Kongregacja o nadużyciach seksualnych księży

Ponad 4 tys. przypadków nadużyć seksualnych wobec niepełnoletnich, dokonanych przez duchownych, odnotowała w ostatnim dziesięcioleciu Kongregacja Nauki Wiary. Poinformował o tym prefekt tego urzędu kurialnego kard. William Levada, w Rzymie podczas światowego sympozjum, poświęconego temu zjawisku.

Rozpoczęło się ono 6 lutego w Papieskim Uniwersytecie Gregoriańskim i potrwa do 9 lutego.

W obszernym wprowadzeniu, zatytułowanym ""Seksualne wykorzystanie nieletnich. Wieloaspektowa odpowiedź na wyzwanie", amerykański kardynał kurialny przedstawił zarówno sam problem, jego historię i rozmiary, jak i środki podejmowane przez Kościół, aby położyć mu kres. Przypomniał, że kierowany przezeń urząd rozesłał do wszystkich episkopatów krajowych na świecie "Pismo okólne w celu pomocy konferencjom biskupim w rozwijaniu wytycznych dla postępowania z przypadkami nadużyć seksualnych wobec nieletnich, popełnianych przez duchownych" (z 3 maja 2011 r.). Wzywało ono episkopaty do poważnego zajęcia się tym problemem, do wypracowania standardów postępowania i oceny poszczególnych przypadków itp.

Wcześniej inny dokument, nawiązujący do tej sprawy, ogłosił 30 kwietnia 2001 bł. Jan Paweł II - motu proprio "Sacramentorum sanctitatis tutela". Papież przedstawiał, wyjaśniał i uaktualniał w nim wykaz przestępstw kanonicznych, zastrzeżonych Kongregacji Nauki Wiary (KNW). Obok takich spraw, jak zbrodnie przeciw wierze (herezja, apostazja i schizma), znalazły się tam również najcięższe przestępstwa (graviora delicta) przeciw sakramentom, np. profanacja Eucharystii lub złamanie tajemnicy spowiedzi - i do tych ostatnich Ojciec Święty dodał nadużycia seksualne względem nieletnich, dokonywane przez duchownych. Wszystkie te czyny podlegają kompetencji Kongregacji Nauki Wiary.

Kard. Levada przypomniał, że "pod mądrym kierownictwem ówczesnego prefekta kard. Ratzingera Stolica Apostolska była w stanie zapewnić skoordynowaną odpowiedź na narastającą liczbę doniesień o takich nadużyciach i podjąć skuteczne normy kanoniczne w tej sprawie, łącznie z działaniami przeciw biskupom i wyższym przełożonym zakonnym". Gdy na przełomie lat 2001 i 2002 środki przekazu w Stanach Zjednoczonych zaczęły ujawniać kolejne takie przypadki, tamtejszy episkopat uchwalił kartę Ochrony Dzieci i Dorastającej Młodzieży. Na tej podstawie biskupi przyjęli Normy Zasadnicze, które - po potwierdzeniu ich przez Stolicę Apostolską - stały się ważnym dodatkowym wsparciem prawnym i wielką pomocą w postępowaniu z tymi skandalami. "Mimo to media nadal atakowały papieża przez wszystkie te lata w różnych częściach świata, podczas gdy otrzymywał on wyrazy wdzięczności od nas wszystkich, w Kościele i poza nim" - podkreślił kardynał-prefekt.

W 9 lat po motu proprio Jana Pawła II i wykorzystując doświadczenia związane ze sposobem rozwiązywania tysięcy tego rodzaju przypadków na całym świecie Kongregacja przedstawiła papieżowi propozycje pewnych zmian w ustawodawstwie. Po zapoznaniu się z nimi Benedykt XVI polecił wprowadzenie zmienionych norm z dniem 21 maja 2010. Do listy ciężkich przestępstw dodano m.in. posiadanie i/lub rozpowszechnianie pornografii dziecięcej.

Kard. Levada zaznaczył, że Kongregacja w owym czasie była świadkiem "dramatycznego wzrostu" liczby takich przypadków również dlatego, że dochodziło do nich nie tylko w USA, choć tam było ich najwięcej, ale także w wielu innych krajach, np. w Kanadzie, Wielkiej Brytanii, Belgii, Francji itp. Wszędzie tam miejscowe konferencje biskupie, opierając się na doświadczeniu i wytycznych Kongregacji Nauki Wiary, opracowały własne normy i zasady postępowania w takich przypadkach. Łącznie - według kard. Levady - tylko w ostatnim dziesięcioleciu do Kongregacji dotarły dane o ponad 4 tys. tego rodzaju spraw.

