Czy katolik może popierać karę śmierci?

O karę śmierci toczono publicystyczne boje. Prawica była za, lewica przeciw. Wypowiadali się o niej papieże, biskupi i księża z ambon. Co w tej sytuacji powinien zrobić katolik?

Odpowiedź wydawałaby się bardzo jednoznaczna i często powołują się na nią zwolennicy jej przywrócenia i stosowania. Mówią, że w Katechizmie Kościoła Katolickiego stoi jak byk, że Kościół taką karę dopuszcza i koniec, rozmowa skończona.

Chodzi o fragment: "Kiedy tożsamość i odpowiedzialność winowajcy są w pełni udowodnione, tradycyjne nauczanie Kościoła nie wyklucza zastosowania kary śmierci, jeśli jest ona jedynym dostępnym sposobem skutecznej ochrony ludzkiego życia przed niesprawiedliwym napastnikiem" (KKK 2267).

Cóż, powoływanie się na jedno (dosłownie!) zdanie i budowanie na nim gotowej odpowiedzi na to zagadnienie jest niezwykle ryzykowne i obarczone dużym błędem, o czym możemy się przekonać, dokonując pewnego eksperymentu. Żeby nie szukać daleko, zajrzyjmy do tegoż samego Katechizmu, do punktu 1257 i zdania: "Bóg związał zbawienie z sakramentem chrztu, ale sam nie jest związany swoimi sakramentami". Czy na jego podstawie moglibyśmy za słuszną uznać tezę, że skoro niestosowanie sakramentów jest możliwe, to należy przyjąć to za regułę? Czy skoro jest dopuszczone stosowanie kary śmierci, to należy uznać to za regułę?

Poszukiwanie innych przykładów, także w Biblii, nie powinno sprawiać większych kłopotów. Wyrwanie jednego zdania z całego kontekstu nauczania Kościoła zwykle wiąże się ze spektakularną katastrofą dla próbującego to zdanie obronić. Objawienie czytamy w całości, Katechizm również.

Wydaje się, że mniej lub bardziej świadomie zwolennicy kary śmierci pomijają poprzedzające i następujące po tym kanonie zdania, które bardzo jasno sytuują je w kontekście szerokiej nauki Kościoła. Nie jest zatem brane pod uwagę zdanie św. Tomasza z Akwinu ("Jeśli ktoś w obronie własnego życia używa większej siły, niż potrzeba, będzie to niegodziwe") oraz żywcem przepisana reguła z encykliki Evangelium Vitae św. Jana Pawła II ("Istotnie dzisiaj, biorąc pod uwagę możliwości, jakimi dysponuje państwo, aby skutecznie ukarać zbrodnię i unieszkodliwić tego, kto ją popełnił, nie odbierając mu ostatecznie możliwości skruchy, przypadki absolutnej konieczności usunięcia winowajcy są bardzo rzadkie, a być może już nie zdarzają się wcale"). Czy zatem papieskie nauczanie stoi w sprzeczności z tekstem Katechizmu?

Tradycyjne nauczanie Kościoła nie eliminuje kary śmierci, ale bardzo wyraźnie stwierdza, że nie istnieją dzisiaj podstawy ku temu, żeby taką karę stosować ("Jeżeli jednak środki bezkrwawe wystarczą do obrony i zachowania bezpieczeństwa osób przed napastnikiem, władza powinna ograniczyć się do tych środków, ponieważ są bardziej zgodne z konkretnymi uwarunkowaniami dobra wspólnego i bardziej odpowiadają godności osoby ludzkiej"; KKK 2267).

Przeciwnikiem jej stosowania był wspomniany Jan Paweł II, który swoje zdanie wyraźnie zaznaczył we wspomnianej encyklice. Pisał, że jedynym przypadkiem, kiedy kara taka może być stosowana, jest konieczność zneutralizowania agresora, który może wyrządzić nam szkody. Co jednak bardzo ważne, jego śmierć nie jest tutaj celem, ale możliwością, jaka może pojawić się w czasie naszego działania. Przykład? Zaatakowani na ulicy odpychamy napastnika, gdy ten przewraca się i wskutek silnego uderzenia o chodnik doznaje takich obrażeń, które powodują śmierć. Chcieliśmy się bronić, przypadkiem odebraliśmy życie.

Nie ma to jednak nic wspólnego z karą, która polega na wielomiesięcznym oczekiwaniu więźnia na jej wykonanie i nierzadko odbywa się w świetle kamer lub przy publiczności, której zdaje się nie przeszkadzać to, że uczestniczy de facto w zalegalizowanym prawnie zabójstwie, a nie w wymierzaniu słusznej kary.

Papież Benedykt XVI bardzo jasno wypowiedział się, że kara śmierci to "nie tylko zamach na życie, ale również obraza godności człowieka". Wyrażał również nadzieję, że coraz więcej jest inicjatyw, które działają na rzecz całkowitego wyeliminowania jej stosowania.

W takim samym tonie wypowiedział się kilkanaście dni temu Franciszek, który nie widzi sensu stosowania najwyższej kary, ponieważ dzisiejsze społeczeństwa: "mają możliwość skutecznego radzenia sobie z przestępczością bez definitywnego pozbawiania tego, który dopuścił się zbrodni, szansy, by się od nich wyzwolić". Dodaje także, że przykazanie "nie zabijaj" ma wartość bezwzględną, nie posiada żadnego przypisu wyjaśniającego jego treść, ale ma zastosowanie zarówno do winnego, jak i niewinnego człowieka.

Ojciec Święty bardzo krytycznie odnosi się do kary śmierci stosowanej w systemie penitencjarnym wielu państw świata, mówiąc, że: "gdy się ją wykonuje, zabija się osobę nie ze względu na następujący w tym momencie jej atak, ale ze względu na szkody wyrządzone przez nią w przeszłości". Jego zdaniem kara śmierci jest niedopuszczalna niezależnie od tego, jakie przestępstwo zostało popełnione.

Kiedy przed kilkoma laty w parlamencie pojawiła się dyskusja na temat przywrócenia tego wymiaru kary, bardzo ostro i stanowczo zareagował polski episkopat. Bp Tadeusz Pieronek wprost mówił, że kto jest katolikiem i jednocześnie popiera karę śmierci, występuje przeciwko swojemu chrześcijaństwu. Ówczesny rzecznik KEP, ks. Józef Kloch zachęcał zwolenników jej przywrócenia, by: "przeczytali nieco więcej niż jedno zdanie z Katechizmu", a prymas Polski, kard. Józef Glemp uważał, że: "z punktu widzenia doktrynalnego nie da się kary śmierci obronić. Wprowadzać tę karę dziś w warunkach kraju demokratycznego, który się rozwija, byłoby jakimś krokiem wstecz".

Wróćmy zatem do pytania, czy katolik może popierać stosowanie kary śmierci. Z czysto teoretycznego punktu widzenia z takim poglądem nie występuje on przeciwko nauce Katechizmu Kościoła Katolickiego, ale staje w kontrze do zdania ostatnich kilku papieży i rodzimego episkopatu. Czy gra jest warta świeczki? Szczerze wątpię.

Michał Lewandowski - redaktor DEON.pl, publicysta, teolog. Prowadzi autorskiego bloga "teolog na manowcach".