Nowy program duszpasterski 2013-2017

Program duszpasterski dla Kościoła w Polsce na lata 2013 - 2017 będzie przebiegać pod hasłem: "Przez Chrystusa, z Chrystusem, w Chrystusie. Przez wiarę i chrzest do świadectwa".

Program na pierwszy rok 2013/2014 został zatytułowany: "Wierzę w Syna Bożego". O jego szczegółach debatowała Komisja Duszpasterstwa Episkopatu na swym posiedzeniu w Warszawie, 21 i 22 stycznia br.

Podstawowym celem programu - jak wyjaśniał abp Gądecki - ma być przyjęcie i ożywienie osobistej wiary w Syna Bożego, która owocuje zaangażowaniem w życie wspólnoty i świadectwem życia chrześcijańskiego. Nowy program duszpasterski stanowić będzie również przygotowanie wiernych w Polsce do obchodów 1050. rocznicy chrztu, która przypadnie w 2016 r.

Program duszpasterski odpowiedzią na kryzys

Metropolita poznański zauważył, że program duszpasterski skoncentrowany wokół wiary w Chrystusa jest przede wszystkim pomocą w kształtowaniu autentycznej, pogłębionej wiary w obliczu "kryzysu obecnego czasu", który przejawia się w eliminacji Boga na coraz dalszy plan oraz redukcyjnego podejścia do człowieka. Zauważył, że w kolejnych epokach ludzkość coraz dalej odchodziła od harmonii między wiarą, rozumem i szacunkiem dla człowieka oraz miejscem Kościoła jaka zbudowana została w Europie średniowiecznej. Na skutek reformacji, człowiek zaczyna być postrzegany jako niewolnik grzechu i śmierci, a wiara staje się coraz bardziej fideistyczna. Oświecenie rozbija harmonię między fides et ratio, przeciwstawia się też objawieniu, tworząc koncepcję "Boga filozofów" jako formę deizmu. Z kolei nieograniczona wiara w postęp cywilizacyjny odsuwa Boga na dalszy plan ufając, że człowiek o własnych siłach zbuduje "królestwo rozumu i wolności". A droga do szczęścia nie jest już drogą do zbawienia, ale rozumiana jest jako utopijny powrót do natury.

Wiek XIX głosi śmierć Boga, przez co człowiek pozostaje samotny. Wiarę w Boga zastępuje wiara w "rozum absolutny" (Hegel) a chrześcijańską nadzieję "dziejowy determinizm" (Marks), "postęp i ład" (Compte) bądź wiara w "trwałość gatunku" (Feuerbach). XX wiek jest wiekiem "śmierci człowieka", który ma zrobić miejsce dla "nadczłowieka" identyfikowanego z określona rasą bądź klasą społeczną. Miejsce wiary w Boga zajmuje wiara w utopie totalitarne, a nadzieję stwarza perspektywa tysiącletniej Rzeszy bądź świetlane jutro bezklasowego społeczeństwa obiecywanego przez marksistów. W miejsce miłości mowa jest o braterstwie rasowym bądź klasowym.

Przełom roku 1968 proponuje "przyjemność chwili", hedonizm a człowiek postrzegany jest jako rodzaj zwierzęcia, którego celem jest niekontrolowane zaspokojenie wszelkich potrzeb, z seksem na pierwszym planie. Miejsce miłości zajmuje skrajny egoizm wspierany hasłem tolerancji. Z kolei wiek XXI proponuje koncepcję " człowieka-maszyny", której życie można zarówno tworzyć, jak i przedłużać w nieskończoność na pomocą rozwiniętych biotechnologii i medycyny. Związany jest w tym specyficzny kult ciała, realizowany za pomocą kolejnych technik stosowanych przez rozwijające się kluby fitnes, spa, itp.

Odpowiedzią na ten kryzys - jak podkreślił abp Gądecki - jest Słowo Boże zawsze to samo, które w postaci kerygmatu dociera do każdego człowieka. Zawiera też odpowiedź na najgłębsze bóle człowieczeństwa.

