O. Śliwiński o spowiedzi: duchowa reanimacja

O. Piotr Jordan Śliwiński OFMCap.: Sakrament pokuty zakłada wiarę, ponieważ jest przeznaczony dla osób ochrzczonych, które poprzez grzech zatamowały życie łaski w sobie albo ją osłabiają przez grzechy lekkie. Spowiedź przywraca do życia łaski i pełnej relacji z Bogiem i Kościołem. Ale człowiek, który wyznaje swoje grzechy w konfesjonale otrzymuje coś jeszcze - łaskę uczynkową, czyli tak potrzebne łaski i siły duchowe od Pana Boga, aby przeciwstawić się grzechowi. To powrót do życia i reanimacja duchowa, szansa na uporządkowanie swojego życia.

Sakrament pojednania jest konieczny dla naszego życia duchowego, ponieważ przywraca nasze naruszone relacje z Kościołem, z Bogiem, przywraca jedność ze wspólnotą Boga i ludzi, odbudowuje relacje.

To jest problem celebracji sakramentu spowiedzi w Kościele polskim. Ciąży nad nami taka mentalność, że idę do konfesjonału, żeby spotkać się z kapłanem przede wszystkim. I wtedy często gubimy świadomość, że w osobie kapłana spotykamy się z całym Kościołem, szafującym miłosierdziem, które pozostawił nam Chrystus. Myślę, że brakuje nam ciągle świadomości wymiaru wspólnotowego sakramentu pokuty i pojednania. On powinien ujawnić się w wymiarze społecznym, prowadzić do prośby o przebaczenie i pojednanie, powrotu do solidarności. To nie przypadek, że Jan Paweł II mówił o solidarności sumień.

Czytamy w Ewangelii według świętego Mateusza, że Chrystus nakazuje: "Idź, pojednaj się z bratem, a potem dary swoje złóż". Często odnosimy te słowa do Eucharystii, ale trzeba je za Karlem Rahnerem odnieść także do Sakramentu Pojednania. Przeproszenie przed Eucharystią swoich bliskich, członków rodziny, tych wszystkich, których uraziłem - powinno być oczywiste. W mojej rodzinie był zwyczaj, że przed sakramentem spowiedzi przepraszałem rodziców za to, czym zawiniłem, ale też sam byłem przepraszany przez nich, jeśli zostałem niesprawiedliwie czy nieadekwatnie skarcony.

Z sakramentem łączy się też warunek zadośćuczynienia. Kojarzy się on nam z czymś bardzo osobistym, modlitewnym, ale nie można sprowadzić wszystkiego do wymiaru modlitewnego, do westchnięcia do Boga. Jan Paweł II w adhortacji "Reconcilliatio et paenitentia" mówi, że zadośćuczynienia nie może ograniczyć się do wymiaru modlitewnego, że konieczne jest także konkretne zwrócenie się ku drugiemu człowiekowi. Jeśli ktoś spowiada się, że ma za mało czasu dla swojej rodziny, nie wolno mu ograniczyć się do modlitwy, powinien starać się znaleźć więcej czasu dla najbliższych. Jeśli ktoś jest alkoholikiem, musi za swój grzech przeprosić otoczenie i naprawić, w miarę możliwości, wyrządzone szkody. Wymiar społeczny jest więc bardzo mocno podkreślany - i realizowany.

W wielu diecezjach coraz częściej takie Noce są organizowane, nieraz na stałe są wpisywane do kalendarium wydarzeń diecezjalnych. Wydaje mi się, że jest to dobry pomysł, można jedynie obawiać się, żeby to nie była jednorazowa akcja.

Sakrament pokuty i pojednania potrzebuje dobrej i mądrej reklamy, także wśród ludzi wierzących. Ale z dobrym duszpasterstwem w konfesjonale łączy się kilka problemów. Po pierwsze - generalnie istnieje potrzeba dostosowania czasu spowiadania do potrzeb współczesnego człowieka. On się bardzo przesuwa i na przykład w kościele kapucynów w Krakowie mamy doświadczenie spowiadania kilka razy w tygodniu do godz. 21.30.

Po drugie, zmieniają się nie tylko warunki, ale też potrzeby penitentów - coraz więcej osób mówi w konfesjonale, że potrzebują kierowników duchowych. Stawiają wyższe wymagania spowiednikom. Coraz częściej pytają o trudne problemy moralne. Z drugiej strony jest coraz więcej osób samotnych w naszym społeczeństwie, dla których kapłan jest jedyną osobą, z którą mogą porozmawiać. I to wykracza poza ramy sakramentu pokuty, bo ktoś klęka w konfesjonale i zamiast mówić o grzechu, wyznaje: chciałbym porozmawiać. Nie wyznaje swoich grzechów, a opowiada o ciężkiej sytuacji życiowej i chce z kapłanem porozmawiać w cztery oczy, także poza konfesjonałem.

Zakładając ją wychodziliśmy z założenia, że spowiednicy, pracujący w specyficznych środowiskach, odczuwają potrzebę formacji - duchowej, wiedzy psychologicznej, kulturowej, komunikacji językowej. Ksiądz ma liczne problemy ze spowiadaniem, gdy najpierw spowiada dziecko, a za chwilę profesora akademickiego, później zaś starszą osobę i musi się dostosować do poziomu języka penitenta, z którym rozmawia. Kwestie duchowe i teologiczne są oczywiście najważniejsze i istnieje potrzeba ich omawiania, ale wciąż trzeba zastanawiać się, czy została nawiązana właściwa komunikacja.

Trudno jest uogólniać. Inaczej ludzie spowiadają się na Podhalu, inaczej w innych regionach kraju. Religijność łączy się w konkretną kulturą lokalną i zależy od pracy duszpasterskiej. Ale coraz bardziej ujawnia się w sakramencie pokuty potrzeba opieki indywidualnej, ponieważ wiele rzeczy jest niezrozumianych, więc trzeba je spokojnie wyjaśniać. W trakcie sprawowania sakramentu nieraz słychać echo opinii medialnej, a nie stanowiska Kościoła, jest potrzeba wyjaśniania i rozumienia.

Często powtarzam, że sakrament pokuty kojarzy nam się z lękiem. Mamy przed oczami samotnego i przestraszonego penitenta, który staje sam wobec Boga, kapłana, Kościoła. I czuje się sam oskarżony, biedny. I nie zauważa, że jest w wielkiej koalicji przeciw grzechowi, że nie jest sam, doświadcza wielkiej przyjaźni, uczestniczy w święcie miłosierdzia, spotyka miłość Boga.