"Ujawniły one z jednej strony niewystarczalność udzielania na nie odpowiedzi wyłącznie kanonicznej (zgodnie z Kodeksem Prawa Kanonicznego), z drugiej, konieczność odpowiedzi bardziej złożonej" - stwierdził mówca. W odpowiedzi na te potrzeby Kongregacji Nauki Wiary ogłosiła w maju ub.r. wspomniane pismo okólne, świadczące - zdaniem kardynała-prefekta - o maksymalnym wysiłku papieża, Stolicy Apostolskiej i krajowych konferencji biskupich na rzecz "znalezienia najlepszych środków pomocy ofiarom, ochrony niepełnoletnich oraz kształtowania kapłanów dzisiejszych i jutrzejszych tak, aby byli świadomi tej plagi i aby została ona usunięta z kapłaństwa".

Kardynał zwrócił uwagę na kilka najważniejszych, według niego, aspektów Pisma okólnego: sprawa ofiar nadużyć, ich ochrona, formacja przyszłych kapłanów i osób zakonnych, wsparcie dla księży i współpraca z władzami świeckimi. W pierwszym punkcie mówca przypomniał, że Benedykt XVI podczas swych podróży zagranicznych wielokrotnie spotykał się z ofiarami przemocy seksualnej, np. w Wielkiej Brytanii, na Malcie, w Niemczech, w Australii i w USA. Spotkania te nie tylko były dużym wsparciem i wskazówkami dla miejscowych biskupów, jak mają postępować w takich wypadkach, ale także pokazały, że Kościół cierpi z powodu tych tragedii i współczuje ich ofiarom. W tej linii postępowania mieści się także List duszpasterski Ojca Świętego do katolików Irlandii z marca ub.r., zawierający wiele ważnych uwag i zaleceń dla tamtejszych hierarchów.

Gdy chodzi o ochronę nieletnich, kard. Levada zwrócił uwagę m.in. na działania na rzecz wychowania rodziców i dzieci w sprawach związanych z nadużyciami seksualnymi w społeczeństwie. Włączyło się w nie wiele episkopatów krajowych, opracowując własne programy edukacyjne, a Kongregacja Nauki Wiary zamierza uruchomić platformę internetową, mającą służyć pomocą całemu Kościołowi w rozwiązywaniu tego bolesnego zagadnienia.

Również w odniesieniu do formacji kapłanów - obecnych i przyszłych - przygotowano wiele propozycji. Już bł. Jan Paweł II w orędziu do kardynałów amerykańskich z 23 kwietnia 2002 zaznaczył, że "nie ma miejsca w szeregach duchowieństwa i w życiu zakonnym dla tych, którzy skrzywdzili młodych". Podobne wskazówki i wytyczne zawierają też inne dokumenty tego papieża (m.in. adhortacja "Pastores dabo vobis" z 25 marca 1992) i Stolicy Apostolskiej, dążące do zapewnienia właściwego rozeznania powołania oraz zdrowej ludzkiej i duchowej formacji kandydata do kapłaństwa.

Pismo okólne z ub.r. mówi też o obowiązku ścisłej współpracy Kościoła z władzami świeckimi w zwalczaniu nadużyć seksualnych. Są one bowiem naruszeniem nie tylko prawa kanonicznego, ale także prawa cywilnego. Kardynał podkreślił, że winni tych przestępstw stanowią znikomą mniejszość wśród wiernych, która jednak wyrządziła wielkie szkody samym ofiarom i misji Kościoła. Jednocześnie zaznaczył, że współpracując z władzami w tej sprawie oficjalni przedstawiciele Kościoła "muszą unikać jakiegokolwiek kompromisu na płaszczyźnie sakramentalnej, która musi pozostać nienaruszona".

W spotkaniu rzymskim biorą udział przedstawiciele ponad stu krajowych konferencji biskupich, przełożeni generalni przeszło 30 zgromadzeń zakonnych, a obrady toczą się pod hasłem "Ku uzdrowieniu i odnowie".