Twarzą w twarz czy przez kratę?

Od dziecka widzimy wiernych przystępujących do spowiedzi. Wyrażenie "klęknąć u kratek konfesjonału" weszło na stałe do języka polskiego, jako synonim "przystąpić do spowiedzi". Jest dla nas oczywistością, że klękamy z boku konfesjonału, szepcząc księdzu niemal wprost do ucha. Często ten kościelny mebel jest tak skonstruowany, że ledwo spowiednika widzimy, a bywa, że i on po głosie musi się domyślać, czy do sakramentu przystąpiła kobieta czy mężczyzna, osoba młoda czy ktoś starszy, bo również niewiele dostrzega. Sprzyja to zachowaniu anonimowości. Czy jednak istotą relacji między spowiadającym się a kapłanem jest anonimowość? Z pewnością niezbędna jest dyskrecja i zachowanie tajemnicy, ale anonimowość nie jest tu najistotniejsza.

W liście apostolskim w formie motu proprio z 2 maja 2002 roku o pewnych aspektach celebracji sakramentu pokuty i pojednania, zaczynającym się od słów "Misericordia Dei", papież Jan Paweł II przypomniał m. in., że ustanawiane przez poszczególne Konferencje Episkopatu normy dotyczące konfesjonałów mają gwarantować, że konfesjonał będzie umieszczony "w miejscu widocznym" oraz że będzie "«zaopatrzony w kratę», tak aby mogli z niego swobodnie korzystać pragnący tego wierni i sami spowiednicy". Jednak ci, którzy widzieli papieża Franciszka zarówno wtedy, gdy sprawował sakrament pokuty i pojednania, jak i wtedy, gdy sam się spowiadał, mogli zauważyć, że między spowiednikiem a penitentem kraty nie było. Znajdowali się twarzą w twarz. Mogli sobie spojrzeć w oczy, uzupełnić komunikację słowną również o mimikę, o język ciała, o gest. "Włożenie rąk wyraża dar Ducha Świętego na odpuszczenie grzechów i razem z formułą absolucji jest znakiem sakramentalnym, wskazującym na istotny skutek sakramentu pokuty - pojednanie z Bogiem i Kościołem" - pisał przed laty ks. Jerzy Grześkowiak.

Również sporo lat temu w "Przewodniku dla zniechęconych spowiedzią i Mszą świętą" o. Tomasz Pawłowski OP zwrócił uwagę, że zanik anonimowości utrudnia wielu ludziom wyznanie winy. "Przez wyeksponowanie bezpośredniej obecności spowiednika zaciera się, zmniejsza się świadomość istotnego przy spowiedzi kontaktu z samym Bogiem" - zauważył. To prawda. Z drugiej strony nie brak i takich, którym anonimowość i oddzielenie od spowiednika nie tylko kratą, ale także np. jakąś folią (zdarza się, że w fatalnym stanie), utrudnia pełne przeżycie spotkania z Miłosierdziem Bożym. Dotyczy to nie tylko penitentów. Również części spowiedników. Niektórzy, zwłaszcza przy trudniejszych spowiedziach, wymagających długiej rozmowy z penitentem, chcą widzieć jego twarz, nawiązać kontakt wzrokowy, a przy udzielaniu rozgrzeszenia położyć rękę na głowie grzesznika otrzymującego przebaczenie. Już w latach siedemdziesiątych ubiegłego stulecia, gdy wchodziły w życie odnowione obrzędy sakramentu pokuty i pojednania, niektórzy zwracali uwagę, że konfesjonały budowane według dotychczasowych wzorców uniemożliwiają wykonywanie takich gestów.

Papież Franciszek podczas niedawnej pielgrzymki do Polski zwracając się do księży mówił m. in.: "Czego Jezus od nas oczekuje? Pragnie On serc naprawdę konsekrowanych, które żyją przebaczeniem otrzymanym od Niego, aby je przelewać ze współczuciem na braci". Z pewnością łatwiej jest okazać współczucie człowiekowi, gdy można spojrzeć mu w oczy.

Niewątpliwie kratka konfesjonału, dająca nie tylko dyskrecję, ale również pewien dystans i anonimowość, dla wielu jest czynnikiem ułatwiającym przystępowanie do sakramentu pokuty i pojednania. Są jednak i tacy, dla których takie usytuowanie penitenta i spowiednika stanowi utrudnienie. W czasach, gdy coraz bardziej brakuje bliskości między człowiekiem a człowiekiem, gdy odczuwamy coraz bardziej niedobór nawet zwyczajnego kontaktu wzrokowego, właśnie w chwili spowiedzi chcieliby jak najmniej barier. Nie po to, aby zamieniać sakrament w pogaduszki lub terapeutyczne sesje, ale żeby móc doświadczyć wspólnoty i braterstwa w tak ważnej chwili. Warto chyba i o nich pamiętać w Kościele w Polsce.