Rok 2013/2014: "Wierzę w Syna Bożego"

Realizacja nowego programu duszpasterskiego rozpocznie się w pierwszą niedzielę Adwentu, 1 grudnia br. Hasło pierwszego roku brzmi: “Wierzę w Syna Bożego", a opiera się on na trzech priorytetach:

- Słowo Boże - propagowanie Biblii jako Słowa Bożego, ukazywanie jej ważności w życiu chrześcijańskim oraz pogłębianie duchowości biblijnej,

- Ewangelizację, a w jej ramach podjęcie różnorodnych działań preewangelizacyjnych i przeprowadzenie rekolekcji kerygmatycznych, oraz wsparcie wiernych, by mogli znaleźć swoje miejsce we wspólnotach,

- Katechezę dorosłych przed chrztem dziecka - rozszerzenie i pogłębienie katechezy rodziców i chrzestnych przed chrztem dziecka.

Słowo Boże

W ramach pierwszego bloku, poświęconego Słowu Bożemu - poinformował ks. Szymon Stułkowski, sekretarz komisji - zachęcać się będzie do różnorodnych działań popularyzujących znajomość Biblii oraz do tworzenia parafialnych kręgów biblijnych. Propagowane też będzie Dzieło Biblijne. Ważnym momentem tego roku będzie uroczyste wręczenie Ewangelii św. Marka wiernym w każdej parafii co ma nastąpić w Niedzielę Biblijną. Zakłada się również aktywne włączenie tego stowarzyszenia w realizację programu.

Ewangelizacja

Schemat działań realizowanych w ramach programu duszpasterskiego byłby następujący: preewangelizacja - rekolekcje kerygmatyczne - tworzenie wspólnot. "W kontekście rozpowszechniającej się dechrystianizacji chcemy podjąć dzieło ewangelizacji, której szczególnym momentem byłyby rekolekcje kerygmatyczne" - dodał sekretarz komisji.

A biorąc pod uwagę, że pierwszym, niezbędnym etapem działań ewangelizacyjnych jest formacja ewangelizatorów, proponuje się rekolekcje kerygmatyczne dla księży i katechetów oraz osób pragnących włączyć się dzieło ewangelizacji.

Szczególnym elementem Programu duszpasterskiego jest projekt rekolekcji kerygmatycznych, które można podjąć w parafiach, jeśli byłaby taka możliwość. W następnych latach realizacji czteroletniego Programu rekolekcje kerygmatyczne odbywałyby się w kolejnych parafiach, po wcześniejszym przygotowaniu ewangelizatorów oraz po starannie podjętych działaniach preewangelizacyjnych. W następnych latach rekolekcje kerygmatyczne odbywałyby się we wszystkich parafiach, po starannie podjętych działaniach preewangelizacyjnych.

O znaczeniu kerygmatu w przekazie wiary współczesnemu człowiekowi mówił bp Zbigniew Kiernikowski oraz liczni zaproszeni katechiści i duszpasterze. Zdaniem biskupa siedleckiego, podstawowym problemem Kościoła w Polsce jest fakt, że mamy miliony ludzi ochrzczonych, którzy nie zostali dostatecznie zewangelizowani. Podkreślił, że można być człowiekiem religijnym a jednocześnie niewierzącym, takim który nie poznał istoty wiary chrześcijańskiej. W początkowym okresie życia Kościoła właściwą inicjację chrześcijańską zapewniała instytucja katechumenatu, a w późniejszych wiekach dobrze uformowana chrześcijańska rodzina. Obecnie powstała w tym zakresie luka, która sprawia, że duża cześć chrześcijan nie doświadcza wiary w jej istocie.

Człowiek - zdaniem bp. Kiernikowskiego - musi przede wszystkim zrozumieć, że chrzest oznacza wyjście z kręgu śmierci ku nowemu życiu. Musi to autentycznie przeżyć. Winien zrozumieć, że sam o własnych siłach nic nie zbuduje, że potrzebuje "totalnego ratunku" ze strony Boga, co pomaga mu w zrozumieniu sensu krzyża. A droga do zbawienia i do zmartwychwstania prowadzi wyłącznie poprzez krzyż. I tym właśnie chrześcijaństwo różni się od pogaństwa, dla którego krzyż jest bez znaczenia oraz judaizmu, który krzyż zdecydowanie odrzuca.

