga przed nami, ale wierzę, że jest ona możliwa.

Doktor filozofii, pisarz, publicysta RMF FM i felietonista Plusa Minusa i Deonu, autor podkastu "Tak myślę". Prywatnie mąż i ojciec.

Tworzymy DEON.pl dla Ciebie
Tu możesz nas wesprzeć.

Skomentuj artykuł

Nawrócenie mentalności i rewolucja teologiczna
Komentarze (4)
FD
~F. D.
24 marca 2023, 14:15
"Czego ten wyrok zdaniem części komentatorów ma dowodzić "? === Ten wyrok dowodzi, że Autor, dziennikarz z tytułem naukowym, zamiast sprawdzić podstawowe informacje o Lisińskim, przyjał, że skoro Sekielscy są tefauenowi, to na pewno mówią prawdę (i to całą dobę). Gdyby Autor użył umiejętności wyszukiwania i oceny źródeł informacji, które to umiejętności - jako doktor teologii i dziennikarz - posiada znakomicie wykształcone, to Lisiński nikogo by nie nabrał. Lisiński twierdził, że był ministrantem. Łgał. Sąd się tego dowiedział. Wystarczyło żeby nabrać podejrzeń co do jego prawdomówności. Gdyby Autor to zrobił wcześniej, zamiast bezgranicznie ufać braciom S. to uchroniłby papieża przed całowaniem oszusta po rękach, nas od zamętu spowodowanego łgarstwami, a swoją wiarygodność od uszczerbku.
JP
~Jacek P
23 marca 2023, 18:16
Rewolucja teologiczna będzie jak teolodzy jednego grzechu przeczytają Ewangelię i resztę Pisma Św. I zobaczą to co widzi każdy spowiednik-wiele grzechów. A zadośćuczynienie za grzech względem osoby to sprawa grzeszącego.
NK
~Nie Krzywdzić
22 marca 2023, 22:47
Mi się wydaje że właściwą postawą jest połączenie troski nad osobą która j mówi że jest skrzywdzona z domniemaniem niewinności. Bo dzisiejsze podejście że to oskarżony ma udowadniać swoją niewinność jest wcale nie lepsze niż ignorowanie skrzywdzonych. I jedno i drugie krzywdzi dodatkowo.
ŁR
~Łukasz Ruda
22 marca 2023, 12:30
"Czego ten wyrok zdaniem części komentatorów ma dowodzić?" Dowodzi tego, że nie należy naiwnie wierzyć w dobrą wolę oczywistych zaprzysięgłych wrogów. Takich jak np. Joanna S-W. Bo na koniec, to całowanie po rękach wygląda nomen omen niezręcznie.