Ks. Jan Zieja z tytułem Sprawiedliwego 2016

Fragmenty świadectw i sylwetki tegorocznych Sprawiedliwych, którzy zostaną upamiętnieni w Warszawskim Ogrodzie Sprawiedliwych na wolskim Muranowie, przedstawili aktorzy: Julia Kijowska, Olgierd Łukaszewicz oraz Maja Komorowska, członkini Komitetu Ogrodu Sprawiedliwych. Podczas wieczoru z koncertami fortepianowymi wystąpili: Jekaterina i Stanisław Drzewieccy oraz Łukasz Krupiński.

"Jan Zieja na wszystkich etapach życia występował w imieniu najsłabszych, krzywdzonych, prześladowanych, a zarazem przeciw nienawiści, która rodzi się zwykle za sprawą doświadczanych represji. Sprawiedliwej postawie księdza towarzyszyła odwaga formułowania swych racji, co przysparzało mu niemałych trudności nie tylko ze strony zideologizowanego państwa powojennego, ale i własnego Kościoła. Ks. Zieja - 'żywy dowód na istnienie Boga' - staje się uosobieniem Prawdy" - wskazał Zbigniew Gluza, dziennikarz i współinicjator Domu Spotkań z Historią, który jest współorganizatorem Gali.

Ks. Jan Zieja urodził się 1 marca 1897 r. w Ossie w powiecie opoczyńskim w ubogiej rodzinie chłopskiej. Od dzieciństwa wykazywał duże zdolności, rozpoczął więc naukę, początkowo w domu rodzinnym, później na plebanii, a od 1909 r. w gimnazjum w Warszawie. Borykał się z trudnościami materialnymi, z powodu których musiał nawet przerwać naukę. Ostatecznie jednak ukończył szkołę dzięki uzyskanemu stypendium. Oprócz nauki interesowała go też bardzo działalność społeczna. M.in. od 1912 r. należał do tajnego skautingu. W 1915 r. wstąpił do seminarium duchownego, święcenia kapłańskie przyjął w 1919 r. po czym wydelegowany został na studia na Uniwersytecie Warszawskim.

W 1920 r. brał udział w wojnie polsko-bolszewickiej jako kapelan 8. Pułku Piechoty Legionów. Po wojnie krótko studiował archeologię chrześcijańską w Rzymie, wkrótce jednak powrócił do pracy duszpasterskiej. W 1923 r. został kapelanem tworzonego wówczas Zakładu dla Ociemniałych w Laskach. Następnie pracował jako duszpasterz w diecezji pińskiej, współpracując z tamtejszym biskupem Zygmuntem Łozińskim. W latach 30. związał się ze Związkiem Młodzieży Wiejskiej "Wici" i Stowarzyszeniem Młodzieży Akademickiej "Odrodzenie".

W czasie II wojny światowej był kapelanem Komendy Głównej AK, Batalionów Chłopskich i naczelnym kapelanem ZHP "Szare Szeregi" (od 1942 r.). Działał również w Radzie Pomocy Żydom "Żegota". Po wojnie rozpoczął pracę duszpasterską na tzw. "ziemiach odzyskanych", którą musiał przerwać ze względów zdrowotnych. Od 1962 r. mieszkał na stałe w Warszawie. Był traktowany przez komunistyczne władze jak "uciążliwy obywatel". We wrześniu 1976 r. znalazł się w gronie 14 sygnatariuszy założycielskiego apelu Komitetu Obrony Robotników. Był znanym kaznodzieją warszawskim i publicystą katolickim. Zmarł 19 marca 1991 r. w Warszawie.

Europejski Dzień Pamięci o Sprawiedliwych ustanowiony został przez Parlament Europejski w maju 2012 roku z inicjatywy działającego we Włoszech Komitetu Światowego Ogrodu Sprawiedliwych (GARIWO). Sygnatariuszem apelu w tej sprawie był także Dom Spotkań z Historią. Data 6 marca nie jest przypadkowa, tego dnia zmarł Mosze Bejski (urodzony w Działoszycach, niedaleko Krakowa) - inicjator Ogrodów Sprawiedliwych w Jerozolimie oraz współtwórca definicji "Sprawiedliwy wśród Narodów Świata".

W roku 2014 z inicjatywy Fundacji GARIWO i Domu Spotkań z Historią, przy wsparciu Burmistrza Dzielnicy Wola, otwarto pierwszy w Polsce Ogród Sprawiedliwych. Uhonorowani zostali wówczas: Jan Karski, Marek Edelman, Tadeusz Mazowiecki, Anna Politkowska, Magdalena Grodzka-Gużkowska, Antonia Locetelli, rok później: Petro Hryhorenko, Nelson Mandela i Hasan Mazhar.

Tytułem Sprawiedliwego mogą być uhonorowane jedynie osoby nieżyjące. Są to ludzie, którzy w obliczu totalitaryzmu i ludobójstwa mieli odwagę bronić godności człowieka, pomagać ofiarom czy występować w obronie prawdy. Wyboru trzech osób (spośród zgłaszanych co roku kandydatur) dokonuje Komitet Ogrodu Sprawiedliwych, w skład którego wchodzą m.in. wybitne osobistości ze świata edukacji, polityki, kultury oraz przedstawiciele administracji publicznej.

Wydarzenie jest organizowane przez Dom Spotkań z Historią i Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN. Partnerami Gali są Fundacja im. Jana Karskiego, Muzeum Historii Polski i GARIWO.