Zatem nowość kerygmatu Jezusa objawia się przede wszystkim w jego podejściu do grzeszników i tych, których pobożność wpływowych faryzeuszów skazywała na potępienie - wyjaśniał obecny na spotkaniu ks. Marcin Kowalski. Mówił, że rabini wychodzili tu z prostego założenia, że nawrócenie łączy się z pokutą i zadośćuczynieniem za grzechy. Celnicy - ich zdaniem - którzy w swym życiu skrzywdzili zbyt wielu, nigdy w mniemaniu pobożnych Żydów nie byliby w stanie naprawić zła, które wyrządzili. Tymczasem Jezus nie czeka na nawrócenie grzesznika, lecz wychodzi ku niemu jako pierwszy.

"W Jezusie bliskość Boga w stosunku do ubogich i tych, których życie jest zagrożone intensyfikuje się, jak już powiedzieliśmy w stopniu do tej pory w historii zbawienia niespotykanym. On sam staje się jednym z nich, cierpiąc ubóstwo i niedostatek (Łk 1 - 2)" - skonstatował.

O potrzebie i konkretnych przykładach rekolekcji kerygmatycznych mówiła dr Iwona Zielonka z Płocka, stojąca na czele tamtejszej szkoły nowej ewangelizacji. Podkreśliła, że słowo "kerygmat": "krzyczeć, ogłaszać całym sobą", zobowiązuje nas jako ewangelizatorów do przepowiadania Słowa Bożego jako najbardziej autentycznego świadectwa, któremu całym sobą dajemy wyraz. "Skuteczność ewangelizacji - mówiła - zależy od stopnia zjednoczenia z Bogiem ewangelizatora, czyli od osobistej jego świętości (...) Nie wystarczy pokazywać Dobrą Nowinę, ale samemu trzeba być tą Dobrą Nowiną". A przy tym należy mieć dostateczny poziom pokory, wiedzieć, że owoce nie zależą bynajmniej ode mnie i że nie będą one szybkie, a ich wzrostowi towarzyszyć zawsze będzie cierpienie. A zawsze na pierwszym miejscu powinien być osobowy Bóg, a nie takie czy inne programy bądź techniki duszpasterskie. Bowiem istotą Kerygmatu jest przyjęcie i głoszenie Chrystusa jako "Zbawiciela, Mesjasza i Pana". Dr Zielonka zaproponowała też zgromadzonym doskonale przygotowany schemat rekolekcji kerygmatycznych, które odbyć można w parafii.

Przedchrzcielna katecheza rodziców i chrzestnych

Ważnym priorytetem najbliższego roku duszpasterskiego - podkreśla ks. Stułkowski - ma być także przedchrzcielna katecheza rodziców i chrzestnych. Wynika to stąd, że działania pastoralne tego roku skierowane są głównie do osób dorosłych. Rozpoczynając katechezy rodziców i chrzestnych przed chrztem poprzez kolejne lata realizacji programu duszpasterskiego podjęto by działania, aby wypracować całościową koncepcję katechezy dorosłych wokół sakramentów inicjacji chrześcijańskiej oraz wprowadzać ją w praktykę parafii. Celem tegorocznych działań w tym zakresie winno być rozszerzenie i pogłębienie przygotowania rodziców i chrzestnych do chrztu dziecka. Katechezy te mogliby prowadzić duszpasterze lub przygotowani świeccy katechiści.

O poznańskich doświadczeniach odnowienia katechezy przedchrzcielnej rodziców i chrzestnych mówił ks. dr Damian Bryl. Zwrócił on uwagę, że należy pamiętać o głównym celu katechezy - osiągnięciu dojrzałości chrześcijańskiej, co przekłada się na odpowiedzialne postawy życiowe. - Chodzi o spotkanie z Jezusem, zjednoczenie z Nim, zażyłość - wyjaśnił.

Aby ten cel osiągnąć, należy stosować pedagogikę sakramentalną, rozwijać racjonalne postawy wiary, wyjaśniać problemy religijne i moralne. Aby katecheza dorosłych była autentyczna, prowadzący powinien zainteresować się sytuacją życiową dorosłych, dostrzec ich role świeckie oraz ważną rolę wspólnoty w ich formowaniu.

Ks. dr Bryl omówił wstępne założenia projektu katechizacji dorosłych w archidiecezji poznańskiej. Najpierw należy zauważyć braki formacyjne z jednej strony i grupę wiernych pragnących pogłębienia wiary (jest ich ok. 20 proc.). Należy uporządkować istniejące już w parafii propozycje dla dorosłych, wypracować spójną koncepcję i metody pracy z nimi.

Adresaci tych działań są w bardzo różnych sytuacjach - podkreślił ks. Bryl - są wśród nich zarówno osoby nieochrzczone w Kościele katolickim, ochrzczeni, ale mający braki w katechezie, osoby, które się oddaliły od Kościoła, ci, co nie pogłębiali swej wiary lub wierzący pragnący jej pogłębienia.

Wśród form katechezy ks. Bryl wyliczył katechezę ewangelizacyjną dla nieochrzczonych i tych, co się oddalili - katechumenat dorosłych. Katecheza sakramentalna skierowana jest do przyszłych rodziców i chrzestnych, zaś katechezę systematyczną kieruje się do członków ruchów i grup, które nie mają określonego sposobu formacji swoich członków, np. wspólnot Żywego Różańca, a także do osób, pragnących pogłębienia wiary, aby ich uchwycić i rozpalić ich wiarę.

Omawiając metody pracy katechezy dorosłych ks. Bryl zwrócił uwagę, że należy uwzględnić sytuację życiową katechizowanych, pomoc w refleksji nad nią, zachętę do podjęcia konkretnych działań w związku z tym.

Prelegent poinformował, że w archidiecezji już powstała Szkoła Katechistów, która przygotowuje ich do pracy z dorosłymi, a dotychczas przygotowano prawie sto osób.

Ks. Bryl omówił założenia katechezy chrzcielnej, skierowanej do rodziców i chrzestnych. Inicjacyjna katecheza sakramentalna jest pierwszym krokiem wprowadzenia katechezy dorosłych w Archidiecezji. Katechezy wokół sakramentu inicjacji mogą być dobrym punktem wyjścia do kontynuacji katechezy systematycznej. Ich celem jest wprowadzenie w naturę i celebrację oraz konsekwencje przyjęcia chrztu św., ukazanie prawdy o nim w kontekście historii zbawienia, uświadomienie odpowiedzialności za rozwój wiary, nadziei i miłości w życiu ochrzczonego. Katechezy mają zachęcić do wychowania dziecka w duchu wiary, wreszcie przygotowanie do udziału w obrzędzie chrztu. W czasie trzech katechez i jednego przygotowania liturgicznego, rodzice i chrzestni dowiadują się czym jest chrzest z perspektywy wiary Kościoła, prowadzący ukazują im Chrystusa jako jedynego Zbawiciela, Kościół jako wspólnotę wierzących, a chrzest jako nowe życie w Chrystusie.

Prelegent stwierdził, że mimo oporów (muszą brać udział w czterech spotkaniach) rodzice w końcu dostrzegają i doceniają potrzebę pogłębienia swej formacji. Katechezy prowadzone są przez duszpasterzy, pomagają im katechiści po Szkole Katechistów. Spotkania można prowadzić w parafii, ale i dla wiernych z dekanatu - podkreślił ks. Bryl. Stwierdził, że katechezy dają bardzo dobre owoce, zwłaszcza gdy grupy są małe i małżeństwa spotykają się z małżeństwami. Cenne dla słuchaczy jest nie tylko konkretny przekaz doktryny, ale i świadectwo życia prowadzących katechezy. Sami prowadzący twierdzą zaś, że także oni czerpią korzyści z tych spotkań - muszą się gruntownie przygotować i przemyśleć zagadnienia, o których mówią rodzicom i chrzestnym.

Z kolei o konieczności katechumenatu pochrzcielnego mówił prof. Wojciech Kaczmarek. Podsumowując swoje doświadczenia z Drogi Neokatechumenalnej przypomniał, że już w czasach Soboru Watykańskiego II mówiono o potrzebie stałej formacji dorosłych. Podobną świadomość mieli Carmen Hernandez i Kiko Arguello, inicjatorzy Drogi Neokatechumenalnej, którzy w latach 60. zaczęli apostołować w slumsach pod Madrytem. Dwóch papieży - Paweł VI i Jan Paweł II - podkreślało wartość stałej katechezy, prowadzonej w ramach Drogi Neokatechumenalnej, gdyż sakrament chrztu musi dziś wzrastać wśród "katechezy świata", która nie tylko odciąga, ale często jest sprzeczna z Ewangelią - mówił prof. Kaczmarek. - Wiara nie jest czymś raz na zawsze danym, ona jest dynamiczna - podkreślił.

Wymienił trzy elementy katechezy w Neokatechumenacie - słuchanie Słowa - człowiek, który go słucha zaczyna żyć według niego. Liturgia jest z kolei odpowiedzią na Słowo, zaś wspólnota jest konfrontacją z bratem. Jan Paweł II docenił tę metodę i zachęcał, by używać jej jako narzędzia nowej ewangelizacji.

Prelegent podkreślił, że aby tak było, w parafiach musi być miejsce spotkań dla małych wspólnot, akceptacja dla grup, które pragną pogłębiać wiarę, skupienie się na niewielkich, maksymalnie 30-40-osobowych grupach, gdzie praca formacyjna jest najbardziej efektywna.

W dyskusji, która wywiązała się po referatach, mówiono o tym, że należy zasadniczo zmienić dotychczasowe myślenie o Kościele. Małe grupy formacyjne są najbardziej efektywne, w katechezach należy szczególnie uwzględnić małżeństwa jako głównych adresatów przekazu. Nie można też zapominać o kilku milionach singli i docierać do nich z katechezą.

Jak to zrobić, żeby do ludzi dotrzeć, co robić żeby przyszli, jak zbierać ludzi, jakiego języka używać? - pytał bp Edward Dajczak. Mówił, że trzeba sobie uświadomić, że proces dechrystianizacji zaszedł już bardzo daleko. Bp Zbigniew Kiernikowski postulował, żeby przemienić parafie z punktów usługowych, zaspakajających za odpowiednią opłatą potrzeby religijne, w miejsce dawania świadectwa o zmartwychwstaniu Jezusa, budowania wspólnoty, miejsca sprawowania liturgii.

Tegoroczne kongresy ewangelizacyjne

Podczas obrad Komisji podkreślano ogromne znaczenie rozpoczętych w Polsce Kongresów Nowej Ewangelizacji, jak i nadzieje związane z przygotowywanym pierwszym ogólnopolskim zjazdem przedstawicieli parafialnych rad duszpasterskich.

II Kongres Nowej Ewangelizacji odbędzie się od 19 do 22 września 2013 r. w Warszawie pod hasłem: "Obudzić olbrzyma. Nowa ewangelizacja w parafii". Miejscem obrad będzie jedna z parafii na stołecznym Ursynowie. Złożą się nań - jak wyjaśnił bp Grzegorz Ryś - najpierw rekolekcje, później teoretyczna refleksja na temat nowej ewangelizacji, a wreszcie wyjście na ulice stolicy, celem przeprowadzenia tam bezpośredniej ewangelizacji. Zasadniczym celem kongresu jest przemyślenie roli parafii w procesie nowej ewangelizacji, jako podstawowego jej miejsca. Wezmą w nim udział przedstawiciele ponad 350 wspólnot i inicjatyw ewangelizacyjnych z całej Polski.

I Kongres Parafialnych Rad Duszpasterskich odbędzie się w Licheniu 14 i 15 września br. Jest to pierwsza tego typu ogólnopolska inicjatywa, której celem - jak podkreślił odpowiedzialny za jego organizację ks. dr Krystian Piechaczek - podsumowanie dotychczasowej działalności rad, rozeznanie ich zadań w świetle aktualnych "znaków czasu" oraz wzajemna wymiana doświadczeń. Komisja Duszpasterstwa Episkopatu, która jest organizatorem tego zjazdu, wiąże z nim nadzieję na przebudzenie tych jakże istotnych w życiu Kościoła "struktur komunijnych", gdyż - jak przyznał ks. Piechaczek - zaledwie ok. 30 proc. Parafialnych rad Duszpasterskich funkcjonuje prawidłowo. W wielu parafiach ich jeszcze nie ma, a czasami istnieją tylko na papierze i ujawniają się z okazji wizytacji biskupiej. W zjeździe tym weźmie udział ok. 1300 przedstawicieli PRD. Kongres rad parafialnych jest istotnym elementem wieńczącym kończący się w tym roku program duszpasterski "Kościół domem i szkołą komunii".